Σχεδόν 200 χρόνια μετά την εφεύρεσή του, το ποδήλατο αποκτά ξανά πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή μας, είτε μένουμε σε χωριό είτε σε πόλη. Κάθε χρόνο πωλούνται περί τα 300.000 ποδήλατα στην Ελλάδα (τα τελευταία χρόνια) με συνολικό τζίρο που φθάνει τα 90 εκατομμύρια. ευρώ. Περίπου το 50% των ποδηλάτων που αγοράζονται προέρχεται από το εξωτερικό ενώ το υπόλοιπο 50% αφορά ποδήλατα που συναρμολογούνται από ελληνικές εταιρείες. Η αύξηση των πωλήσεων ευνοήθηκε από την οικονομική κρίση και έφερε άνθηση στα ποδηλατάδικα, που ξεφύτρωσαν στις γειτονιές.
Νέες τεχνολογίες
Η κλασική μας αντίληψη για το ποδήλατο περιλαμβάνει δύο ακτινωτές ρόδες, μια αλυσίδα που συνδέει πετάλια με πίσω τροχό, δύο δαγκάνες που φρενάρουν τις ρόδες, έναν συμπλέκτη ταχυτήτων που αλλάζει τα γρανάζια κίνησης, ένα τιμόνι και μία σέλα. Οι διαφοροποιήσεις σε αυτόν τον συνδυασμό και στα υλικά κατασκευής παράγουν τις διάφορες κατηγορίες ποδηλάτων, από τα κλασικά ποδήλατα μετακίνησης στην πόλη σε εκείνα της περιπλάνησης στην εξοχή (touring), σε εκείνα του ανώμαλου δρόμου (mountain bike) και εκείνα των αγώνων ταχύτητας (racing bikes).
Το ζητούμενο των κατασκευαστών ποδηλάτων ήταν η αύξηση της αντοχής του σκελετού με ταυτόχρονη μείωση του βάρους του, πράγμα που τους έκανε να ακολουθήσουν τα βήματα της αεροναυπηγικής: μετά τους αρχικούς ξύλινους σκελετούς, πέρασαν σε εκείνους από μπαμπού το 1894, έπειτα σε σιδερένιους και στη δεκαετία του 1930 στους ατσάλινους. Από τη δεκαετία του 1980 και μετά κυριάρχησε το αλουμίνιο και διάφορα κράματά του. Στα πολύ ακριβά μοντέλα αγώνων δρόμου φτιάχνουν σκελετούς από υαλόνημα, τιτάνιο και άλλα κράματα μετάλλων.
Ενα άλλο ζήτημα που απασχόλησε τους κατασκευαστές ήταν η μετάδοση της κίνησης από τα πετάλια στους τροχούς. Από το 1891 όμως υπήρχε η εφεύρεση του Αμερικανού W. Stillman Jr. για μετάδοση μέσω άξονα με γωνιακά γρανάζια. Οι ποδηλατάδες την αγνόησαν, αλλά την τίμησε η γερμανική BMW 50 χρόνια αργότερα, όταν παρουσίασε την πρώτη μοτοσικλέτα με άξονα κίνησης. Επειτα από επίσης 50 χρόνια η βρετανική Dynamic Bicycles κατέθεσε τη δική της ευρεσιτεχνία για άξονα κίνησης που έχουν υιοθετήσει πολλές μάρκες ποδηλάτων.
Αυτή η εξέλιξη συνδυάστηκε με την παραγωγή εσώκλειστων γραναζιών αλλαγής ταχύτητας από την κατασκευάστρια εξαρτημάτων Shimano δίνοντας στους ποδηλάτες έναν πολύ πιο ασφαλή και ομαλό τρόπο κίνησης. Ιδιαίτερα για τα ακριβά μοντέλα ποδηλάτων η Shimano και η Campagnolo ανέπτυξαν ηλεκτρικό σύστημα αλλαγής ταχυτήτων με μικρομοτέρ. Το 2012 η ιταλική Tiso «ανέβασε τον πήχη» με τον μηχανισμό WirelessTisoShifter που αλλάζει τις ταχύτητες ασύρματα.
Μια τελευταία εξέλιξη η οποία παρουσιάζεται στο παρακάτω video είναι τα λάστιχα χωρίς αέρα. Τα ποδηλατικά λάστιχα του μέλλοντος που δεν χρειάζονται αέρα και συνεπώς δεν θα σας αφήσουν ποτέ στα μισά του δρόμου, ανέπτυξε αμερικανική εταιρεία από το Κολοράντο. Ο σχεδιαστής και ιδρυτής της εταιρείας Μπράιαν Ράσελ σχεδίασε ένα ποδήλατο για το χωριό ή το βουνό εξοπλισμένο με «αθάνατα» λάστιχα 29 ιντσών, τα οποία χάρη σε μια ενίσχυση νανοσωλήνων και μια σειρά από οπές κατά μήκος τους προσφέρουν στον αναβάτη το απαραίτητο «μαξιλαράκι» απορρόφησης των κραδασμών.
Όπως τονίζει ο εμπνευστής της ιδέας, οι οπές των ελαστικών έχουν ικανότητα προσαρμογής ανάλογα με τον τύπο του εδάφους ή το βάρος του αναβάτη.
Αξεσουάρ και ασφάλεια
Ένας τομέας τεχνολογιών απαραίτητων για την οδήγηση στην πόλη ήταν και είναι εκείνος της ασφάλειας των ποδηλατών. Τη χρονιά που μας πέρασε η Revolights.com παρουσίασε ένα σύστημα μαγνητών, LED και αισθητήρα επιτάχυνσης που προσκολλάται στις ζάντες των τροχών και τους φωτίζουν στο μπρος και στο πίσω τμήμα τους φωτίζοντας και τον δρόμο. Μια φωτεινή λύση πάλι με LED σχεδίασε ο Mitchell Silva που μετατρέπει το τιμόνι του ποδηλάτου σε φωτεινό σωλήνα (Globars). Από την άνοιξη του 2013 θα αρχίσει να διατίθεται το Torch T1 της που είναι δέκα LED ενσωματωμένα σε κράνος ποδηλάτη.
Μια καινοτομία ασφάλειας που «κατέβηκε» στα ποδήλατα από τον κόσμο των μοτοσικλετών είναι τα δισκόφρενα. Μόλις πριν από τρία χρόνια η Διεθνής Ενωση Κυκλισμού (International Cycling Union) επέτρεψε υδραυλικά δισκόφρενα και στα ποδήλατα, οπότε οι γνωστές δαγκάνες των τροχών θα εγκαταλειφθούν.
Πολύ γρήγορη διάδοση και αποδοχή όμως γνωρίζει μια καινοτομία που προέκυψε το 1987: τη χρονιά εκείνη κυκλοφόρησαν τα πρώτα αναδιπλούμενα ποδήλατα Strida του βρετανού σχεδιαστή Mark Sanders. Εχοντας ως στόχο ένα ποδήλατο που θα βολευόταν στο μετρό χωρίς να ενοχλεί τους γύρω του, ο Sanders σκέφθηκε να χρησιμοποιήσει ιμάντα κίνησης αντί για αλυσίδα. Παιδεύτηκε αρκετά με τους τυπικούς βιομηχανικούς ιμάντες, μέχρι που οι Σκωτσέζοι κατασκευαστές τους βρήκαν ότι έπρεπε να αλλάξουν τα τραπεζοειδή δόντια των ιμάντων με πιο καμπυλόμορφα. Εκτοτε τα ποδηλατάκια Strida έχουν κερδίσει απανωτά βραβεία σχεδιασμού και έκαναν πολλούς κατασκευαστές να σκεφθούν την εγκατάλειψη του «ταμπού της αλυσίδας».
Οι μπαταρίες
Οι σχεδιασμοί νέων μοντέλων ποδηλάτων πόλης είναι άφθονοι και εντυπωσιακοί. Οι περισσότεροι όμως απευθύνονται σε χομπίστες με παχύ πορτοφόλι και μπόλικο χρόνο αναψυχής. Τι σχέση έχει αυτό το μικρό κοινό με το μεγάλο κοινό των υπολοίπων; Η απάντηση βρίσκεται στην εμφάνιση μπαταριών ικανών να κινήσουν τα κιλά μας σε ακτίνα περίπου 50 χιλιομέτρων καθημερινά μέσα στην πόλη, με αξιοπρεπείς ταχύτητες και αρκετή ώση για να αντεπεξέρχονται σε ανηφόρες.Οι μπαταρίες αυτές είναι οι λεγόμενες ιόντων και τα ηλεκτρικά ποδήλατα που προέκυψαν εξαιτίας τους είναι η σύγχρονη εκδοχή του πετρελαιοκίνητου μοτοδικύκλου που είχε εμφανιστεί στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, του αείμνηστου VeloSolex.
Ως προς το είδος αυτών των μπαταριών θα πρέπει να σημειώσετε ότι οι οξέων μολύβδου (Lead Acid – SLA) – που έχουν ακόμη κάποια φθηνά ηλεκτρικά ποδήλατα – είναι οι χειρότερες. H αμέσως επόμενη κατηγορία ποιοτικά είναι οι υβριδικές μπαταρίες υδριδίου του νικελίου (NiMh), που έχουν το μισό βάρος και προσδόκιμο ζωής 2-3 χρόνια. Επειτα έρχεται η «ποιοτική οδός» των μπαταριών ιόντων λιθίου (Lithium Ion). Αλλά και σε αυτήν κρύβονται υποκατηγορίες: οι λιθίου-κοβαλτίου (Lithium-Cobalt, LiCoO2) είναι όμοιας τεχνολογίας με τις μπαταρίες των φορητών υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων και είναι ελαφρές, αλλά είναι ασταθείς και εύφλεκτες. Οι λιθίου-μαγγανίου (Li-Manganese, LiMnO2) είναι ο πιο διαδεδομένος τύπος στα ηλεκτρικά ποδήλατα και επιδέχεται από 500 ως 1.000 φορτίσεις. Αν στα χαρακτηριστικά του ηλεκτρικού ποδηλάτου η μπαταρία αναφέρεται απλώς ως Li-Ion, τότε είναι μάλλον αυτού του τύπου.
Ακόμη καλύτερες είναι οι μπαταρίες λιθίου-πολυμερούς (LiPo), που ξεχωρίζουν εμφανισιακά από το ότι περιβάλλονται από εύκαμπτο πλαστικό και όχι μεταλλικό περίβλημα. Οι καλύτερες μπαταρίες όλων όμως είναι οι λιθίου-φωσφορικων αλάτων (Lithium-Phosphate, LiFePo4): είναι ακριβότερες αλλά αποδίδουν εξαιρετικά και αντέχουν ως 2.000 φορτίσεις.
Τυπικά οι τάσεις των μπαταριών στα ηλεκτρικά ποδήλατα είναι των 24, 36 και 48 V (βολτ). Στην πράξη, αυτό μεταφράζεται σε ταχύτητα ως 40 χλμ./ώρα για τα 24 V, 60 χλμ./ώρα για τα 36 V και 80 χλμ./ώρα για τα 48 V. Αλλά εξίσου σημαντική είναι και η βαθμονόμηση των μπαταριών σε αμπερώρες: 20 Ah σημαίνουν πρακτικά εμβέλεια μετακίνησης 32 χιλιομέτρων. Προκειμένου να αυξηθεί αυτή η ακτίνα δράσης ως και τον διπλασιασμό της, τα ηλεκτρικά ποδήλατα υιοθετούν τη συνδυασμένη ποδηλασία -ηλεκτροκίνηση. Αυτό γίνεται με δύο τρόπους, οπότε προκύπτει και η εξής ενδιαφέρουσα νέα ταξινόμηση των ηλεκτρικών ποδηλάτων: ηλεκτροποδήλατο (e-bike) λέγεται εκείνο όπου μπορείς να κινείσαι μόνο με ηλεκτροκίνηση ή και ποδηλατώντας, ενώ ποδήλεκτρο (pedelec) λέγεται εκείνο που η πεταλια μας είναι απαραίτητη για να ενεργοποιηθεί η ηλεκτροκίνηση και να την υποβοηθήσει.
Η νέα εποχή
Το ότι όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω από το ποδήλατο συνιστούν μια αθόρυβη επανάσταση στη μετακίνηση μέσα στην πόλη είναι κάτι που το έχει αντιληφθεί η αυτοκινητοβιομηχανία, η οποία βλέπει τις πωλήσεις της να μειώνονται διεθνώς. Ιδιαίτερα έγινε αισθητό στην «αυτοκινητομάνα» Γερμανία, όπου ήδη το 2011 κυκλοφορούσαν 500.000 ηλεκτρικά ποδήλατα. Εκείνη τη χρονιά η γερμανική κατασκευάστρια εξαρτημάτων Bosch παρουσίασε τον πρώτο της ηλεκτρικό κινητήρα για ποδήλατα και το φθινόπωρο που μας πέρασε τον δεύτερο.
Επειτα είδαμε την Audi την BMW, τη Mercedes και τη Volkswagen να παρουσιάζουν τα ηλεκτρικά τους ποδήλατα, μοντέρνα, κομψά, ελαφρά, αναδιπλούμενα ή γεμάτα ηλεκτρονικά καλούδια – όπως GPS και ταμπλό για κινητό τηλέφωνο και ηχεία. Στον χορό μπήκαν και η γαλλική Matra με όλους τους κατασκευαστές μοτοσικλετών να ετοιμάζουν τις δικές τους προτάσεις. Οι τιμές όμως είναι ακόμη ακριβές: από 2.800 ως 10.000 ευρώ. Αντίθετα, τα κινεζικά ηλεκτρικά ποδήλατα που συναρμολογούνται ήδη στην Ελλάδα από την Κyros κυμαίνονται μεταξύ 700 και 900 ευρώ.
