Το acai berry (γράφεται ακάι αλλά προφέρεται “ah-sah-ee”) είναι η πιο δημοφιλής από τις σούπερ αντιοξειδωτικές τροφές (γνωστές ως υπερτροφές) στις ΗΠΑ. Πρόκειται για ένα φρούτο χρώματος μωβ προς μαύρο που προέρχεται από ένα είδος φοίνικα το οποίο μεγαλώνει στο δέλτα του Αμαζονίου, στην Βραζιλία. Ο φοίνικας αυτός είναι ένα λεπτό δέντρο που φτάνει τα 25 μέτρα ύψος ενώ τα φύλλα του φτάνουν τα τρία μέτρα μήκος. Το ακάι μπέρι, αν και μούρο, μοιάζει με ελιά μεγέθους περίπου 2,5 εκατοστών ενώ ο σπόρος αποτελεί το 80% του φρούτου.
Τα διάφορα προϊόντα acai berry που είναι διαθέσιμα στην αγορά αφορούν χυμούς, σκόνη και χάπια. Η αποξηραμένη μορφή του ακαι μπερι έχει προταθεί ως χάπι αποτοξίνωσης και αδυνατίσματος αλλά καθώς τα προϊόντα αυτά διακινούνται στην αγορά κυρίως μέσω internet με τον ελάχιστο δημόσιο έλεγχο, υπάρχουν ερωτηματικά όσον αφορά την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τις παρενέργειες που μπορεί να υπάρχουν από τέτοιου είδους προϊόντα.
Ένα σούπερφουντ γεννιέται
Το acai berry αποτελούσε τη βασική τροφή διαφόρων φυλών της περιοχής του Αμαζονίου για πολλούς αιώνες. Οι άνθρωποι της περιοχής το καταναλώνουν μαζί με ψάρι, κρέας, σούπα ή από μόνο του σχεδόν σε κάθε γεύμα.
Πριν από 10 χρόνια, το acai berry ήταν ουσιαστικά άγνωστο έξω από τη Βραζιλία. Τότε, δύο αδέρφια με από την Καλιφόρνια που έμοιαζαν με σέρφερς και είχαν ως χόμπι τα extreme sports, οι Ryan και Jeremy Black άρχισαν να εισάγουν το ακάι μπέρι από τη Βραζιλία στις ΗΠΑ. Κανείς έμπορος στην αμερικανική αγορά δεν είχε ακούσει το παραμικρό για αυτό το φρούτο μέχρι το 2000. Όσον αφορά τη βιβλιογραφία, υπήρχε μόνο ένα βιβλίο, στα πορτογαλικά, ενός ερευνητή τροφών ονόματι Herve Rogez ο οποίος είχε επισκεφτεί τον Αμαζόνιο το 1994 και είχε περιγράψει το φρούτο.
Σύμφωνα με την ανάλυσή του Rogez το ακάι μπέρι έμοιαζε με την ελιά, ήταν θρεπτικό και λιπαρό περιέχοντας τα καλά λιπαρά, βιταμίνη Ε και αντιοξειδωτικά ενώ δεν περιείχε πολλά σάκχαρα. Ο ερευνητής ανέφερε ότι το ακαι μπερι είχε διπλάσια ποσότητα σε ανθοκυανίνες (κατηγορία αντιοξειδωτικών που ανήκουν στα φλαβονοειδή) από οποιοδήποτε άλλο γνωστό φρούτο και αυτό το απέδωσε στο γεγονός ότι το acai έπρεπε να προστατευθεί από τις ισχυρές ακτίνες του ήλιου που δεχόταν η συγκεκριμένη περιοχή.
Οι νέες τροφές που λανσάρονται στις ΗΠΑ συνήθως αντιμετωπίζονται με περιέργεια και καχυποψία κι έτσι οι αδελφοί Black είχαν να ξεπεράσουν πολλά εμπόδια στην προσπάθειά τους να προωθήσουν το acai berry. Μέχρι το 2003, το ακάι παρέμεινε ένα cult φρούτο, γνωστό μεταξύ των νέων που έκαναν extreme sport, σκέιτινγ και σέρφινγκ. Οι αδελφοί Black προσπαθούσαν να το κάνουν ευρύτερο γνωστό στις ΗΠΑ και έπεισαν ένα μοδάτο εστιατόριο του Los Angeles, το Sambazon, να φτιάξει πιάτα με acai berry ελπίζοντας ότι έτσι ότι θα διαφημιζόταν. Η τύχη σύντομα θα τους τους χαμογέλαγε καθώς το ακάι είχε τα βασικά στοιχείο που απαιτούσε το αμερικανικό μάρκετινγκ: καλή γεύση, αντιοξειδωτικά και το μυστήριο του Αμαζονίου.
Εκείνη τη χρονιά, ο διάσημος δερματολόγος της Ν. Υόρκης Nicholas Perricone ο οποίος είχε γράψει το νούμερο 1 μπεστ σέλερ βιβλίο “The Wrinkle Cure” προωθούσε την θεωρία του ότι η κυτταρική φλεγμονή ήταν η βασική αιτία των χρόνιων παθήσεων και του γήρατος και ότι η διατροφή έπαιζε σ’ αυτό κρίσιμο ρόλο. Ετοιμάζοντας ένα νέο βιβλίο, ο Perricone σκέφτηκε να ζητήσει πληροφορίες για το acai berry από τους αδελφούς Black, οι οποίοι του προώθησαν την περιγραφή του Rogez. Το νέο βιβλίο του Perricone κυκλοφόρησε το 2003 και είχε τίτλο, “The Perricone Promise: Look Younger, Live Longer in Three Easy Steps” το οποίο επίσης έγινε νούμερο 1 μπεστ σέλερ και ήταν η αρχή της επιτυχημένης σταδιοδρομίας του ακάι μπέρι. Ο Perricone έβαλε μια λίστα με σουπερφουντς (υπερτροφές) στο βιβλίο του και στην κορυφή της λίστας φιγουράριζε το acai, μια τροφή που όπως προειδοποίησε ο δερματολόγος προς τους αναγνώστες του, «πιθανότατα δεν έχετε ακούσει ποτέ σας».
Μετά από λίγους μήνες ο Perricone εμφανίστηκε στο σόου της Oprah Winfrey όπου εκθείασε τα καλά του άγνωστου φρούτου. Δεν είναι τυχαίο που η Oprah θεωρούνταν η γυναίκα με την μεγαλύτερη επιρροή στις ΗΠΑ. Μετά από αυτή την εκπομπή, οι αδερφοί Black άκουγαν από ένα σωρό νέες ή γηραιές κυρίες να ρωτάνε που μπορούν να βρουν το ακάι. Σε μικρό χρονικόα διάστημα οι αδερφοί Βlack έγιναν πλούσιοι και δεν ήταν οι μόνοι. Πολλοί άλλοι επιχειρηματίες μπήκαν στην αγορά λανσάροντας χυμούς με ακάι μπέρι, ακόμα και μεγάλες πολυεθνικές όπως η Anheuser-Busch και η PepsiCo.
Το πιο επιτυχημένο ίσως προϊόν acai berry στην αμερικανική αγορά ήταν το MonaVie που λάνσαρε η ομώνυμη εταιρεία ως έναν υγιεινό χυμό το 2005. Ο χυμός MonaVie πουλιόταν σε μπουκαλάκια κρασιού συνοδευόμενο από φυλλάδιο με πληροφορίες που θύμιζαν φάρμακο. Η εταιρεία, με πωλήσεις στην τριετία 2005-2008 που έφταναν τα 859 εκατομμύρια δολάρια μπήκε στη λίστα με τις πιο γρήγορα αναπτυσσόμενες εταιρείες των ΗΠΑ. Αν κανείς προσέθετε και τις εξαγωγές σε 17 χώρες, οι πωλήσεις ξεπερνούσαν τα 2 δισεκατομμύρια δολλάρια. Όπως δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της MonaVie, ο 52άχρονος Dallin Larsen, ένας βετεράνος του πολυεπίπεδου μάρκετινγκ, το μοντέλο της εταιρείας ήταν η πυραμίδα μέσω της οποίας «κάθε τρεις μήνες δημιουργούνταν και ένας νέος εκατομμυριούχος».
Μετά τη βιομηχανία τροφίμων ακολούθησε η βιομηχανία καλλυντικών που λάνσαρε στην αγορά κρέμες δέρματος με ακάι μπέρι στην τιμή των 50-70 δολαρίων.
Αντιοξειδωτικά και αδυνάτισμα
Η προώθηση του ακάι μπέρι βασίστηκε αρχικά σε έρευνες που έδειχναν ότι το φρούτο είναι μια αντιοξειδωτική υπερτροφή (σουπερφουντ). Πολλές από τις μελέτες για το ακάι μπέρι έχουν διεξαχθεί από την εταιρεία AIBMR Life Sciences με έδρα την Washington και χρηματοδοτήθηκαν από τη βιομηχανία τροφίμων.
Σύμφωνα με αυτές τις μελέτες, μετά την επεξεργασία και η μετατροπή του φρούτου σε σκόνη, τα 100 γραμμάρια περιέχουν 534 θερμίδες, 52 γραμμάρια υδατάνθρακες (από τα οποία τα 44 γραμμάρια είναι φυτικές ίνες) 8,1 γραμμάρια πρωτείνες και 32 γραμμάρια λίπος. Πρόκειται για έναν λιπαρό καρπό όπως είναι αυτός της ελιάς. Ένα άλλο κοινό στοιχείο που έχει το ακάι με την ελιά στο ότι το μεγαλύτερο μέρος του λίπους του αποτελείται από το μονοακόρεστο ολεικό οξύ (56%) που ρίχνει τη κακή χοληστερόλη (χοληστερίνη).
Οι μελέτες έδειξαν ότι το ακάι μπέρι περιέχει 10-20 φορές περισσότερα φλαβονοειδή από οποιοδήποτε άλλο γνωστό φρούτο. Το μούρο κατέχει υψηλή θέση στην κλίμακα ORAC (Oxygen Radical Absorbence Capacity) με 18.500 αντιοξειδωτικές μονάδες. Για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης, οι σταφίδες έχουν 2.830 αντιοξειδωτικές μονάδες, τα μούρα blueberries 2.400 μονάδες, τα μούρα blackberries 2.036, τα μούρα cranberries (κράνα) 1.750, οι φράουλες 1.540, τα ρόδια 1.245 και τα raspberries (σμέουρα) 1.220 αντιοξειδωτικές μονάδες. Αυτή η μεγάλη διαφορά στην αντιοξειδωτική ικανότητα σε σχέση με τα άλλα φρούτα έκανε το ακάι μπέρι ανάρπαστο στις ΗΠΑ.
Υπάρχει όμως μια «λεπτομέρεια» σχετικά με τις τροφές που πλάσαρε η δίαιτα ORAC. Οι αντιοξειδωτικές μονάδες της κλίμακας ORAC αφορούν, πρώτον το δοκιμαστικό σωλήνα και δεύτερον την εξουδετέρωση μόνο μιας ελεύθερη ρίζας που προκύπτει από το οξυγόνο, η οποία ονομάζεται υπεροξειδική ρίζα. Σήμερα είναι γνωστό ότι οι ανθοκυανίνες και τα άλλα φλαβονοειδή δεν απορροφώνται εύκολα από το ανθρώπινο σώμα. Με άλλα λόγια τα αντιοξειδωτικά που βρίσκονται στο ακάι μπέρι δεν έχουν μεγάλη βιολογική αξία για την εξουδετέρωση των ελεύθερων ριζών μέσα στον οργανισμό. Τελικά η δίαιτα / κλίμακα ORAC αποσύρθηκε τον Μάιο του 2012 από το site του Αμερικανικό Οργανισμό Γεωργίας (USDA) καθώς έγινε κατανοητό ότι είχε δημιουργηθεί μια απίστευτη σύγχυση για το τι ακριβώς ήταν αυτή η κλίμακα. Οι εταιρείες διαγωνίζονταν μεταξύ τους για το ποια έχει το καλύτερο σουπερφουντ για το οποίο όμως ήταν άγνωστη η πραγματική του βιολογική αξία.
Οι ισχυρισμοί των εταιρειών που διέθεταν το acai berry στην αμερικανική αγορά δεν σταματούσαν στις αντιοξειδωτικές του ιδιότητες. Άρχισαν να ισχυρίζονται ότι σύμφωνα με τις μελέτες που είχαν χρηματοδοτήσει βοηθάει το ανοσοποιητικό σύστημα και ότι μειώνει τον πόνο από την αρθρίτιδα. Για παράδειγμα το 2011 μια μικρή μελέτη με τίτλο “Pain Reduction and Improvement in Range of Motion After Daily Consumption of an Acai”, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια τρίμηνη διατροφή που περιέχει ακάι μπερι ανεβάζει την συγκέντρωση των αντιοξειδωτικών στο αίμα και μειώνει τον πόνο. Όμως δεν υπήρχε σ’ αυτή τη μελέτη ομάδα ελέγχου με την οποία έπρεπε να συγκριθούν τα αποτελέσματα ώστε να αποκλειστεί το αποτέλεσμα placebo.
Αξίζει να αναφερθεί ότι στο youtube υπάρχουν εντυπωσιακά video για το ακάι μπέρι (όπως είναι το παρακάτω βίντεο).
Ωστόσο οι μελέτες δεν είναι «ανεξάρτητες» δηλαδή έχουν χρηματοδοτηθεί από τη βιομηχανία τροφίμων και ως γνωστόν σ’ αυτή την περίπτωση εκδηλώνεται κάποιου είδους μεροληψία. Για παράδειγμα δεν υπάρχουν μελέτες που να αποδεικνύουν το ισχυρισμό ότι οι αντιρυτιδικές κρέμες που περιέχουν ακάι μπέρι προστατεύουν με κάποιο τρόπο το δέρμα από τις ρυτίδες.
Όταν αφορά τον ισχυρισμό ότι το ακάι μπέρι βοηθά στο αδυνάτισμα, είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς πως επικράτησε αφού συνήθως οι διαιτολόγοι προτείνουν την αποφυγή των λιπαρών φρούτων έστω κι αν είναι υγιεινά διότι περιέχουν πολλές θερμίδες (το πιο λιπαρό φρούτο είναι ίσως το αβοκάντο). Η ιδέα ότι το acai berry προκαλεί απώλεια κιλών ξεκίνησε από τον Perricone ο οποίος ισχυρίστηκε ότι όλες οι υπερτροφές βοηθούν το σώμα να κάψει λίπος. Σ’ αυτό προστέθηκε η ιδέα ότι η απώλεια κιλών υποβοηθείται μέσω της αποτοξίνωσης. Ο Dr Oz, ο αγαπημένος γιατρός της Oprah που εμφανίστηκε πολλές φορές στην σόου της και αργότερα απέκτησε δική του εκπομπή στην αμερικακινή τηλεόραση έχει μιλήσει ακόμα και για την «ηλεκτρική δύναμη» του acai berry αποκαλώντας το φρούτο «Νούμερο 1 superfood».
Να σημειωθεί ότι τον Αύγουστο του 2009, άρχισαν να εκτοξεύονται κατηγορίες εναντίον των εταιριών που προωθούσαν το ακάι μπέρι για προβληματικές διαφημίσεις και εμπορικές απάτες στην προώθηση του προϊόντος. Εκείνο τον Αύγουστο η Oprah Winfrey και ο dr Oz στράφηκαν κατά 40 εταιρειών λέγοντας ότι ποτέ δεν έδωσαν την συγκατάθεσή τους να βάζουν τα πρόσωπά τους στις διαφημίσεις. Οι καταναλωτές βλέποντας τα πρόσωπα της Oprah Winfrey και του dr Oz στις διαφημίσεις του acai berry είχαν την εντύπωση ότι τα προϊόντα τα προωθούσαν οι ίδιοι.
Ενδεχόμενες παρενέργειες
Ένα πρόβλημα με τα προϊόντα διατροφής (ή ακόμα και τα φάρμακα) που διακινούνται μέσω internet είναι ότι μπορεί να μην είναι γνήσια. Για παράδειγμα, μια αμερικανική μελέτη που έγινε για 27 συμπληρώματα διατροφή ενός άλλου σουπερφοοντ του pomegranate (εκχύλισμα από ρόδι) έδειξε ότι μόνο 5 από αυτά περιείχαν αυτό που έλεγε η ετικέτα. Θάλεγε κανείς, “εντάξει, να μην αγοράζω χάπια αλλά μπορώ να επικεντρωθώ στους χυμούς”. Και πάλι ομως, μια άλλη μελέτη έδειξε ότι από τα 23 προϊόντα χυμών ροδιού που έγραφαν 100% χυμός pomegranate, τα περισσότερα έλεγαν ψέμματα. Μόνο τα 6 περιείχαν αυτό που ισχυρίζονταν.Όταν λέγονται ψέμματα για κάτι που ανά πάσα στιγμή μπορεί να διαπιστωθεί, τι να σκεφτεί τότε κανείς για ισχυρισμούς που είναι πολύ δύσκολο να αποδειχτούν;
Η βιομηχανία διατροφικών συμπληρωμάτων δυστυχώς υπόκειται σε χαλαρό έλεγχο και ποτέ δεν μπορεί να είναι κανείς σίγουρος τι αγοράζει. Το ενδιαφέρον είναι ότι ακόμα και εταιρείες που παράγουν το ακάι μπέρι κατηγορούν άλλες που βρίσκονται στην ίδια αγορά για απάτη ή ελλιπή δοσολογία ή νοθεία.
Πέρα από το αν οι υγιεινοί ισχυρισμοί γύρω από το ακάι μπέρι αληθεύουν, η αγορά συμπληρωμάτων από μη εγκεκριμένες πηγές, όπως είναι το internet, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την υγεία του καταναλωτή.
Για παράδειγμα, πριν από λίγους μήνες ο ΕΟΦ είχε ανακοινώσει ότι σύμφωνα με ενημέρωση των Καναδικών Αρμόδιων Αρχών, διακινούνται μέσω διαδικτύου προϊόντα που περιέχουν acai berry, τα οποία είναι νοθευμένα με τη ουσία sildenafil. Τα προϊόντα αυτά έφεραν τα εμπορικά ονόματα Anti-Aging Acai Berry, Guarana Blast, Brazillian Pure, Anti-aging Vital Rez V, Weight Loss, Vital Acai, Dietary Supplement Acai Powder blast και Muscle Mass και δεν ήταν γνωστοποιημένα στον ΕΟΦ.
Τα συγκεκριμένα προϊόντα προωθούνται για την απώλεια βάρους, ως αντιοξειδωτικά και αντιγηραντικά αλλά περιείχαν sildenafil χωρίς αυτό να δηλώνεται στην επισήμανσή τους. Η ουσία sildenafil περιέχεται σε συνταγογραφούμενα φάρμακα που προορίζονται για την αντιμετώπιση της στυτικής δυσλειτουργίας και μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες εάν ληφθεί ανεξέλεγκτα, χωρίς να έχει συνταγογραφηθεί από γιατρό.
