Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter pylori) αποτελεί μια σημαντική αιτία νόσων του ανώτατου γαστρεντερικού συστήματος. Εντοπίζεται στο στομάχι και αποτελεί την κύρια αιτία για τη χρόνια γαστρίτιδας, το έλκος στομάχου και το έλκος δωδεκαδακτλύτου. Το βακτήριο συνδέεται επίσης με τον καρκίνο του στομάχου καθώς και με άλλες ασθένειες.
Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι είναι ένα ελικοειδές, βακτήριο, 3 μm μήκους (εκατομμυριοστά του μέτρου) και διάμετρο 0,5 μm. Αποτελείται από μία τεράστια ποικιλία στελεχών. Τουλάχιστον το μισό του παγκόσμιου πληθυσμού έχει μολυνθεί από το βακτήριο, κάνοντάς το την πιο διαδεδομένη μόλυνση στον κόσμο. Τα πραγματικά στατιστικά μόλυνσης ποικίλουν από χώρα σε χώρα. Ο αναπτυσσόμενος κόσμος έχει πολύ μεγαλύτερα ποσοστά μόλυνσης από τη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική, όπου τα ποσοστά υπολογίζονται στο 25%. Οι μολύνσεις παλιότερα συνέβαιναν στην παιδική ηλικία.
Πρόκειται για ένα μικρόβιο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που του επιτρέπουν να ζει στο δύσκολο και όξινο περιβάλλον του στομαχιού. Το ελικοβακτηρίδιο εκκρίνει ένζυμα τα οποία εξουδετερώνουν την οξύτητα του περιβάλλοντος του και έτσι μπορεί να επιβιώνει και να προσβάλλει ταυτόχρονα τη βλεννογόνο του πεπτικού συστήματος.
Τ ο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ανακαλύφθηκε στα στομάχια ασθενών με γαστρίτιδα και στομαχικά έλκη το 1982 από τους Dr. Barry Marshall και Dr. Robin Warren of Perth, στη δυτική Αυστραλία. Τότε, η συμβατική θεωρία ήταν ότι κανένα βακτήριο δεν μπορεί να ζήσει στο στομάχι, αφού το στομάχι παράγει μεγάλα ποσά οξέος, παρόμοια με τα οξέα που βρίσκονται σε μία μπαταρία αυτοκινήτου. Το 2005, ο Ρόμπιν Γουόρεν και ο Μπάρι Μάρσαλ, κέρδισαν το Νόμπελ Ιατρικής για τη σημαντική τους ανακάλυψη.
Συμπτώματα και επιπτώσεις
Εχοντας κάποιος το βακτήριο δεν σημαίνει ότι αυτομάτως θα πάθει έλκος στομάχου ή έλκος δωδεκαδακτύλου. Παλαιότερα, τα περισσότερα άτομα μολύνονταν με ελικοβακτηριδιο του πυλωρού από την παιδική τους ηλικία, όμως το έλκος στομάχου εμφανίζεται συνήθως όταν ο ασθενής βρίσκεται στην ηλικία των 30 ή 40 ετών. Επιπροσθέτως, τo έλκος είναι τρεις φορές πιο συνηθισμένη πάθηση στους άνδρες, παρά στις γυναίκες, αν και η συχνότητα μόλυνσης με το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι η ίδια και στα δύο φύλα. Η μόλυνση έχει συχνότητα 10% σε άτομα κάτω των 30 ετών, αλλά 50% σε υπερήλικες άνω των 60.
Οι περισσότεροι άνθρωποι (πάνω από το 80%) που έχουν μολυνθεί με το ελικοβακτηριδιο του πυλωρου δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού μας δεν μπορεί από μόνο του να εξολοθρεύσει το Ελικοβακτηρίδιο, αυτό μπορεί να βρίσκεται στο στομάχι για δεκαετίες χωρίς όμως να εκδηλώνονται και τα απαραίτητα συμπτώματα.
Άτομα μολυσμένα με ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού έχουν 10-20% πιθανότητα να αναπτύξουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους πεπτικά έλκη και 1-2% πιθανότητα να αποκτήσουν καρκίνο του στομάχου. Πρόσφατες έρευνες αναφέρουν ότι το 90% των ελκών του δωδεκαδακτύλου και το 70% των ελκών του στομάχου σχετίζονται με την παρουσία του μικροβίου, ενώ συμβάλλουν στην ανάπτυξη έλκους και άλλοι παράγοντες όπως το αλκοόλ, και το κάπνισμα. Το έλκος του δωδεκαδακτύλου, παρουσιάζεται με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα (περίπου 5-7 φορές περισσότερο), απο το έλκος του στομάχου, αλλά με την ίδια σχεδόν αναλογία σε άνδρες και γυναίκες. Στην Ελλάδα, περίπου το 10% του πληθυσμού αναπτύσσει δωδεκαδακτυλικό έλκος σε κάποια φάση της ζωής του, κυρίως στην ηλικία των 35-55 χρονών.
Πιο ευάλωτοι στο βακτηρίδιο είναι οι αλκοολικοί και οι καπνιστές. Πολλές έρευνες δείχνουν πως το μικρόβιο αυτό μπορεί να «κατασκηνώσει» στο στομάχι από την παιδική ηλικία, να παράγει ουσίες που βλάπτουν τους προστατευτικούς μηχανισμούς του και αργότερα, το 50% των ατόμων που είναι φορείς του μικροβίου, να εκδηλώσει σε πεπτικό έλκος δηλαδή μια καταστροφή του βλεννογόνου των οργάνων της γαστρεντερικής οδού. Ετσι, μπορούμε να έχουμε έλκος δωδεκαδακτύλου ή ελκος στομάχου.
Οι μελέτες δείχνου ότι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού σχετίζεται και με άλλες ασθένειες. Για παράδειγμα οι ασθενείς με νόσο Αλτσχάιμερ έχουν ψηλό ποσοστό ενεργού λοίμωξης από το ελικοβακτηρίδιο στο στομάχι και επιπλέον διαπιστώθηκε ότι η εκρίζωση του ενδεχομένως να μεταβάλει τη φυσική πορεία της νόσου σε 2-5 χρόνια, ιδιαίτερα όταν αυτή είναι στα αρχικά της στάδια.
Η παρουσία του το ελικοβακτήριο του πυλωρού συνδέεται με την σιδηροπενική αναιμία, το γλαύκωμα, χολολιθίαση, γλαύκωμα, στεφανιαία νόσο και άλλες ασθένειες.
Μετάδοση
Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, φυσιολογικά δεν βρίσκεται στο στομάχι μας, όμως ένα σημαντικό ποσοστό ανθρώπων μολύνεται από αυτό, με αποτέλεσμα να γίνεται φορέας του.
O τρόπος μετάδοσης του μικροβίου δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί επακριβώς. Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού είναι παρόν στο σάλιο, στην οδοντική πλάκα, σε γαστρικά υγρά (εμετος) και στα κόπρανα. Έτσι, το βακτήριο είναι πιθανόν να μεταδίδεται από άτομο σε άτομο (φιλί ή χρήση κοινών οικιακών συσκευών) και από την κατανάλωση τροφίμων ή νερού μολυσμένου. Ορισμένες μελέτες έδειξαν ότι το μικρόβιο αυτό υπάρχει και σε νερά των πηγαδιών. Επίσης, έχει ανευρεθεί στα κόπρανα του ανθρώπου. Εν γένει, πιστεύεται ότι η ανεπαρκής υγιεινή, η χαμηλή κοινωνική τάξη, και οι κακές συνθήκες διαβίωσης σχετίζονται με υψηλότερη συχνότητα της λοίμωξης από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Η μετάδοση συμβαίνει κυρίως ανάμεσα στις οικογένειες στις ανεπτυγμένες χώρες αλλά επίσης και στις κοινότητες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Το 50% των Ελλήνων, κυρίως άνω των 30 ετών, υπολογίζεται ότι φέρει στον οργανισμό του το ελικοβακτηρίδιο.
Απο τη στιγμή που το μικρόβιο εγκαθίσταται στο στομάχι, πολλαπλασιάζεται μέσα στις βλέννες που καλύπτουν τα τοιχώματα του, ενώ η συχνότητα που ανευρίσκεται μέσα στο στομάχι αυξάνεται με την ηλικία, και την ανθυγιεινή διαβίωση. Το σχήμα έλικας του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού (από το οποίο προέρχεται η γενική ονομασία) πιστεύεται ότι έχει εξελιχθεί για να διαπερνάει την βλεννώδη εσωτερική επιφάνεια του στομάχου.
Ο κίνδυνος μόλυνσης απο το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού θα μειωθεί σημαντικά αν: Πίνετε νερό φιλτραρισμένο, εμφιαλωμένο ή βρασμένο ειδικά όταν βρίσκεστε στο εξωτερικό. Πλένετε τα φρούτα και τα λαχανικά σχολαστικά. Πλένετε τα χέρια σας με σαπούνι πριν από το φαγητό. Αποφεύγετε την κατανάλωση ωμών τροφών. Αποστειρώνετε τη λεκάνη και το κάθισμα της τουαλέτας.
Διάγνωση
Υπάρχουν αρκετές μέθοδοι για να διαπιστωθεί αν κάποιος έχει το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Οι πιο διαδεδομένοι τρόποι διάγνωσης είναι: Μια απλή εξεταση αίματος (η οποία βρίσκει τα αντισώματα του βακτηριδίου στο αίμα). Τεστ αναπνοής (δυο εκπνοές στο ειδικό μηχάνημα αρκούν, για να διαπιστωθεί αν ο ενδιαφερόμενος έχει το ελικοβακτηρίδιο).
Παρόλα αυτά, η πιο αξιόπιστη μέθοδος για την ανίχνευση μόλυνσης από ελικοβακτηρίδιο είναι η βιοψία κατά τη διάρκεια ενδοσκόπησης με ένα γρήγορο τεστ ουρεάσης , η ιστολογική εξέταση και η μικροβιακή καλλιέργεια. Υπάρχει, ακόμη, και ένα τεστ ουρίας ELISA με 96% ευαισθησία και 79% ιδιαιτερότητα.
Όλες οι παραπάνω μέθοδοι έχουν πιθανότητα αποτυχίας. Ακόμα και η βιοψία εξαρτάται από τη θέση βιοψίας. Το τεστ ανίχνευσης αντισωμάτων στο αίμα , για παράδειγμα, κυμαίνεται σε ευαισθησία 76%-84%. Μερικά φάρμακα μπορούν να επηρεάσουν τη δραστηριότητα της ουρεάσης και να δώσουν ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα.
Θεραπεία
Υπάρχουν σχήματα θεραπείας με αντιβιοτικά και αντιεκκριτικά (όχι όμως με ένα αντιβιοτικό). Επίσης, ως μέρος της θεραπείας λαμβάνονται συνήθως δυο ξεχωριστά αντιβιοτικά σκευάσματα. Αυτό μειώνει τον κίνδυνο αποτυχίας της θεραπείας και της ανθεκτικότητας του ελικοβακτηριδίου στα αντιβιοτικά.
Η τυπική θεραπεία πρώτης γραμμής είναι μία ή δύο εβδομάδες «τριπλή θεραπεία» που αποτελείται από αναστολείς της αντλίας πρωτονίων, όπως η ομεπραζόλη, η λανσοπραζόλη και τα αντιβιοτικά κλαρυθρομυκίνη και η αμοξυκιλλίνη. Παραλλαγές της τριπλής θεραπείας έχουν αναπτυχθεί όλα αυτά τα χρόνια, όπως η χρήση διαφορετικού αναστολέα της αντλίας πρωτονίων, όπως με παντοπραζόλη ή ραμπεπραζόλη, ή η αντικατάσταση αμοξικιλλίνης με μετρονιδαζόλη για τους ανθρώπους που είναι αλλεργικοί στην πενικιλίνη. Πολλά από τα φάρμακα δεν είναι ανεκτά από το ήδη ευαίσθητο στομάχι των πασχόντων, και για αυτό το σκοπό συχνά εφαρμόζεται ειδικό πρωτόκολλο θεραπείας.
Τα ποσοστά εκρίζωσης του μικροβίου είναι μεγαλύτερα του 85% όμως μπορεί να παρουσιασθεί υποτροπή της λοίμωξης. Ένας αυξανόμενος αριθμός μολυσμένων ατόμων βρίσκονται να έχουν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά βακτηρίδια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αρχική αποτυχία της θεραπείας και απαιτεί πρόσθετους γύρους θεραπείας με αντιβιοτικά ή εναλλακτικές στρατηγικές, όπως μια τετραπλή θεραπεία, η οποία προσθέτει ένα βισμούθιο κολλοειδές, όπως υποσαλικυλικό βισμούθιο. Για τη θεραπεία των ανθεκτικών στην κλαρυθρομυκίνη στελεχών του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, προτείνεται η χρήση της λεβοφλοξασίνης ως μέρος της θεραπείας.
Έως 50 τοις εκατό των ασθενών μπορούν να εμφανίσουν ανεπιθύμητες ενέργειες της θεραπείας. Οι παρενέργειες είναι συνήθως ήπιες, και λιγότερο από το 10 τοις εκατό των ασθενών διακόπτουν τη θεραπεία λόγω αυτών των παρενεργειών.
Η μαστίχα Χίου έχει υποστηριχθεί ότι μπορεί να καταπολεμήσει το ελικοβακτηρίδιο. Μια μελέτη μάλιστα επιστημόνων από το Νοσοκομείο του Νότιγχαμ στη Βρετανία έδειξε ότι ακόμα και μια μικρή ποσότητα μαστίχας Χίου (ένα γραμμάριο την ημέρα) επί δύο εβδομάδες μπορεί να καταστείλει τη δράση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού και να θεραπεύσει το έλκος. Αρκετοί γιατροί, προς το παρόν, δεν έχουν πεισθεί για την αποτελεσματικότητα της μαστίχας. Εξάλλου, τα προβιοτικά, παρά τον αρχικό ενθουσιασμό, δεν φαίνεται ότι έχουν σοβαρό ρόλο. Ο εμβολιασμός θα είναι η τελική λύση, αλλά δεν φαίνεται να είμαστε πολύ κοντά.
