Με τον όρο περιοδοντική νόσος εννοούμε δύο νοσολογικές οντότητες, την ουλίτιδα και την περιοδοντίτιδα (periodontitis). Πρόκειται για φλεγμονές των ιστών που περιβάλλουν και στηρίζουν τα δόντια.
Η περιοδοντίτιδα είναι το επόμενο στάδιο μετά την ουλίτιδα. Μπορεί όποιος έχει ουλίτιδα να μην εκδηλώνει απαραίτητα και περιοδοντίτιδα, ωστόσο η ουλίτιδα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εκδήλωσής της.
Η περιοδοντική νόσος δεν πλήττει μόνο τα ούλα, αλλά και τους συνδέσμους που ενώνουν τα δόντια με το οστό που τα περιβάλλει, ενώ μία από τις πιο σοβαρές συνέπειές της είναι η πλήρης καταστροφή του οστού, κάτι που συνεπάγεται την απώλεια του δοντιού. Τα συμπτώματα της περιοδοντίτιδας είναι τα αποστήματα, αλλά και η μετακίνηση των δοντιών που αρχίζουν να κουνιούνται. Η θεραπεία εστιάζει στον καθαρισμό, επιφανειακό ή χειρουργικό, των θυλάκων που σχηματίζονται στο ούλο κάτω από κάθε δόντι και θυμίζουν τσέπες.
Εάν έχετε κάποιο από τα ακόλουθα συμπτώματα είναι πιθανό να έχετε περιοδοντίτιδα και πρέπει να απευθυνθείτε στον οδοντίατρο:
- Αιμορραγία των ούλων στο βούρτσισμα ή από μόνα τους.
- Η αιμορραγία των ούλων δεν είναι φυσιολογική κατάσταση, αλλά παθολογικό εύρημα.
- Κόκκινα, πρησμένα ή ευαίσθητα ούλα.
- Ούλα που έχουν αποκολληθεί από το δόντι.
- Ούλα που έχουν υποχωρήσει.
- Επίμονη κακοσμία του στόματος.
- Πύον ανάμεσα στο δόντι και τα ούλα.
- Κινητικότητα δοντιών.
- Αλλαγή στη θέση και σχέση των δοντιών μεταξύ τους.
Η αιτία της περιοδοντίτιδας
Στα αρχικά στάδια της ουλίτιδας, αναπτύσσονται βακτήρια στην πλάκα, τα οποία προκαλούν φλεγμονή των ούλων (τα ούλα κοκκινίζουν και πρήζονται και συνήθως ματώνουν εύκολα κατά το βούρτσισμα). Στο στάδιο αυτό δεν έχει προκληθεί ακόμη μόνιμη βλάβη στο οστό της γνάθου ή στον συνδετικό ιστό που στηρίζει τα δόντια.
Αν η ουλίτιδα παραμεληθεί και δεν γίνει θεραπεία, μπορεί να εξελιχθεί σε περιοδοντιτιδα. Στην περίπτωση αυτή, το εσωτερικό των ούλων και το οστό υποχωρούν και δημιουργείται μια σχισμή, ένα διάκενο ανάμεσα στο ούλο και το δόντι, στο οποίο συγκεντρώνονται υπολείμματα τροφών. Τα μικρόβια εισχωρούν βαθύτερα στους περιοδοντικούς θύλακες κάτω από τη γραμμή των ούλων. Η φλεγμονή και η μόλυνση επεκτείνεται στο οστό της γνάθου, και οι βλάβες που προκαλεί αρχίζουν να γίνονται πλέον μη αναστρέψιμες.
Η περιοδοντίτιδα προκαλείται κυρίως από την οδοντική μικροβιακή πλάκα (όπως και η τερηδόνα). Η οδοντική μικροβιακή πλάκα είναι για ένα κολλώδες, μαλακό, λευκό επίχρισμα. Αποτελείται κυρίως από βακτήρια που βρίσκονται φυσιολογικά στο στόμα και επηρεάζεται από τις διατροφικές συνήθειες, π.χ. τη ζάχαρη. Η πλάκα προσλαμβάνει ιόντα ασβεστίου από το σάλιο, οπότε και σκληραίνει δημιουργώντας έτσι την πέτρα (τρυγία) ένα κιτρινωπό ή σκουρόχρωμο επίχρισμα που σχηματίζεται στην επιφάνεια των δοντιών και γύρω ή και κάτω από τα ούλα.
Ως αποτέλεσμα, βλαπτικά προϊόντα που ονομάζονται τοξίνες, προερχόμενα από βακτηρίδια μικροβιακής πλάκας προκαλούν φλεγμονή στα ούλα. Κλινικά συμπτώματα της ουλίτιδας αποτελούν το σκούρο κόκκινο χρώμα των ούλων, η ελαφρά διόγκωσή τους (σε αντίθεση με το ανοικτό ρόδινο χρώμα και τη συμπαγή του σύσταση σε κατάσταση υγείας) καθώς και η εύκολη αιμορραγία. Στην περιοδοντίτιδα η φλεγμονή προχωράει σε βάθος κάτω από τα ούλα. Αν τα δόντια και τα ούλα δεν καθαρίζονται για μεγάλο χρονικό διάστημα το κόκαλο κάτω από τα ούλα (το οποίο συγκρατεί τη ρίζα του δοντιού στη θέση του) αρχίζει να μειώνεται. Η πλάκα καταστρέφει το κόκαλο γύρω από το δόντι, δημιουργώντας κενό μεταξύ δοντιού και ούλου. Καθώς το κόκαλο εξαφανίζεται, τα ούλα πάνω από αυτό αρχίζουν να συρρικνώνονται. Με την πάροδο του χρόνου, όλο το κόκαλο που συγκρατεί τη ρίζα του δοντιού καταστρέφεται, το δόντι αρχίζει να κουνιέται και τελικά πέφτει. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται περιοδοντίτιδα ή παροδοντοπάθεια.
Υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της περιοδοντίτιδας, όπως:
- Οι ορμονικές μεταβολές που συμβαίνουν κατά την εγκυμοσύνη,στην εφηβεία στην εμμηνόπαυση και στη διάρκεια της έμμηνης ρήσης. Αυτές οι ορμονικές μεταβολές αυξάνουν την ευαισθησία των ούλων κι έτσι αναπτύσσεται πιο εύκολα η ουλίτιδα.
- Κάποιες ασθένειες ενδέχεται να επηρεάσουν την κατάσταση των ούλων, όπως ο καρκίνος ή ο HIV (AIDS) που διαταράσσουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Ο διαβήτης, επίσης, επειδή διαταράσσει την ικανότητα του οργανισμού να μεταβολίζει τα σάκχαρα, αυξάνει τον κίνδυνο να προσβληθεί ο ασθενής από φλεγμονές κάθε είδους, συμπεριλαμβανομένης της περιοδοντίτιδας.
- Μερικά φάρμακα επηρεάζουν την υγεία της στοματικής κοιλότητας γιατί μειώνουν τη ροή σάλιου, το οποίο προστατεύει τα δόντια και τα ούλα. Φάρμακα όπως το αντιεπιληπτικό Dilantin και τα Procardia και Adalat για τη στηθάγχη μπορεί να προκαλέσουν αφύσικη ανάπτυξη του ιστού των ούλων.
- Οι κακές συνήθειες όπως το κάπνισμα δεν επιτρέπουν στα ούλα να αποκατασταθούν τόσο καλά από μόνα τους.
- Η παραμέληση της στοματικής υγιεινής διευκολύνει την εκδήλωση της περιοδοντίτιδας. Γι’ αυτό είναι τόσο σημαντικό το σωστό και συχνό βούρτσισμα και η χρήση οδοντικού νήματος.
Η περιοδοντίτιδα μπορεί να επηρεάσει την υγεία με τρόπους που ακόμα δεν έχουν γίνει κατανοητοί. Έρευνες έχουν συνδέσει την περιοδοντίτιδα με αυξημένο κίνδυνο εμφράγματος, εγκεφαλικού, με ασθένειες των πνευμόνων, με τη στυτική δυσλειτουργία, ενώ σε γυναίκες με περιοδοντίτιδα αυξάνονται οι πιθανότητες για πρόωρη εγκυμοσύνη ή τα μωρά που θα γεννηθούν να είναι λιποβαρή.
Θεραπεία
Στόχος της περιοδοντικής θεραπείας είναι να διευκολύνει την επανασυγκόλληση των υγιών ούλων στα δόντια, ώστε να μειώσει το οίδημα, το βάθος των σχισμών και τον κίνδυνο φλεγμονής, καθώς και να σταματήσει την πρόοδο της νόσου.
Η θεραπεία της αρχικής περιοδοντίτιδας περιλαμβάνει οπωσδήποτε βαθύ καθαρισμό των δοντιών και ριζική απόξεση για να απομακρυνθεί πλήρως η αιτία της φλεγμονής, σε συνδυασμό πάντα με πολύ σχολαστική στοματική υγιεινή. Παρότι σε αυτό το στάδιο υπάρχει ήδη κάποια απώλεια οστού, αυτή είναι πολύ μικρή και δεν απαιτείται να γίνει κάποια επιπρόσθετη διορθωτική θεραπεία.
Στη μέτρια περιοδοντίτιδα έχουμε πλέον σε εξέλιξη σοβαρή μόλυνση των περιοδοντικών συνδέσμων και του φατνιακού οστού. Οι τοξίνες που παράγουν τα βακτήρια σε συνδυασμό με την προσπάθεια του ανοσοποιητικού συστήματος να εξουδετερώσει τη μόλυνση σκοτώνοντας τα μολυσμένα κύτταρα, οδηγούν στην ολοένα αυξανόμενη απώλεια οστικής μάζας γύρω από το δόντι. Οι περιοδοντικοί σύνδεσμοι που σταθεροποιούν το δόντι μέσα στο φατνίο έχουν σχεδόν πλήρως καταστραφεί σε ορισμένα σημεία με αποτέλεσμα τα δόντια να εμφανίζουν αυξημένη κινητικότητα.
Το στάδιο της μέτριας περιοδοντίτιδας είναι ίσως το πλέον κρίσιμο για την τελική έκβαση της νόσου. Αν δεν υπάρξει άμεση αντιμετώπιση για τη θεραπεία της περιοδοντίτιδας, η κατάσταση οδηγείται σε ένα δρόμο χωρίς επιστροφή με πιθανότερη τελική κατάληξη την απώλεια ενός ή περισσότερων δοντιών. Ακόμη όμως και αν ο οδοντίατρος καταφέρει να σταματήσει την πρόοδο της περιοδοντικής νόσου, οι βλάβες που έχει ήδη υποστεί το οστό είναι μή αναστρέψιμες, και μπορούν να διορθωθούν μόνο με εξειδικευμένες χειρουργικές τεχνικές όπως τα ουλικά μοσχεύματα, τα οστικά μοσχεύματα, και η ιστική αναγέννηση.
Η προχωρημένη περιοδοντίτιδα είναι το τελικό στάδιο της περιοδοντικής νόσου, που δυστυχώς συνηθέστερα καταλήγει σε απώλεια του δοντιού. Τα χαρακτηριστικά της προχωρημένης περιοδοντίτιδας είναι επίμονη άσχημη αναπνοή και άσχημη γεύση στο στόμα, συνεχής αιμορραγία των ούλων, έντονη ευαισθησία των δοντιών λόγω εκτεθειμένων ριζών, βάθος περιοδοντικών θυλάκων πάνω απο 7 χιλιοστά, περιοδοντικά αποστήματα – πύον στο στόμα, σοβαρή απώλεια οστού (άνω του 50%), δόντια που κουνιούνται και έχουν χαλαρώσει τόσο πολύ που μπορεί και να πέσουν από μόνα τους.
Δυστυχώς, στο στάδιο της προχωρημένης περιοδοντίτιδας είναι πολύ δύσκολο ακόμη και για ένα περιοδοντολόγο να σώσει το προσβεβλημένο δόντι. Στις περισσότερες περιπτώσεις συνιστάται η άμεση εξαγωγή του δοντιού, έτσι ώστε τουλάχιστον να καταστεί δυνατή η αντιμετώπιση της μόλυνσης και η αποφυγή περαιτέρω καταστροφής των ιστών.
