Με τον όρο ουλίτιδα (gingivitis) εννοούμε την παθολογική κατάσταση των ούλων, που χαρακτηρίζεται από φλεγμονή και αιμορραγία. Τα υγιή ούλα είναι σφιχτά, έχουν απαλή ροζ απόχρωση και δεν ματώνουν. Στην ουλίτιδα τα ούλα είναι διογκωμένα, κόκκινα και συνήθως αιμορραγούν, είτε αυτόματα, είτε κατά τη διάρκεια του βουρτσίσματος.
Η ουλίτιδα είναι μια ασθένεια για την οποία υπάρχει θεραπεία. Αν όμως μείνει χωρίς αντιμετώπιση μπορεί να εξελιχθεί σε περιοδοντίτιδα η οποία καταστρέφει σιγά σιγά το κόκαλο που περιβάλλει τα δόντια και οδηγεί στην απώλεια τους. Μπορεί κάποιος να έχει ουλίτιδα χωρίς να το γνωρίζει επειδή σπάνια είναι επώδυνη.
Συμπτώματα
Τόσο η τερηδόνα όσο και η ουλίτιδα προκαλούνται από την οδοντική μικροβιακή πλάκα, ένα σύνολο εναποθέσεων που αρχίζουν να συγκεντρώνονται πάνω στις οδοντικές επιφάνειες, ακόμη και λίγα λεπτά μετά το βούρτσισμα. Η πλάκα αυτή περιέχει πολλά μικρόβια που παράγουν οξέα και ερεθίζουν τα ούλα, δηλαδή να προκαλούν ουλιτιδα.
Συμπτώματα της ουλίτιδας αποτελούν το σκούρο κόκκινο χρώμα των ούλων, η ελαφρά διόγκωσή τους (σε αντίθεση με το ανοικτό ρόδινο χρώμα και τη συμπαγή του σύσταση σε κατάσταση υγείας) καθώς και η εύκολη αιμορραγία. Τα κυριότερα συμπτώματα της ουλίτιδας είναι:
- Τα ούλα χάνουν το χαρακτηριστικό ροζ χρώμα τους και γίνονται κόκκινα, πρησμένα, διογκωμένα με ακανόνιστο σχήμα και προκαλούν πόνο.
- Παρουσιάζεται αίμα κατά το βούρτσισμα των δοντιών ή κατά το καθάρισμαά τους με οδοντικό νήμα.
- Τα ούλα υποχωρούν από τα δόντια, παθαίνουν δηλαδή υφίζηση. Δημιουργούνται χώροι μεταξύ των δοντιών και των ούλων. Είναι δυνατόν να αποκαλύπτεται και η ρίζα των δοντιών.
- Κακοσμία του στόματος, ύπαρξη πύου μεταξύ των ούλων και των δοντιών.
- Αλλαγές στα δόντια, τροποποιήσεις της θέσης τους, απομάκρυνση των δοντιών μεταξύ τους, απώλεια δοντιών.
Τα πρώιμα συμπτώματα της ουλίτιδας είναι ήπια και δεν προκαλούν πόνο στον ασθενή. Η έλλειψη πόνου και η πολύ αργή εξέλιξη των συμπτωμάτων είναι ο λόγοι που πολλοί ασθενείς αγνοούν τα συμπτώματα της ουλίτιδας και δεν αναζητούν θεραπεία πριν η νόσος εξελιχθεί σε περιοδοντίτιδα.
Αιτίες τις ουλίτιδας
Η οδοντική μικροβιακή πλάκα είναι για ένα κολλώδες, μαλακό, λευκό επίχρισμα (αποτελείται κυρίως από βακτήρια που βρίσκονται φυσιολογικά στο στόμα και επηρεάζεται από τις διατροφικές συνήθειες, π.χ. σάκχαρα). Η πλάκα σχηματίζεται τόσο στα δόντια, όσο και στις πρόσθετες εργασίες και τα σφραγίσματα που υπάρχουν στο στόμα. Με το βούρτσισμα μετά από κάθε γεύμα, η οδοντική μικροβιακή πλάκα απομακρύνεται πριν γίνει επικίνδυνη. Αν η πλάκα παραμένει στα δόντια (χωρίς το συχνό και σωστό βούρτσισμα) μπορεί να σκληρύνει. Προσλαμβάνει ιόντα ασβεστίου από το σάλιο, οπότε και σκληραίνει δημιουργώντας έτσι την πέτρα (τρυγία).
Η πέτρα είναι το κιτρινωπό ή σκουρόχρωμο επίχρισμα που σχηματίζεται στην επιφάνεια των δοντιών και γύρω ή και κάτω από τα ούλα. Για την απομάκρυνση της πέτρας χρειάζεται ο οδοντίατρος. Η επιφάνεια της τρυγίας ή πέτρας είναι αδρή, με αποτέλεσμα περαιτέρω κατακράτηση μικροβιακής πλάκας και συνεπώς δυσχέρεια εφαρμογής σωστής σωματικής υγιεινής. Ως αποτέλεσμα, βλαπτικά προϊόντα που ονομάζονται τοξίνες, προερχόμενα από βακτήρια μικροβιακής πλάκας προκαλούν στην αρχή φλεγμονή στα ούλα δηλαδή ουλίτιδα.
Η αιτία της ουλίτιδας λοιπόν είναι η οδοντική μικροβιακή πλάκα που έχει πλέον μετατραπεί σε πέτρα. Παράγοντες που οδηγούν σε ουλίτιδα είναι όλοι εκείνοι που ευνοούν τη συσσώρευση της πλάκας, με κυριότερο από αυτούς την κακή στοματική υγιεινή. Άλλες αιτίες που προκαλούν ουλίτιδα είναι τα στραβά δόντια, τα κακότεχνα σφραγίσματα, οι θήκες, οι γέφυρες κ.ά. Οι λανθασμένες προσθετικές εργασίες συγκρατούν τροφές ανάμεσα από τα δόντια δυσκολεύοντας το σωστό βούρτσισμα και την απομάκρυνση των μικροβίων από το στόμα.
Να σημειωθεί ότι η διατροφή παίζει ρόλο στη γένεση και διατήρηση της ουλίτιδας. Μια διατροφή πλούσια σε ζάχαρη ή όξινες ουσίες, βοηθά την ανάπτυξη των βακτηριδίων αν δεν καθαρίζεται καλά το στόμα μετά από το φαγητό.
Εάν η μικροβιακή πλάκα είναι ελάχιστη, ώστε να μη δικαιολογείται η ύπαρξη ουλίτιδας, τότε η ουλίτιδα οφείλεται σε άλλους παράγοντες και συνεπώς αυτοί θα πρέπει να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν. Υπάρχουν και ορισμένες άλλες αιτίες της ουλίτιδας, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η εγκυμοσύνη, η λευχαιμία, η λήψη ορισμένων φαρμάκων, η έλλειψη βιταμινών κ.α. Άτομα που έχουν μειωμένη βιταμίνη C στη διατροφή τους, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα. Παρατηρούνται επίσης ουλίτιδες από έντονα ψυχικά ερεθίσματα και stress.
Θα πρέπει να κάνουμε μία ιδιαίτερη αναφορά στην ουλίτιδα εγκυμοσύνης. Οι μεταβολές, που συμβαίνουν στις ορμόνες της γυναίκας την περίοδο αυτή, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή ουλίτιδα με συμπτώματα την έντονη αιμορραγία, την αύξηση του όγκου των ούλων και μερικές φορές ακόμα και δημιουργία μικρών αποστημάτων. Για το λόγο αυτό οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να εφαρμόζουν άριστη στοματική υγιεινή και να επισκέπτονται τον οδοντίατρο από το δεύτερο τρίμηνο και μετά.
Η ουλίτιδα είναι ευτυχώς μια αναστρέψιμη νόσος. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει η δυνατότητα θεραπείας και επιστροφής των ούλων σε υγιή κατάσταση. Έτσι, αν διαπιστώσετε ότι έχετε ούλα κόκκινα, πρησμένα, που αιμορραγούν πρέπει να επισκεφθείτε τον οδοντίατρό σας για να τα καθαρίσει από την πλάκα και την πέτρα. Αν η ουλίτιδα μείνει χωρίς αντιμετώπιση, τότε πιθανόν να εξελιχθεί σε περιοδοντίτιδα.
Περιοδοντίτιδα
Στην περιοδοντίτιδα η φλεγμονή προχωράει σε μεγαλύτερο βάθος κάτω από τα ούλα. Αν τα δόντια και τα ούλα δεν 
καθαρίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα το κόκαλο κάτω από τα ούλα (το οποίο συγκρατεί τη ρίζα του δοντιού στη θέση του) αρχίζει να μειώνεται. Η πλάκα καταστρέφει το κόκαλο γύρω από το δόντι, δημιουργώντας κενό μεταξύ δοντιού και ούλου, το οποίο ονομάζεται θύλακας. Καθώς το κόκαλο εξαφανίζεται, τα ούλα πάνω από αυτό αρχίζουν να συρρικνώνονται. Με την πάροδο του χρόνου, όλο το κόκαλο που συγκρατεί τη ρίζα του δοντιού καταστρέφεται, το δόντι αρχίζει να κουνιέται και τελικά πέφτει. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται περιοδοντίτιδα η παροδοντοπάθεια.
Σε αντίθεση με το τι συμβαίνει στην περιοδοντίτιδα, η φλεγμονή (πρήξιμο, κοκκίνισμα, πόνος) στην ουλίτιδα είναι επιφανειακή. Συνήθως η ουλίτιδα προηγείται της περιοδοντίτιδας. Πάντως, δεν εξελίσσονται όλες οι ουλίτιδες σε περιοδοντίτιδα.
Πρόληψη
Το «κλειδί» για την πρόληψη της ουλίτιδας είναι το σωστό βούρτσισμα, δηλαδή η έγκαιρη και επιτυχημένη απομάκρυνση όλων των υπολειμμάτων τροφής από τις οδοντικές επιφάνειες, μετά από κάθε γεύμα. Οι κινήσεις μας κατά τη διάρκεια του βουρτσίσματος δεν θα πρέπει να είναι βιαστικές ούτε βίαιες. Η οδοντόβουρτσα πρέπει να διαθέτει όσο το δυνατό μικρότερη κεφαλή. Οι κινήσεις του βουρτσίσματος θα πρέπει να είναι απαλές, παλινδρομικές (πέρα-δώθε) και να περιορίζονται σε δύο (ή το πολύ τρία) δόντια. Με αυτό τον τρόπο βουρτσίζουμε όλες τις επιφάνειες των δοντιών, μέσα-έξω, εμπρός-πίσω, αλλά εκείνες των πίσω δοντιών, τις μασητικές, αυτές δηλαδή που μοιάζουν με βουναλάκια-αυλάκια (οπές και σχισμές).
Εξίσου σημαντικό μέσο προστασίας των δοντιών σε αρκετούς ανθρώπους είναι το οδοντικό νήμα. Έχει επίσης σημασία να βουρτσίζουμε τη ράχη της γλώσσας μας, στην οποία συγκεντρώνονται τεράστιες ποσότητες μικροβίων, που προκαλούν έντονη κακοσμία του στόματος. Τέλος, ορισμένες φορές είναι χρήσιμα τα μεσοδόντια βουρτσάκια που είναι ειδικά σχεδιασμένα να καθαρίζουν ανάμεσα στα δόντια και ιδιαίτερα όταν υπάρχουν γέφυρες.
Το βούρτσισμα θα πρέπει να γίνεται, αν είναι δυνατόν, μετά από κάθε γεύμα.
Επιπλοκές
Από πρόσφατες έρευνες έχει προκύψει ότι η χρόνια περιοδοντίτιδα, επειδή αποτελεί μια μόνιμη φλεγμονή, μπορεί να τροφοδοτεί κι άλλες ασθένειες.
Για παράδειγμα, οι έρευνες δείχνουν ότι η ουλίτιδα συνδέεται με τη στυτική δυσλειτουργία στους άνδρες. Τα βακτήρια που υπάρχουν στην πέτρα, εισχωρούν στο αίμα και εξαπλώνονται σε όλο το σώμα, επηρεάζοντας τα αιμοφόρα αγγεία και προκαλώντας σκληρύνσεις και στενώσεις. Αυτές οι στενώσεις μπορούν να αφορούν και τα αγγεία του πέους. Για να επιτευχθεί η στύση, το πέος χρειάζεται καλή παροχή αίματος και αν τα αγγεία που το τροφοδοτούν στενέψουν μπορεί να υπάρξει στυτική δυσλειτουργία.
