Οι περισσότεροι ειδικοί στην ψυχική υγεία δεν θεωρούν ότι οι ψυχιατρικές παρεμβάσεις αποτελούν μέσο για την αλλαγή της προσωπικότητας αλλά τρόπο αλλαγής της συμπεριφοράς, αναφέρει ο Μπρεντ Ρόμπερτς, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόι στην Ουρμπάνα-Σαμπέιν.
Ωστόσο μια μελέτη που έκανε ο Μπρεντ Ρόμπερτς και οι συνεργάτες του μαρτυρά ότι η ψυχοθεραπεία (ή η λήψη ψυχοφαρμάκων) μπορεί να αλλάξει την προσωπικότητα υγιών ατόμων αλλά και ατόμων με ψυχικές διαταραχές. Τα πρώιμα αποτελέσματα αυτής της ενδιαφέρουσας μελέτης παρουσιάστηκαν τον περασμένο μήνα στο συνέδριο της Ενωσης Ψυχολογικών Επιστημών στην Ουάσιγκτον (δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί σε επιστημονικό έντυπο).
Μάλιστα οι αλλαγές αυτές μπορεί να επέρχονται σχετικά γρήγορα – μέσα σε τέσσερις με επτά μήνες από την έναρξη της θεραπείας – και να είναι μακροπρόθεσμες, διαρκώντας επί έτη μετά την ψυχιατρική παρέμβαση, σύμφωνα με τη μελέτη.
Ενδιαφέροντα ευρήματα
Τα ευρήματα αυτά είναι πολύ ενδιαφέροντα επειδή, επί μακρόν, οι ψυχολόγοι πίστευαν ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας είναι «στατικά». Παρ’ ότι κάποιες πρόσφατες έρευνες μαρτυρούν ότι τελικώς κομμάτια της προσωπικότητας ενδέχεται να αλλάξουν με την πάροδο του χρόνου, οι περισσότεροι ειδήμονες θεωρούσαν ότι μια τέτοια αλλαγή είναι δύσκολη και αργή. Τα νέα στοιχεία όμως δείχνουν το αντίθετο.
«Πολλά άτομα ενοχλούνται με την ιδέα αλλαγής της προσωπικότητας καθώς θεωρούν ότι παρεμβαίνουμε στη φύση του κάθε ανθρώπου. Ωστόσο ήδη αλλάζουμε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ασθενών, είτε το θέλουμε είτε όχι», ανέφερε ο καθηγητής Ρόμπερτς.
Τα καινούργια στοιχεία κάνουν τους ειδικούς να ρίξουν μια νέα ματιά στο πώς δρα η ψυχοθεραπεία και θέτουν το ερώτημα σχετικά με το αν οι παρεμβάσεις αυτές θα έπρεπε να στοχεύουν πιο άμεσα την προσωπικότητα. Και αυτό διότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας επιδρούν σε πολλές και διαφορετικές πτυχές της ζωής, συμπεριλαμβανομένων των σχέσεων – φιλικών και αισθηματικών – αλλά και της επιτυχίας στο σχολείο, στις σπουδές και στην εργασία.
«Γνωρίζουμε ήδη ότι τα άτομα που είναι λιγότερο αγχώδη και ανυπόμονα καθώς και πιο ευσυνείδητα έχουν καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο αλλά και στην αγορά εργασίας. Ισως, αν παρεμβαίνουμε σε νεαρά άτομα για να τα κάνουμε πιο ευσυνείδητα, δημιουργήσουμε πιο επιτυχημένους επαγγελματίες στα 40 έτη τους» τόνισε ο δρ Ρόμπερτς.
Η μεγάλη ανασκόπηση
Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους ο καθηγητής και οι συνεργάτες του διεξήγαγαν ανασκόπηση 144 προηγούμενων μελετών που περιελάμβαναν περισσότερα από 15.000 άτομα.
Σε όλες τις μελέτες υπήρχε κάποιου είδους παρέμβαση – όπως ψυχοθεραπεία, λήψη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, διαλογισμός ή γνωστική «εξάσκηση» – καθώς και μια αξιολόγηση των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του κάθε ασθενούς. Ωστόσο σε καμία από αυτές δεν υπήρχε εκούσια προσπάθεια αλλαγής της προσωπικότητας των συμμετεχόντων.
Οπως προέκυψε, εμφανίστηκε σημαντική αλλαγή στην προσωπικότητα ατόμων που υφίσταντο κάποια παρέμβαση σε σύγκριση με άτομα στις ομάδες ελέγχου που δεν υποβάλλονταν σε κανενός είδους θεραπεία.
Οι μεγαλύτερες αλλαγές παρατηρήθηκαν σε άτομα με ψυχικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη. Ακόμη όμως και σε υγιή άτομα παρατηρήθηκαν αλλαγές στην προσωπικότητα, κυρίως αν τα άτομα αυτά λάμβαναν φάρμακα.
Τα χαρακτηριστικά στα οποία εμφανίστηκε η μεγαλύτερη μεταβολή ήταν η νευρωτική συμπεριφορά (η τάση να βιώνονται αρνητικά συναισθήματα, όπως το άγχος και η καταθλιπτική διάθεση), καθώς και η εξωστρέφεια (η τάση να είναι το άτομο κοινωνικό, φιλικό και να βιώνει περισσότερα θετικά συναισθήματα).
Η σωματική υγεία
Σύμφωνα με τον δρα Ρόμπερτς, η παρέμβαση στην προσωπικότητα προς όφελος του ασθενούς θα μπορούσε να αποτελεί πεδίο για σκέψη και σε ό,τι αφορά τους γιατρούς που ασχολούνται με τη σωματική υγεία.
Βλαβερές συνήθειες όπως το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η υπερφαγία και η αποφυγή σωματικής άσκησης συνδέονται με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.
Ορισμένες μελέτες δείχνουν μάλιστα ότι τα άτομα που κόβουν το κάπνισμα γυμνάζονται περισσότερο και χάνουν βάρος, γεγονός που μαρτυρεί ότι μια πτυχή της προσωπικότητάς τους αλλάζει και επηρεάζει πολλές συμπεριφορές τους.
Μελέτες μαρτυρούν επίσης ότι η αύξηση του βάρους σχετίζεται με αλλαγές στην προσωπικότητα του ατόμου.
Πάντως, κατά τον καθηγητή, ενώ οι ψυχοθεραπείες μπορούν να βελτιώσουν τη νευρωτική συμπεριφορά, απαιτούνται περαιτέρω έρευνες προκειμένου να γίνει κατανοητό το πώς μπορούν να βελτιωθούν άλλες πτυχές της προσωπικότητας, όπως η ευσυνειδησία.
Καταλήγοντας, ο δρ Ρόμπερτς τονίζει ότι προτού οι ειδικοί αρχίσουν να βελτιώνουν ζωές αλλάζοντας προσωπικότητα χρειάζεται περαιτέρω έρευνα ώστε να καταγράφονται αναλυτικότερα και ακριβέστερα τα στοιχεία της προσωπικότητας αλλά και οι συμπεριφορές των ασθενών. Και αυτό διότι δεν υπάρχει ένας έγκριτος και συστηματικός τρόπος εξέτασης αυτών των στοιχείων σήμερα.
