Γαστρίτιδα (gastritis) είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια ομάδα καταστάσεων που έχουν ένα κοινό στοιχείο: τη φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου. Χαρακτηρίζεται από κινητοποίηση κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος.
Το τοίχωμα του στομάχου αποτελείται από πέντε στρώματα. Η βλεννογόνος είναι το εσωτερικό κάλυμμα στο τοίχωμα του στομαχιού και των υπόλοιπων κοίλων οργάνων του ανθρώπινου οργανισμού. Η γαστρίτιδα είναι μια κατάσταση που προκύπτει από διάφορους παράγοντες που ερεθίζουν ή βλάπτουν τη βλεννογόνο. Για παράδειγμα, στο στομάχι εκκρίνονται πλήθος παραγόντων και ενζύμων απαραίτητων για την διάσπαση των τροφών και ένας σημαντικός παράγοντας, υπεύθυνος για τη διάσπαση των τροφών είναι το υδροχλωρικό οξύ. Αν η έκκριση αυτού του οξέος είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από τη ποσότητα που απαιτείται, προκαλείται γαστρίτιδα.
Ανάλογα με την αιτία μπορεί η γαστρίτιδα να εκδηλωθεί με οξύ ή με χρόνιο τρόπο.
Οξεία γαστρίτιδα
Η οξεία γαστρίτιδα είναι ερεθισμός του στομάχου συνήθως ύστερα από λήψη τοξικών ουσιών (χαλασμένες τροφές, κατάχρηση οινοπνευματωδών κτλ). Η οξεία γαστρίτιδα προκαλείται από διάφορες αιτίες όπως η κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών, αντιβιοτικών και άλλων φαρμάκων καθώς και η λήψη αλλοιωμένων τροφών που χωνεύονται πολύ δύσκολα. Επίσης, μια οξεία γαστρίτιδα μπορεί να είναι συνέπεια μιας δηλητηρίασης ή μιας μολυσματικής ασθένειας.
Οι γαστρίτιδες που οφείλονται σε παθογόνους οργανισμούς (ιούς, βακτηρίδια) είναι μεταδοτικές, ενώ οι γαστρίτιδες άλλης αιτιολογίας όχι. Ειδικότερα το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού θεωρείται οικογενειακή μόλυνση. Το ελικοβακτηρίδιο προκαλεί επίσης έλκος στομάχου και έλκος δωδεκαδακτύλου καθώς και καρκίνο του στομάχου. Έχει συνδεθεί επίσης με άλλες ασθένειες.
Στην οξεία γαστρίτιδα επιβάλλεται αρχικά η νηστεία, έπειτα ειδική δίαιτα και προοδευτικά η κανονική διατροφή. Απαγορεύονται τις πρώτες μέρες όλες οι στερεές τροφές και η διατροφή περιορίζεται σε σούπες, κυρίως από σιμιγδάλι. Καθώς εξασθενούν τα συμπτώματα, ο ασθενής θα πρέπει να τρέφεται με μικρά και συχνά γεύματα σε ήσυχο περιβάλλον.
Ευτυχώς, οι βλάβες της οξείας γαστρίτιδας υποχωρούν μέσα σε 24 με 48 ώρες από την άρση του παθογόνου αιτίου και ο βλεννογόνος αποκαθίστανται στο ακέραιο λόγο της μεγάλης αναγεννητικής του ικανότητας.
Χρόνια γαστρίτιδα
Η χρόνια γαστρίτιδα αποτελεί χρόνια φλεγμονώδη βλάβη συνήθως από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ή πρόκειται για αυτοάνοση και ιδιοπαθής περίπτωση. Μπορεί να συνυπάρχει ηπατική διαταραχή ή κακή λειτουργία της χολής. Στη χρόνια γαστρίτιδα πρέπει να μασάτε καλά την τροφή για αρκετό χρονικό διάστημα ώστε να μην υποχρεώνεται το στομάχι σε μεγάλη δραστηριότητα.
Στην περίπτωση της χρόνιας γαστρίτιδας πρέπει να ακολουθηθεί για μεγάλο διάστημα ειδική δίαιτα με τροφές ελαφρές. Μέσω της κατάλληλης διατροφής μειώνονται τα οξέα του στομάχου και δεν προσφέρεται το κατάλληλο περιβάλλον για την εκ νέου αύξηση του ελικοβακτηριδίου.
Η διατροφή πρέπει να περιλαμβάνει κρέας λευκό βραστό (κοτόπουλο, γαλοπούλα), ψάρι βραστό, βραστή σαλάτα, σπαράγγια, τυρί φρέσκο, βούτυρο φρέσκο και φρούτα ψημένα. Απαγορεύονται τσιγαριστά, τηγανητά, αλλαντικά, πικάντικα, τηγανητά αβγά, παγωμένα ροφήματα και παγωτό. Αν η χρόνια γαστρίτιδα συνοδεύεται από διάρροια αποφύγετε το γάλα και το γιαούρτι (το τυρί αραιά). Άλλες τροφές που θα χρειαστεί να αποφεύγετε είναι: ζεστό κακάο, ζεστή σοκολάτα, peppermint τσάι, πορτοκάλι, γκρέιπφρουτ, σκόρδο σε σκόνη, chili σε σκόνη, προϊόντα ντομάτας.
Πρέπει να προτιμώνται τροφές που έχουν τη δυνατότητα να «αναζωογονούν» τα τοιχώματα του στομάχου. Τα φρούτα, τα νωπά λαχανικά και οι άψητες τροφές (με το ψήσιμο χάνονται πολλές ζωτικές ουσίες, όπως οι βιταμίνες, τα μεταλλικά άλατα, τα ένζυμα κ.λπ.) ευνοούν την πέψη και βοηθούν στην απορρόφηση και τη χρησιμοποίηση των θρεπτικών συστατικών.
Συμπτώματα και επιπλοκές
Τα γενικά συμπτώματα της γαστρίτιδας είναι η δυσπεψία, το φούσκωμα που ακολουθεί τα γεύματα, η ναυτία με εμετό μετά τα γεύματα, και η απώλεια της όρεξης.
Τα συχνότερα συμπτώματα είναι:
• Πόνος και δυσφορία στην κοιλιά
• Δυσπεψία (η έννοια είναι ασαφής αλλά σημαίνει παρουσία συμπτωμάτων ως φούσκωμα μετά φαγητό, ερυγές (ρεψίματα) και μάλλον ακαθόριστου επιγαστρικού πόνου, ανορεξία, ναυτία, εμετοί και αίσθημα καύσους.
• Ανορεξία
• Λόξυγκας και ρέψιμο
• Ξινίλες
• Ναυτία και εμετός
• Αίσθημα καύσου στο στομάχι
• Παρουσία αίματος στον εμετό ή υγρών χρώματος καφέ που μπορούν να είναι ένδειξη ότι υπάρχει αιμορραγία στο στομάχι
• Κόπρανα χρώματος μαύρου (μέλαινα) που είναι ένδειξη αιμορραγίας από το άνω πεπτικό σύστημα και μπορεί να παρατηρηθεί σε περιπτώσεις γαστρίτιδας
Μερικές φορές η γαστρίτιδα παρουσιάζει επιπλοκές. Η συνηθέστερη είναι η ανάπτυξη έλκους. Μερικές γαστρίτιδες (ατροφική γαστρίτιδα) ευθύνονται για την ανάπτυξη χρόνιας σιδηροπενικής αναιμίας. Σε ένα μικρό ποσοστό, μερικές γαστρίτιδες είναι υπεύθυνες για την ανάπτυξη καρκίνου του στομάχου. Η μόλυνση με ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού εάν δεν αντιμετωπιστεί συνδέεται σε αυξημένο ποσοστό με έλκος του δωδεκαδάκτυλου, έλκος στομάχου, ατροφία άντρου και σώματος του στομάχου, εντερική μετάπλαση και καρκίνωμα στομάχου.
Αιτίες
Οι γαστρίτιδες οφείλονται σε μια σειρά αιτιών, και ανάλογα με το αίτιο ονομάζεται και η εκάστοτε γαστρίτιδα. Ο οργανισμός, για παράδειγμα, μπορεί να υποστεί γαστρίτιδα από κατανάλωση φαρμάκων και σε αυτήν την περίπτωση ονομάζεται φαρμακευτική γαστρίτιδα. Τα γενικά αίτια που προκαλούν γαστρίτιδες είναι τα κάτωθι:
• Μόλυνση από το βακτηρίδιο που ονομάζεται ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Να σημειωθεί ότι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι η μοναδική αιτία για τη γαστρίτιδα άντρου στο στομάχι. Έχει σαφή αιτιοπαθογενετική σχέση με το έλκος του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου και επιδημιολογική συσχέτιση με τον καρκίνο του στομάχου.
• Μολύνσεις από ιούς
• Ερεθισμούς από φάρμακα (φαρμακευτική γαστρίτιδα)
• Αυξημένη παραγωγή οξέος από το στομάχι
• Επιστροφή χολής στο στομάχι (αλκαλική γαστρίτιδα)
• Αυτοάνοση διαταραχή του αμυντικού συστήματος. Υπάρχει διαταραχή του ανοσολογικού συστήματος, που οδηγεί σε αυτοάνοση καταστροφή γαστρικού βλεννογόνου, φλεγμονή και ατροφία. Η ατροφική γαστρίτιδα αποτελεί ένα πολυσυστηματικό νόσημα, διότι συνδέεται πολλές φορές με κακή απορρόφηση ζωτικών βιταμινών, φαινόμενο που προκαλεί συχνά διαταραχές στην λειτουργία μιας ποικιλίας οργάνων.
• Παρασιτώσεις (Sousi lovers gastritis)
• Μεγάλα σοκ που προκαλούνται από βαρείς τραυματισμούς ή ασθένειες.
Πρέπει να ξέρετε ότι το άγχος και το ψυχολογικό στρες αυξάνουν την παράγωγη ειδικών ορμονών που ονομάζονται κατεκολαμίνες, οι οποίες διαταράσσουν την ισορροπία των επιθετικών και αμυντικών μηχανισμών του στομάχου με αποτέλεσμα να επιδεινώνουν τη γαστρίτιδα.
Διάγνωση
Η κύρια μέθοδος διάγνωσης της γαστρίτιδας είναι η γαστροσκόπηση. Η γαστροσκόπηση επιτρέπει στο γιατρό να δει δια μέσου του ενδοσκοπίου την πάθηση στη βλεννογόνο και παράλληλα εάν το κρίνει αναγκαίο να πάρει και βιοψίες για ιστολογική εξέταση.
Η διαγνωστική διερεύνηση είναι σημαντικό να γίνει σωστά για να αποκλεισθεί η ύπαρξη άλλων ασθενειών οι οποίες μιμούνται τη γαστρίτιδα όπως για παράδειγμα το έλκος στο στομάχι και το δωδεκαδάκτυλο, ο καρκίνος του στομαχιού.
Σε περίπτωση που υπάρχει υποψία για μόλυνση με το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού μπορεί να γίνει τεστ με τον εκπνεόμενο αέρα για αναζήτηση του μικροβίου. Επίσης το μικρόβιο μπορεί να αναζητηθεί στο υλικό της βιοψίας.
Θεραπεία – πρόληψη
Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία που προκάλεσε γαστρίτιδα. Στην οξεία γαστρίτιδα, αντιόξινα ή άλλα φάρμακα για τη μείωση ή εξουδετέρωση του γαστρικού οξέος θα ανακουφίσει τα συμπτώματα. Τα φάρμακα που μειώνουν την οξύτητα του στομαχιού περιλαμβάνουν τα αντιόξινα, τους αναστολείς των Η2 υποδοχέων (ρανιτιδίνη) και τους αναστολείς αντλίας πρωτονίων (ομεπραζόλη).
Σε περιπτώσεις που η γαστρίτιδα αποδειχθεί ότι οφείλεται σε μικρόβιο, όπως το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, τότε χρειάζεται θεραπευτική αγωγή με αντιβιοτικά στα οποία το μικρόβιο να είναι ευαίσθητο.
Δυστυχώς, πρόληψη ενάντια στις διάφορες αιτίες που προκαλούν γαστρίτιδες, όπως τα μικρόβια, οι ιοί και τα αυτοάνοσα νοσήματα δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί. Ωστόσο, κάθε άνθρωπος θα πρέπει να τηρεί κάποιους κανόνες προκειμένου το στομάχι να διατηρείται σε φόρμα.
Γενικά θα πρέπει η κατανάλωση φαγητού, καφέ και αλκοόλ να γίνεται με μέτρο. Οι υψηλές θερμοκρασίες αποτελούν σοβαρή αιτία κακής συντήρησης των τροφίμων και υπερανάπτυξης μικροβίων. Οι τροφές μπορεί να είναι ήδη μολυσμένες από παθογόνα μικρόβια (όπως το E.coli) ή να έχουν μείνει αρκετή ώρα στην ατμόσφαιρα και να έχουν έρθει σε επαφή με μια εστία μόλυνσης, όπως έντομα ή μολυσμένο νερό. Διαλέγετε φαγητά που είναι καλά ψημένα, αποφεύγετε τα ωμά λαχανικά και τα οστρακοειδή. Πλένετε καλά τα χέρια σας με σαπούνι και ζεστό νερό πριν από την προετοιμασία του φαγητού.
Ισχυρά φάρμακα όπως η ασπιρίνη, το voltaren, το mesulid και άλλα μη στερινοειδή αντιφλεγμονώδη καλό είναι να αποφεύγονται, εκτός και αν δίνονται κατόπιν ιατρικής συμβουλής.
Στην περίπτωση γαστρίτιδας που έχει προκληθεί από παθογόνους οργανισμούς, καλό θα ήταν να αποφεύγεται η επαφή με άτομα που νοσούν, καθώς, αυτές οι γαστρίτιδες θεωρούνται μεταδοτικές. Η γαστρίτιδα, για παράδειγμα, που προκαλείται από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού θεωρείται πλέον οικογενειακή μόλυνση.
Το κάπνισμα τέλος, είναι ισχυρός παράγοντας ανάπτυξης γαστρίτιδας.
