Αρκετές γυναίκες υποφέρουν κάθε μήνα από δυσμηνόρροια (dysmenorrhea), δηλαδή από πόνους και ενοχλήσεις στην κοιλιά και τη λεκάνη κατά την περίοδο (συνήθως ο πόνος περιγράφεται ως “κράμπα στην κοιλιά”). Οι πόνοι περιόδου (menstrual cramps) θεωρούνται ως ένα σημείο φυσιολογικοί και αναμενόμενοι. Όταν όμως οξείς πόνοι περιορίζουν τη συνήθη δραστηριότητα της γυναίκας πρόκειται για δυσμηνόρροια ή επώδυνη εμμηνορρυσία, η οποία χρειάζεται ιατρικό έλεγχο και αντιμετώπιση.
Οι πονοι περιοδου είναι ίσως το συχνότερο γυναικολογικό πρόβλημα στις έφηβες και νέες γυναίκες και η κυριότερη αιτία απουσίας από το σχολείο ή την εργασία. Ταλαιπωρεί πάνω από το 50% των γυναικών στην αναπαραγωγική ηλικία, ευτυχώς όμως μόνο το 5-7% αντιμετωπίζει έντονα συμπτώματα που μπορούν να καθηλώσουν τη γυναίκα στο κρεβάτι για τουλάχιστον 24 ώρες όταν έρχεται η περίοδος. Η δυσμηνόρροια χαρακτηρίζεται ως “ήπια”, “μέτρια” ή “σοβαρή” ανάλογα με την ένταση των συμπτωμάτων. Η αιτία της δυσμηνόρροιας δεν είναι πλήρως γνωστή. Πάντως, ακόμα και όταν οι έντονοι πόνοι περιόδου επιμένουν, σπάνια υπάρχει κάποια ασθένεια.
Οι πόνοι περιόδου μπορούν να μειωθούν με μια διατροφή που περιέχει λίγη ζάχαρη, αλάτι, καφεΐνη και αρκετές πρωτεϊνες. Επίσης, η λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών και ιχνοστοιχείων καθώς και η άσκηση μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση της έντασης των συμπτωμάτων. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις η αντιμετώπιση γίνεται με αντιφλεγμονώδη ή αντισυλληπτικά χάπια. Επειδή οι πόνοι περιόδου μπορεί να οφείλονται σε κάποιο γυναικολογικό πρόβλημα (φλεγμονές η ενδομητρίωση), συμβουλευτείτε τον γιατρό σας. Η δυσμηνόρροια δεν πρέπει να συγχέεται με το προεμμηνορυσιακό σύνδρομο, όπου οι πόνοι εμφανίζονται πριν από την περίοδο.
Συμπτώματα
H δυσμηνόρροια χαρακτηρίζεται από τον έντονο πόνο κατά τη διάρκεια της περιόδου (εμμηνορρυσία). Ο πόνος μπορεί να είναι ρυθμικός, σαν κράμπα, να αντανακλά στη μέση, την πλάτη, το στομάχι ή και τα πόδια.
Οι πόνοι περιόδου αρχίζουν μερικές ώρες πριν ή συγχρόνως με την έναρξη της εμμηνορρυσίας και διαρκεί συνήθως 48-72 ώρες. Η ασθενής νοιώθει έντονο πόνο στο υπογάστριο τις ημέρες που προηγούνται από την περίοδο. Εκτός από τους πόνους στη μέση ή στο κάτω μέρος της κοιλιάς, η γυναίκα μπορεί να παρουσιάζει συμπτώματα νευρικότητας ή κατάθλιψης. Η δυσμηνόρροια μπορεί να συνοδεύεται, επίσης, από κεφαλαλγία, ναυτία, εμετό ή διάρροια. Σε μικρότερη συχνότητα η συνοδεύεται από διάρροια, κόπωση και τάση των μαστών. Πολλές φορές ο πόνος επεκτείνεται στο εσωτερικό μέρος των μηρών και στη μέση.
Ο πόνος αυτός είναι ένας σημαντικός παράγοντας συναισθηματικής και ψυχολογικής επιβάρυνσης, όσον αφορά την επαγγελματική ενασχόληση, τις καθημερινές δραστηριότητες και το σεξ. Δεν υπάρχουν αρκετές πληροφορίες που να πιστοποιούν την ειδική ατομική ή οικογενειακή προδιάθεση της δυσμηνόρροιας. Στατιστικά, τα συμπτώματα δυσμηνόρροιας βελτιώνονται μετά την πρώτη γέννα.
Υπάρχουν δύο ειδών τύποι δυσμηνόρροιας: η πρωτοπαθής και η δευτεροπαθής. Όταν η γυναίκα δεν παρουσιάζει κάποια παθολογία στη μήτρα ή στα υπόλοιπα όργανα της πυέλου, τότε η δυσμηνόρροια χαρακτηρίζεται πρωτοπαθής. Αφορά δηλαδή μια απόλυτα υγιή γυναίκα. Από πρωτοπαθή δυσμηνόρροια προσβάλλονται, συνήθως, γυναίκες νεαρής ηλικίας γύρω στην ηλικία των 20 ετών, καθώς και όσες δεν έχουν τεκνοποιήσει.
Η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια είναι άμεσα συνδεδεμένη με παθολογικές καταστάσεις. Η πιο συνηθισμένη γυναικολογική διαταραχή που είναι υπεύθυνη για τη δευτεροπαθή δυσμηνόρροια είναι η ενδομητρίωση. Επίσης η ρήξη ωοθηκικών κύστεων και οι συμφύσεις που έχουν δημιουργηθεί μετά από χειρουργική επέμβαση ή από επαναλαμβανόμενες σαλπιγγίτιδες δημιουργούν δυσμηνόρροια. Η αδενομύωση που χαρακτηρίζεται από την παρουσία ενδομητρίου μέσα στο μυομήτριο της μήτρας συχνά προβάλλει με τη δυσμηνόρροια σαν μόνο σύμπτωμα. Σε γενικές γραμμές,η δευτεροπαθής δυσμηνόρροια δεν περιορίζεται στις ημέρες της περιόδου, είναι μικρότερης έντασης την πρώτη μέρα της εμμηνορρυσίας, αφορά γυναίκες σχετικά μεγαλύτερης ηλικίας (μέσος όρος 25-40 ετών ) και συνυπάρχει με άλλα συμπτώματα όπως πόνο κατά την σεξουαλική επαφή, αιμορραγίες και υπογονιμότητα.
Η κυριότερη διαφορά ανάμεσα στην πρωτοπαθή και τη δευτεροπαθή δυσμηνορροια, είναι ότι στη δευτεροπαθή ο πόνος ξεκινά νωρίτερα κατά τη διάρκεια της περιόδου και διαρκεί περισσότερες ημέρες μετά την εμφάνιση της αιμορραγίας. Επίσης, χαρακτηρίζεται από εντονότερο και πιο βαθύ πόνο στο κάτω μέρος της κοιλιάς που μπορεί να μη σχετίζεται με την περίοδο. Από δευτεροπαθή δυσμηνόρροια προσβάλλονται, συνήθως, γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας.
Αιτίες και θεραπεία
Έχουν προταθεί πολλές θεωρίες για τις πιθανές αιτίες των πόνων περιόδου. Η έλλειψη άσκησης, το άγχος, η πτωχή διατροφή σε βιταμίνες, η υπερβολική λήψη καφεΐνης και το κάπνισμα επιδεινώνουν την δυσμηνόρροια. Μερικές δημοσιεύσεις έχουν δείξει συσχέτιση μεταξύ της σεξουαλικής ή σωματικής βίας με διαταραχές που συσχετίζονται με χρόνιο πόνο. Σε αυτές τις περιπτώσεις πιθανολογείται ότι ο πόνος δεν είναι σωματικός και η συσχέτιση είναι περισσότερο ψυχολογική ή νευρολογική.
Η θεωρία που φαίνεται να επικρατεί σήμερα, είναι ότι οι αυξημένες προσταγλανδίνες προκαλούν συσπάσεις στη μήτρα και πόνο. Η επαναφορά των ουσιών αυτών στα «φυσιολογικά» επίπεδα απαλλάσσει από τα επώδυνα συμπτώματα.
Τρόποι αντιμετώπισης της δυσμηνόρροιας είναι η διακοπή του καπνίσματος, η με μέτρο κατανάλωση καφέ και αλκοόλ και η αποφυγή ακραίων θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια της περιόδου.
Η θερμότητα βοηθά στην ανακούφιση του πόνου. Ένα ζεστό λουτρό για 10-15 λεπτά πολλές φορές μειώνει τα συμπτώματα. Εναλλακτικές μορφές θεραπείας που περιλαμβάνουν τεχνικές χαλάρωσης και βιοανάδρασης έχουν εφαρμοστεί με σχετική επιτυχία. Αυτές οι μέθοδοι αποσκοπούν στη μείωση του γενικευμένου άγχους και του μυϊκού σπασμού. Επίσης ο βελονισμός είναι δοκιμασμένη μέθοδος. Η συστηματική εξάσκηση με yoga (γιόγκα) μπορεί να μειώσει σημαντικά τόσο τα ψυχολογικά όσο και τα σωματικά συμπτώματα της δυσμηνόρροιας, σύμφωνα με νέες έρευνες.
Αν κάθε φορά που έχετε περίοδο εμφανίζετε πόνους, καλό είναι την ημέρα ή μία μέρα πριν αδιαθετήσετε να πάρετε συστηματικά απλά αναλγητικά όπως παρακεταμόλη (depon, panadol) κάθε 8 ώρες. Τότε σίγουρα ο πόνος θα είναι μικρότερος. Καλύτερα είναι να αποφεύγετε την ασπιρίνη γιατί προκαλεί μεγαλύτερη ποσότητα αίματος κατά την έμμηνο ρύση.
Πρέπει να σημειωθεί ότι σήμερα κυκλοφορεί και στη Ελλάδα, μόνο από τα φαρμακεία, ειδικό σκεύασμα για την αντιμετώπιση των πόνων της περιόδου, με έναρξη δράσης μέσα σε λίγα λεπτά από τη λήψη του και διάρκεια αρκετών ωρών. Έρευνες έχουν δείξει ότι η ιβουπροφαίνη, η δραστική ουσία που περιέχεται στο σκεύασμα, είναι αποτελεσματικότερη της παρακεταμόλης και των άλλων αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και με καλύτερο προφίλ ασφάλειας. Επιπρόσθετα, η ιβουπροφαίνη φαίνεται να έχει λιγότερες ανεπιθύμητες παρενέργειες στο γαστρεντερικό σύστημα, έναντι ενός άλλου σκευάσματος, της ναπροξένης. Για τους λόγους αυτούς, προτείνεται από διεθνείς οδηγίες, ως θεραπεία πρώτης εκλογής, λόγω της αποτελεσματικότητας και του προφίλ ασφάλειας που διαθέτει.
Εάν οι πόνοι περιόδου δεν σταματούν με τα παυσίπονα, μπορεί ο γιατρός σας να κάνει μια εξέταση της λεκάνης (πυελική εξέταση) για να αποκλείσει άλλους λόγους της δυσμηνόρροιας. Από αυτή την εξέταση θα εξαρτηθεί αν σας προτείνει να κάνετε μια εξέταση υπερήχου της λεκάνης ή λαπαροσκόπηση. Η ιατρική θεραπεία περιλαμβάνει μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα και το αντισυλληπτικό χάπι (δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, παρά πολλές γυναίκες έχουν βρει μεγάλη ανακούφιση από τους πόνους της περιόδου, χρησιμοποιώντας αντισυλληπτικά χάπια). Αν εμποδιστεί η ωορρηξία, το αντισυλληπτικό χάπι μειώνει την παραγωγή προσταγλανδινών και του πόνου. Εάν ο πόνος προκαλείται από μια κατάσταση όπως η πυελική φλεγμονώδης νόσος, από ενδομητρίωση, από ίνες, τότε η θεραπεία θα σχεδιαστεί βάσει αυτών.
Εάν ανήκετε σε εκείνη την κατηγορία γυναικών που χαρακτηρίζεται ως «άτυχη», εάν δηλαδή οι πόνοι περιόδου σας οφείλονται σε δευτεροπαθή δυσμηνόρροια, τότε τα πράγματα περιπλέκονται. Κι αυτό διότι, σε τέτοιες περιπτώσεις, θα πρέπει ο γιατρός να αναζητήσεις τα παθολογικά αίτια που σχετίζονται με τη γυναικολογία.
Διατροφή
Αυτό που θα πρέπει να κάνετε είναι να αυξήσετε την ποσότητα του κρέατος, των γαλακτοκομικών και των ψαριών που καταναλώνετε, με άλλα λόγια να αυξήσετε την πρόληψη πρωτεΐνης στη διατροφή σας. Παράλληλα, όμως, θα πρέπει να ελαττώσετε τη ζάχαρη, το αλάτι και την καφεΐνη. Τα συμπληρώματα βιταμινών-ιχνοστοιχείων μπορεί να σας βοηθήσουν. Εμπιστευτείτε τις ταμπλέτες που περιέχουν ασβέστιο, μαγνήσιο, βιταμίνη Β6, νιασίνη και βιταμίνη E.
Οι ορμόνες που προκαλούν τις κράμπες της δυσμηνόρροιας μπορούν να προκαλέσουν και συστολή στα εντερικά τοιχώματα, προκαλώντας διάρροια. Προτιμήστε, λοιπόν, τροφές πλούσιες σε διαλυτές φυτικές ίνες όπως μαγειρεμένα λαχανικά, μπανάνες και βρώμη. Οι φυτικές ίνες έχουν, επίσης, την ιδιότητα να μας χορταίνουν εύκολα, και έτσι μειώνουν τις λιγούρες πριν την περίοδο.
Μελέτη του Πανεπιστημίου Columbia βρήκε ότι λαμβάνοντας 600 mg ασβεστίου δύο φορές την ημέρα (ποσότητα ανάλογη δύο γαλακτοκομικών μερίδων, π.χ. ένα ποτήρι γάλα και ένα γιαούρτι) μειώνονται οι λιγούρες, η κούραση και η κακή διάθεση πριν την περίοδο. Επιπλέον, μια μελέτη έδειξε πως οι γυναίκες με δυσμηνόρροια που παίρνουν υψηλή δόση βιταμίνης D υποφέρουν πολύ λιγότερο από πόνους της περιόδου και δεν έχουν ανάγκη για καμία θεραπεία για πάνω από 2 μήνες. Η βιταμίνη D μπορεί να δράσει ως αντιφλεγμονώδες και μπορεί να ρυθμίσει την έκφραση των γονιδίων που εμπλέκονται στον δρόμο των προσταγλανδινών προκαλώντας μειωμένη βιολογική δράση κάτι μειώνει τους πόνους της περιόδου.
Όπως είπαμε, ο πυελικός πόνος πιστεύεται πως ενεργοποιείται λόγω υπερβολικής παραγωγής προσταγλανδινών στη μήτρα. Οι ισχυρές προσταγλανδίνες συντίθεται από ωμέγα-6 λιπαρά οξέα πριν την έναρξη της περιόδου και ελέγχουν την αγγειοσυστολή και τη μήτρα. Θα σας κάνει λοιπόν καλό να ενισχύσετε την πρόσληψη των ωμέγα-3 λιπαρών (βρίσκονται στα λιπαρά ψάρια π.χ. σολομός, σαρδέλες κλπ) και να μειώσετε την πρόσληψη των ωμέγα-6 λιπαρών. Έτσι οι προσταγλανδίνες θα έχουν μια πιο ήπια δράση. Χρησιμοποιείται ελαιόλαδο στα φαγητά σας και βέβαια αποφύγετε τα τρανς λιπαρά.
Τέλος, να πούμε και κάτι καλό για τις γυναίκες με δυσμηνόρροια. Σουηδοί ερευνητές έχουν βρει ότι οι γυναίκες με βαριά δυσμηνόρροια έχουν περισσότερη θηλυκότητα από τις γυναίκες που δεν είχαν ποτέ δυσμηνόρροια. Επιπλέον, οι δυσμηνορροικές γυναίκες είχαν μεν χαμηλότερη αυτοεκτίμηση σαν έφηβες αλλά αργότερα σαν νέες γυναίκες “αποζημιώθηκαν” γιατί βρέθηκαν περισσότερο επιτυχημένες κοινωνικά από τις γυναίκες χωρίς δυσμηνόρροια.
