Κολπίτιδα (vaginitis) είναι η λοίμωξη ή φλεγμονή του κόλπου. Στα παιδιά συνήθως δεν πρόκειται μόνο για κολπίτιδα αλλά για αιδοιοκολπίτιδα δηλαδή φλεγμονή των έξω γεννητικών οργάνων (του αιδοίου) και του κόλπου (αιδοιίτιδα και κολπίτιδα μαζί). Οι κολπίτιδες είναι συχνές κατά τις καλοκαιρινές διακοπές, τα μπάνια, τις θάλασσες και τα παιχνίδια στην άμμο. Η αντιμετώπιση της αιδοιοκολπίτιδας στη νεογνική και παιδική ηλικία περιλαμβάνει αντιβίωση αλλά παρουσιάζει δυσκολίες.
Οι κολπίτιδες αποτελούν συχνό πρόβλημα στα μικρά κορίτσια. Υπολογίζεται ότι μέχρι την ηλικία των 10 ετών, το 90% των κοριτσιών θα εμφανίσει, έστω για μια φορά, αιδοιοκολπίτιδα.
Η νόσος συνήθως οφείλεται σε μικρόβια που προέρχονται από το έντερο του κοριτσιού, λόγω κακής καθαριότητας μετά την αφόδευση. Οι φλεγμονές του γεννητικού συστήματος στη παιδική ηλικία εντοπίζονται κυρίως στο αιδοίο, μετά στον κόλπο και σε πολύ μικρότερη συχνότητα στις σάλπιγγες. Η αιδοιοκολπίτιδα υποτροπιάζει συνήθως μέχρι την εφηβεία. Πριν από τη θεραπεία απαιτείται καλλιέργεια κολπικών υγρών.
Συμπτώματα και επιπλοκές
Η παιδική κολπίτιδα εμφανίζεται συνήθως ως αυξημένη έκκριση κολπικών υγρών, τα οποία η μητέρα παρατηρεί στο εσώρουχο της κόρης της. Συχνά, έχουν δυσάρεστη οσμή. Εμφανίζονται αυξημένα υγρά στο εσώρουχο ή την πάνα, ερεθισμό, φαγούρα, πόνο κατά την ούρηση, διάχυτο πόνο χαμηλά στην κοιλιά. Σε παραμελημένες περιπτώσεις, μπορεί να εμφανισθεί σύμμυση μικρών χειλέων αιδοίου (συνένωση) και αίμα από τον κόλπο. Η συνένωση των μικρών χειλέων είναι συχνότερη μέχρι την ηλικία των 6 ετών.
Τα συμπτώματα της αιδοιοκολπίτιδας περιλαμβάνουν:
- Κακοσμία του κόλπου.
- Φαγούρα.
- Ερεθισμένη γεννητική περιοχή.
- Πόνος κατά την ούρηση.
- Παχύρευστα, άσπρα κολπικά υγρά (σε μυκητίαση).
- Πράσινα – κιτρινογκρίζα κολπικά υγρά (σε βακτηριακή μόλυνση).
Σε πολλές περιπτώσεις οι αιδοιοκολπίτιδες συνυπάρχουν ή είναι επακόλουθα μιας άλλης φλεγμονής, όπως η ωτίτιδα, η βρογχίτιδα και η αδενίτιδα.
Οι αιδοιοκολπίτιδες που εμφανίζονται σε νεαρά κορίτσια και μένουν αδιάγνωστες ή αθεράπευτες, μπορεί να αποτελέσουν βασική αιτία υπογονιμότητας κατά την αναπαραγωγική ηλικία. Τα μικρόβια μπορεί να μετακινηθούν προς τις σάλπιγγες και να προκαλέσουν απόφραξη τους και κατά συνεπεία υπογονιμότητα ή ακόμα και στειρότητα.
Η έγκαιρη θεραπεία απομακρύνει τον κίνδυνο μείωσης της γονιμότητας και γενικότερα της μελλοντικής αναπαραγωγικής υγείας του νεαρού κοριτσιού. Η ενημέρωση των γονέων για τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα, έχει μεγάλη σημασία.
Αιτίες
Τα αίτια της αιδοιοκολπίτιδος περιλαμβάνουν μία μεγάλη ποικιλία παραγόντων, όπως μικροβιακές μολύνσεις, μη ειδικές δερματολογικές βλάβες, τραυματισμούς, ξένα σώματα, νεοπλάσματα, ορμονικούς λόγους, παράσιτα εντέρου, κ.λπ. Το ποσοστό προσβολής μεταξύ των εφήβων είναι αυξημένο, είτε γιατί έχουν περισσότερους από έναν σεξουαλικούς συντρόφους, είτε γιατί είναι πιο ευαίσθητες στην ανάπτυξη φλεγμονής, σε σχέση με τις πιο μεγάλες γυναίκες, που φαίνεται ότι αναπτύσσουν ανοσία στα μικρόβια.
Στον κόλπο υπάρχει μια λεπτή ισορροπία, η φυσιολογική χλωρίδα, η οποία μπορεί να διαταραχθεί εύκολα από μια ποικιλία παραγόντων και έτσι να δοθεί η δυνατότητα να αναπτυχθούν παθογόνα μικρόβια. Στην παιδική ηλικία η λοίμωξη συνήθως είναι πρωτοπαθής στο αιδοίο με δευτεροπαθή εντόπιση στον κόλπο, ενώ η σχέση αυτή αντιστρέφεται στην ήβη και μετά την έναρξη των σεξουαλικών επαφών, οπότε η κολπίτιδα γίνεται πρωτοπαθής και η αιδοιίτιδα γίνεται σχεδόν αποκλειστικά δευτεροπαθής.
Το αιδοίο και ο κόλπος του κοριτσιού είναι ευαίσθητα, γιατί δεν υπάρχουν ακόμα οιστρογόνα. Στην εφηβεία η παραγωγή οιστρογόνων από τις ωοθήκες αλλάζει τα χαρακτηριστικά του αιδοίου και του κόλπου. Αναπτύσσεται το κολπικό επιθήλιο, ελαττώνεται το pH, αυξάνεται το γλυκογόνο των κυττάρων και αναπτύσσεται η φυσιολογική χλωρίδα του κόλπου. Επίσης αναπτύσσονται τα μεγάλα χείλη, η τρίχωση του εφηβαίου, το δέρμα της περιοχής γίνεται πιο ανθεκτικό και λειτουργούν οι σμηγματογόνοι αδένες. Παράλληλα με αυτές τις αλλαγές η αιδοιοκολπίτιδα δίνει σταδιακά την θέση της, όσον αφορά τη συχνότητα, στην κολπίτιδα, τραχηλίτιδα και σαλπιγγίτιδα.
Επιπλέον, στην παιδική ηλικία, η είσοδος του κόλπου είναι πιο κοντά στον πρωκτό, καθώς το σώμα των παιδιών είναι μικροκαμωμένο. Ακόμη, στις πολύ μικρές ηλικίες, η χρήση της «πάνας» συγκρατεί και μεταφέρει κόπρανα και μικρόβια από τον πρωκτό προς τον κόλπο. Συμμετοχή στην παθογένεια της αιδοιοκολπίτιδας, έχουν οι κακοί κανόνες υγιεινής, όπως ο καθαρισμός των γεννητικών οργάνων από πίσω προς τα εμπρός, η επαφή των γεννητικών οργάνων με την τουαλέτα, το παιχνίδι στην άμμο, το ξύσιμο με βρώμικα νύχια, ο ιδρώτας, η αυξημένη θερμοκρασία και άλλοι τοπικοί παράγοντες.
Τα ξένα σώματα αποτελούν συχνή αιτία φλεγμονής του κόλπου στα κορίτσια πριν από την ήβη. Χαρτιά, βαμβάκι, κομμάτια ξύλου και άλλα αντικείμενα μπορεί να εισχωρήσουν στον κόλπο θεληματικά ή τυχαία και να προκαλέσουν φλεγμονή.
Να σημειωθεί ότι η τριχομονάδωση είναι και σχετικά σπάνια σε κορίτσια πριν από την ήβη. Η συχνότητα της τριχομοναδικής αιδοιοκολπίτιδος στα μικρά κορίτσια υπολογίζεται σε 3% περίπου και αυξάνεται παράλληλα με την αύξηση της έκκρισης οιστρογόνων. Η τριχομονάδα γενικά προτιμά τον κόλπο με οιστρογονική επίδραση. Συνήθως μεταδίδεται με το σεξ και σπάνια με άμεση επαφή (πισίνες, κ.λπ.).
Θεραπεία
Η χορήγηση αντιβιοτικού πρέπει να είναι δικαιολογημένη. Πρέπει να γίνεται καλλιέργεια κολπικών υγρών και να απομονώνεται το υπεύθυνο μικρόβιο. Μόνο τότε (και σύμφωνα με το τεστ ευαισθησίας σε αντιβιόγραμμα) αναγνωρίζεται ποια είναι η κατάλληλη αντιβίωση για το παιδί. Είναι απαράδεκτο να δίνονται διάφορες «τυφλές» θεραπείες σε παιδιά, μέχρι κάποιο αντιβιοτικό να «τύχει» να αντιμετωπίσει το μικρόβιο.
Απαραίτητη για τη σωστή διάγνωση είναι η εξέταση της παιδικής κολπίτιδας είναι η καλλιέργεια κολπικού υγρού. Η λήψη των υγρών δεν πρέπει να γίνεται ποτέ εξωτερικά, γιατί συνήθως οδηγεί σε λάθος διάγνωση. Η σωστή λήψη γίνεται από το βάθος του κόλπου, μέσω της οπής του παρθενικού υμένα. Η εξέταση είναι απολύτως ασφαλής για την ακεραιότητα του παρθενικού υμένα, όταν γίνεται από παιδογυναικολόγο. Κάποιες φόρες, ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να χρειαστούν και άλλες συμπληρωματικές εξετάσεις, όπως καλλιέργεια κοπράνων ή ούρων.
Το σύνηθες ερώτημα αρκετών παιδιάτρων και γυναικολόγων είναι κατά πόσον το αντιβιοτικό συγκεντρώνεται σε ικανοποιητική στάθμη στον κόλπο, ο οποίος επιπλέον στερείται και αδένων. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι η από του στόματος ή η παρεντερική χορήγηση αντιβίωση δεν δίνει ικανοποιητικά αποτελέσματα.
