Οι μύκητες των ποδιών (tinea pedis) είναι συχνά μια χρόνια και επίπονη δερματοπάθεια που πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν κάποια στιγμή στη ζωή τους, συνήθως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Η πάθηση είναι γνωστή και ως το «πόδι του αθλητή» (athlete’s foot) καθώς οι αθλητές είναι από τις πιο ευπαθείς ομάδες. Το “πόδι του αθλητή“ συνήθως αναπτύσσεται μεταξύ των δακτύλων και οφείλει την ονομασία του στο ότι παρατηρήθηκε για πρώτη φορά σε αθλητές που γυμνάζονταν σε κλειστούς αθλητικούς χώρους και περπατούσαν ξυπόλητοι σε αποδυτήρια και ντους.
Περίπου το 15% του πληθυσμού υποφέρει κάθε χρόνο από μύκητες στα πόδια. Η μόλυνση συνήθως οφείλεται είτε σε candida είτε σε δερματόφυτο. Η αντιμετώπιση των μυκητιάσεων στα πόδια ήταν μέχρι πρόσφατα δύσκολη καθώς η θεραπεία (αλοιφή, κρέμα, φάρμακο) δεν κατόρθωνε να αντιμετωπίσει οριστικά το πρόβλημα. Σήμερα θεωρείται ότι υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία.
Οι μύκητες προτιμούν τα πόδια
Αν και οι μύκητες «φιλοξενούνται» σε όλο το ανθρώπινο σώμα, δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στα κάτω άκρα, ιδίως στις φτέρνες, ανάμεσα στα δάχτυλα και κάτω από τα νύχια των ποδιών.
Σε μια πρόσφατη μελέτη, ερευνητές πήραν δείγματα και ανέλυσαν το DNA των μυκήτων που ζούσαν σε 14 σημεία του σώματος 10 υγιών ατόμων. Η ανάλυση έδειξε ότι το πιο πλούσιο και πολύπλοκο οικοσύστημα μυκήτων ζει στις φτέρνες (πάνω από 80 είδη), ενώ ακολουθούν οι περιοχές κάτω από τα νύχια των ποδιών (περίπου 60 είδη) και ανάμεσα στα δάχτυλα των ποδιών (40 είδη μυκήτων).
Οι μύκητες συνήθως δεν προκαλούν προβλήματα αλλά αν πολλαπλασιαστούν σε μεγάλο βαθμό, επιφέρουν διάφορες μολύνσεις, ιδίως αν είναι «πεσμένο» το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου. Ευπαθείς ομάδες είναι οι ηλικιωμένοι και οι διαβητικοί καθώς το ανοσοποιητικό τους σύστημα έχει μειωμένες άμυνες.
Τα νύχια των ποδιών προσβάλλονται από μυκητες τέσσερις ως 10 φορές συχνότερα απ΄ ό,τι εκείνα των χεριών, καθώς οι κάλτσες (ειδικά όταν είναι συνθετικές) και τα κλειστά παπούτσια δημιουργούν ζεστό και υγρό περιβάλλον, ιδανικό για την ανάπτυξη ενός μύκητα. Τα νύχια των ποδιών μπορεί να αποχρωματιστούν ή το δέρμα να εμφανίσει κνησμό, ερυθρότητα και απολέπιση.
Άλλες περιοχές που προτιμούν οι μύκητες, είναι η παλάμη, το αντιβράχιο (πήχυς) του χεριού και το εσωτερικό μέρος του αγκώνα. Κάθε ένα από αυτά τα σημεία έχει 18 έως 32 διαφορετικά είδη μυκήτων. Αντίθετα, το κεφάλι και το σώμα (ιδίως το στήθος και η κοιλιά) έχουν μόνο δύο έως 10 είδη μυκήτων.
Μετάδοση – αιτίες
Οι μυκητιάσεις των ποδιών συνήθως παρουσιάζονται με την άνοδο της θερμοκρασίας. Έκτος από την άνοδο της θερμοκρασίας αναπτύσσονται πιο εύκολα από την υγρασία λόγω του ιδρώτα των ποδιών. Οι μύκητες μεταδίδονται με την απλή επαφή του πέλματος και αρχίζουν αμέσως το καταστροφικό τους έργο. Προσκολλώνται στο νύχι και για αρκετό διάστημα δρουν αόρατα, τρώγοντας εσωτερικά το δέρμα. Όταν υπάρξουν ορατά σημάδια, η βλάβη που έχει προκαλέσει ο μύκητας είναι ήδη σημαντική.
Απλές καθημερινές συνήθειες μπορούν να είναι αιτία στην εμφάνιση ενός μύκητα όπως η έκθεση με γυμνά πόδια σε κοινόχρηστους χώρους (γυμναστήρια, πισίνες, δωμάτια ξενοδοχείων κλπ). Υπάρχουν όμως κι άλλες αιτίες υπεύθυνες για τους μύκητες στα πόδια όπως π.χ. τα ζώα καθώς ορισμένοι μύκητες μπορούν να μεταδοθούν από την επαφή με ένα ζώο (γάτα ή σκύλο). Οσοι κυκλοφορούν συχνά κυκλοφορούν ξυπόλητοι στις πισίνες ξενοδοχείων, τις πλαζ, τα κολυμβητήρια και στις σάουνες των γυμναστηρίων ή των κέντρων αδυνατίσματος περιλαμβάνονται στις ομάδες «υψηλού κινδύνου» για μυκητιάσεις και μυρμηγκιά (μαντραβίτσα ή αστεράκι). Η τελευταία προκαλείται από τον ιό των ιών των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (Human Papilloma Virus, HPV).
Για όσους έχουν ευπάθεια στην ανάπτυξη της μυκητίασης στα πόδια είναι απαραίτητη η χρήση επί πολλές ώρες την ημέρα υποδημάτων που εξασφαλίζουν τον καλό αερισμό του ποδιού. Απαραίτητη είναι ακόμα η καλή υγιεινή των ποδιών: να πλένετε καθημερινά τα πόδια σας με σαπούνι και νερό, να τα στεγνώνετε προσεκτικά, ιδίως ανάμεσα στα δάκτυλα, και να αλλάζετε συχνά παπούτσια (και τον χειμώνα κάλτσες) για να μειώνετε την υγρασία και να εμποδίζετε τους μύκητες να μολύνουν τα πόδια σας.
Τα συμπτώματα
Οι μύκητες στα πόδια έχουν διάφορα συμπτώματα που βοηθούν στην αναγνώριση τους. Σε μερικές περιπτώσεις το δέρμα μεταξύ των δαχτύλων (ιδίως των δύο τελευταίων μικρών) ξεφλουδίζει και σκάει, σε άλλες υπάρχει ερυθρότητα, απολέπιση, ακόμα και φυσαλίδες στα πέλματα αλλά και στα πλάγια των ποδιών, ενώ οι βλάβες αυτές μπορεί να συνοδεύονται από φαγούρα.
Πρώτο ενδεικτικό σημάδι θεωρείται η έντονη κακοσμία που επιμένει, επόμενο στάδιο είναι η φαγούρα συνδυαστικά με πόνο ανάμεσα στα δάχτυλα και στο τελικό στάδιο μιλάμε για ανοιχτές πληγές έως και παραμορφώσεις σε νύχια και δέρμα.
Συνοπτικά τα συμπτώματα είναι:
· Κοκκίνισμα, ερεθισμός, έντονη απολέπιση του δέρματος.
· Κνησμός (φαγούρα) ανάμεσα στα δάκτυλα.
· Αίσθημα καύσου και πόνου ανάμεσα στα δάχτυλα.
· Δυσοσμία.
· Μαλάκωμα του δέρματος (πληγή) μεταξύ των δακτύλων, στα πέλματα και στις φτέρνες).
· Ξηρός φλοιός, οίδημα, φλύκταινες, κυστίδια.
Πρόληψη και θεραπεία
Για να αντιμετωπιστούν οι μύκητες στα πόδια χρειάζεται θεραπεία καθώς δεν γίνεται να εξαφανιστούν από μόνοι τους. Σήμερα υπάρχουν θεραπείες που επιτυγχάνουν την αποτελεσματική αντιμετώπιση με την προϋπόθεση να ακολουθούνται μέχρι τέλους! Η αντιμετώπιση μπορεί να είναι τοπική (με αλοιφή, κρέμα, λοσιόν, τζελ, πούδρα), συστηματική (με χάπια) ή και τα δύο. Όσον αφορά τη διάρκεια της θεραπείας, για τα νύχια των ποδιών μπορεί να απαιτηθεί αγωγή 3-4 μηνών.
Γενικά, η μυκητίαση απαιτεί επίπονη και μακράς διάρκειας θεραπεία (από 4 έως 12 εβδομάδες). Αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να συνεχίσετε τη θεραπεία που θα σας δοθεί από το δερματολόγο ως το τέλος, γιατί οι περισσότεροι αμελούν ή διακόπτουν τη χρήση των φαρμακευτικών σκευασμάτων τις πρώτες ημέρες που τα συμπτώματα υποχωρούν και η μόλυνση επανακάμπτει δριμύτερη.
Όμως συχνά οι πάσχοντες δε χρησιμοποιούν σωστά τις αντιμυκητιασικές θεραπείες: Πολλοί δεν αρχίζουν θεραπεία από την πρώτη εμφάνιση των συμπτωμάτων. Το 60% σταματά τη χρήση όταν εξαφανιστούν τα συμπτώματα. Μόνο το 24% συνεχίζει τη θεραπεία για μια εβδομάδα μετά την εξαφάνιση των συμπτωμάτων. Τέλος, μόνο το 28% παίρνει προληπτικά μέτρα για να μην εμφανιστούν ξανά οι μύκητες.
Η θεραπεία χρειάζεται καθημερινή εφαρμογή για εβδομάδες ώστε να έχει αποτέλεσμα. Δυστυχώς όμως αρκετές φορές οι πάσχοντες αμελούν την ενδεδειγμένη χρήση και διακόπτουν τη θεραπεία πριν παρέλθει το χρονικό διάστημα που απαιτείται για να αντιμετωπιστεί σωστά το πρόβλημα. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επανεμφάνισης της μυκητίασης μετά από λίγο καιρό. Υπολογίζεται ότι το 23% των ανθρώπων υποφέρουν για 10 χρόνια από υποτροπές της μόλυνσης και το 64% από αυτούς προσβάλλονται περισσότερο από 4 φορές τον χρόνο.
Επίσης πρέπει να ξέρετε ότι ο μύκητας μπορεί να έχει επεκταθεί και σε άλλες περιοχές, ακόμα και στο άλλο πόδι, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για μια νέα έξαρση. Ετσι, αυτό που πολλοί ασθενείς πιστεύουν ότι είναι μια νέα μόλυνση, είναι στην πραγματικότητα η αρχική την οποία δεν θεράπευσαν σωστά.
Το πρόβλημα εντοπίζεται στο ότι οι περισσότερες θεραπείες καθιστούν τον μύκητα προσωρινά αδρανή αντί να τον σκοτώνουν, με αποτέλεσμα να απαιτούν πολύ χρόνο για πλήρη θεραπεία. Επιπλέον, οι πάσχοντες, αντί να αναζητήσουν ιατρική συμβουλή, συχνά προτιμούν να χρησιμοποιούν καλλυντικές κρέμες που δεν βοηθούν.
Η πρόληψη είναι εξ ίσου σημαντική με τα φάρμακα για την αντιμετώπιση της ασθένειας. Η καλή υγιεινή και φροντίδα των ποδιών τα προστατεύει από μολύνσεις με μύκητες. Μετά την θεραπεία εφαρμόζονται μερικοί προληπτικοί απλοί κανόνες, ώστε να μην εμφανιστούν ξανά οι μυκητιάσεις:
• Πλένετε σχολαστικά και καθημερινά τα πόδια σας.
• Στεγνώνετε τα πόδια σας πάντα με καθαρή πετσέτα και δεν την χρησιμοποιείτε για να στεγνώσετε κάποιο άλλο μέρος του σώματός σας.
• Μετά την χρήση πλένετε και σιδερώνετε τις πετσέτες των ποδιών σε υψηλή θερμοκρασία.
• Φοράτε πάντα τα παπούτσια με κάλτσες φτιαγμένες από 100% βαμβακερό ύφασμα.
• Αλλάζετε κάλτσες καθημερινά και εναλλάσσετε τα παπούτσια σας (ποτέ δεν πρέπει να φοράτε τα ίδια παπούτσια 2 συνεχόμενες ημέρες).
• Καλό είναι να προτιμάτε τα ανοιχτά παπούτσια το καλοκαίρι, (πέδιλα ή σανδάλια) ενώ οι άντρες που συνήθως φορούν κλειστά παπούτσια, θα πρέπει να επιλέγουν παπούτσια άνετα και όχι πολύ σφιχτά. Τα αθλητικά παπούτσια καλύτερα να αποφεύγονται αν δεν αερίζονται τα πόδια.
• Μην περπατάτε ξυπόλυτοι σε δημόσιους χώρους όπως: πισίνες, ντους, αποδυτήρια, σάουνες κ.τ.λ. Στους χώρους αυτούς μη ξεχνάτε να φοράτε παντόφλες ή σαγιοράρες!
• Αποφύγετε την χρήση κοινόχρηστων αντικειμένων όπως: χαλάκια, σφουγγαράκια, πετσέτες μπάνιου κ.τ.λ.
