Ο γαστρικός καρκίνος, καλούμενος και καρκίνος στομάχου, μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιοδήποτε μέρος του στομαχιού και μπορεί να διαδοθεί σε όλο το στομάχι και σε άλλα όργανα (οισοφάγο, πνεύμονες, συκώτι κλπ).
Οι καρκίνοι του στομάχου κατατάσσονται ανάλογα με το είδος του ιστού το οποίο πλήττουν. Ο πιο κοινός τύπος καρκίνου του στομάχου είναι το αδενοκαρκίνωμα, το οποίο ξεκινά από τον αδενικό ιστό του στομάχου και αντιπροσωπεύει το 90-95% όλων των καρκίνων του στομάχου. Άλλες μορφές καρκίνου του στομάχου περιλαμβάνουν τα λεμφώματα και τα σαρκώματα. Οι περισσότεροι όγκοι του στομάχου είναι δυστυχώς κακοήθεις. Οι καλοήθεις όγκοι του στομάχου αποτελούν μόνο το 7% των όγκων, και συνήθως είναι επιθηλιακοί πολύποδες (αδενώματα – αμαρτώματα), λειομυώματα και νευρογενείς όγκοί (GIST).
Παραδοσιακά, το μεγαλύτερο ποσοστό καρκίνων εντοπιζόταν στο άντρο του στομάχου. Ωστόσο σήμερα η συχνότητα του καρκίνου του άντρου έχει μειωθεί και έχει αυξηθεί η συχνότητα του καρκίνου της καρδιακής μοίρας του στομάχου. Σχεδόν στο 10% των καρκίνων του στομάχου, ο όγκος μπορεί να καταλαμβάνει όλο τον στόμαχο, με τα κακοήθη κύτταρα να διηθούν πέραν της εμφανούς μάζας, μία κατάσταση που ονομάζεται πλαστική λινίτιδα. Η κληρονομικότητα ευθύνεται για το 10% των περιπτώσεων καρκίνου του στομάχου.
Ο καρκίνος στομάχου προκαλεί περίπου 800.000 θανάτους παγκοσμίως το χρόνο. Ο καρκίνος του στομάχου είναι ο τέταρτος πιο συχνός καρκίνος παγκοσμίως με υψηλό ποσοστό θνησιμότητας που την καθιστά τη δεύτερη πιο κοινή αιτία θανάτου από καρκίνο μετά τον καρκίνο του πνεύμονα. Είναι πιο συχνή στους άνδρες και στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αντιπροσωπεύει περίπου το 1,3% του συνόλου των νέων περιστατικών καρκίνου ετησίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά είναι ο επικρατέστερος τύπος καρκίνου στην Κορέα, με το 20% των κακοήθων νεοπλασμάτων. Στην Ελλάδα είναι ο 7ος συχνότερος καρκίνος με 1.800 κρούσματα ετησίως. Περίπου το 70% των ασθενών έχει ηλικία πάνω των 65 ετών και το 5% έχει ηλικία κάτω των 40 ετών.
Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι ασθενείς με έλκος στομάχου έχουν – σε σύγκριση με αυτούς που δεν πάσχουν από γαστρικό έλκος – σχετικά μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν σε κάποια στιγμή της ζωής τους γαστρικό καρκίνο. Αντίθετα, σε ό,τι αφορά το έλκος δωδεκαδακτύλου
Δίαιτα με πολύ αλάτι, πολλά λιπαρά, μεγάλες ποσότητες καπνιστών τροφίμων και πτωχή σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά θεωρείται ως προδιαθεσικός παράγοντας.
Συμπτώματα
Ο καρκίνος στομάχου είναι συχνά ασυμπτωματικός ή προκαλεί μη συγκεκριμένα συμπτώματα στα αρχικά στάδιά του. Αργότερα αρχίζει να εμφανίζει συνηθισμένα επιγαστρικά ενοχλήματα γαστρίτιδας και μόνο μια ανεπαίσθητη μικροσκοπική απώλεια αίματος (σιδηροπενική αναιμία) για πολύ καιρό πριν διαγνωσθεί.
Έτσι συχνά όταν γίνεται η διάγνωση, ο καρκίνος βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο ή έχει κάνει μετάσταση, κάτι που αποτελεί τον κύριο λόγο για την πτωχή πρόγνωση του (η μετάσταση εμφανίζεται στο 80-90% των ατόμων με καρκίνο του στομάχου, με ποσοστό επιβίωσης της τάξεως του 65% στο εξάμηνο σε αυτούς που διαγνώστηκε σε πρώιμο στάδιο και λιγότερο από το 15% σε αυτούς που διαγνώστηκε σε προχωρημένο στάδιο).
Μπορεί να προκαλέσει τα ακόλουθα συμπτώματα:
Στάδιο 1 (πρόωρο)
- Δυσπεψία ή μια αίσθηση καψίματος (καούρα)
- Απώλεια όρεξης, ειδικά για το κρέας
- Κοιλιακές ενοχλήσεις
Στάδιο 2 (ενδιάμεσο)
- Αδυναμία και κούραση
- «Φούσκωμα» του στομαχιού, συνήθως μετά από γεύματα
Στάδιο 3 (τελικό)
- Κοιλιακός πόνος στην ανώτερη κοιλία
- Ναυτία και περιστασιακός εμετός
- Διάρροια ή δυσκοιλιότητα
- Απώλεια βάρους
- Αιμορραγία (αίμα εμετού ή κατοχή του αίματος στα κόπρανα) στην οποία το αίμα θα εμφανιστεί μαύρο. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία.
- Δυσφαγία: Αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα μπορεί να υποδηλώνει έναν καρδιακό όγκο ή την επέκταση του γαστρικού όγκου μέσα στον οισοφάγο.
Αξιοσημείωτο είναι ότι αυτά τα συμπτώματα μπορεί να οφείλονται σε άλλες παθήσεις, όπως ένας στομαχικός ιός, ένα έλκος στομάχου ή τροπικές άφθες. Ένας στους 50 ασθενείς όλων των ηλικιών που αναζητούν ιατρική βοήθεια για ρέψιμο και δυσπεψία έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του στομάχου. Συνεπώς είναι σφάλμα να χορηγούνται φάρμακα για γαστρίτιδα και έλκος (Zantac, Losec, Simeco κλπ.) σε ανθρώπους με πόνο στο στομάχι χωρίς γαστροσκόπηση γιατί ανακουφίζουν τα ενοχλήματα και αν μεν πρόκειται όντως για γαστρίτιδα κάνουν καλό, αλλά αν πρόκειται για καρκίνο τότε μπορεί να περάσουν πολύτιμοι μήνες ή χρόνια μέχρι να γίνει η διάγνωση του καρκίνου.
Όσοι έχουν συγγενείς πρώτου βαθμού με καρκίνο στομάχου, πρέπει να έχουν το νου τους και να υποβάλλονται σε γαστροσκόπηση όταν παρουσιαστεί κάποιο ενόχλημα, αλλά και προληπτικά μετά την ηλικία των 45 ετών μια φορά κάθε δύο χρόνια.
Αιτίες
Η μόλυνση από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter Pylori) πιστεύεται ότι είναι η κυριότερη αιτία του καρκίνου του στομάχου ενώ η αυτοάνοση ατροφική γαστρίτιδα, η εντερική μεταπλασία και διάφοροι γενετικοί παράγοντες σχετίζονται με αυξημένα επίπεδα κινδύνου.
Το ερώτημα είναι αν η διατροφή παίζει κάποιο ρόλο στον καρκίνου του στομάχου. Η αμερικανική αντικαρκινική εταιρία συνοψίζει τους ακόλουθους διατροφικούς κινδύνους, και προστατευτικούς παράγοντες, για τον καρκίνο του στομάχου: «καπνιστά φαγητά, παστό ψάρι και κρέας, και τα λαχανικά τουρσί (εμφανίζονται να αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο του στομάχου.) Τα νιτρικά και τα νιτρώδη είναι ουσίες που συναντώνται συχνά στα παστά κρέατα. Είναι δυνατό αυτές οι ουσίες να μετατραπούν από συγκεκριμένα βακτήρια, όπως το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, σε συστατικά που έχει βρεθεί ότι προκαλούν καρκίνο του στομάχου σε ζώα. Από την άλλη πλευρά, η βρώση φρέσκων φρούτων και λαχανικών που περιέχουν αντιοξειδωτικές βιταμίνες (όπως η βιταμίνη A και η βιταμίνη C) φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο του καρκίνου του στομάχου.
Μια πολύ σημαντική και αποτρέψιμη αιτία καρκίνου του στομάχου είναι το κάπνισμα. Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης γαστρικού καρκίνου, από 40% αύξηση κινδύνου για ήπιους καπνιστές μέχρι 82% αύξηση για χρόνιους καπνιστές. Οι καρκίνοι του στομάχου εξαιτίας του καπνίσματος συμβαίνουν κυρίως στο άνω τμήμα του στομάχου, κοντά στον οισοφάγο.
Μια άλλη αιτία του καρκίνου που έχει να κάνει με τον τρόπο ζωής είναι η κατανάλωση αλκοόλ.
Ο καρκίνος του στομάχου φαίνεται να δείχνει προτίμηση στους άνδρες, καθώς για κάθε ένα γυναίκα προσβάλλονται τρεις άνδρες.
Κάποιοι ερευνητές διαπίστωσαν συσχέτιση μεταξύ ανεπάρκειας ιωδίου, βρογχοκήλης ανεπαρκούς σε ιώδιο και καρκίνου του στομάχου- αναφέρθηκε επίσης μείωση των περιστατικών θανάτου μετά από εφαρμογή αποτελεσματικής προφύλαξης.
Διάγνωση
Πρόσφατα δημοσιεύθηκε στην «Βρετανική Επιθεώρηση Καρκίνου» (BJC) μελέτη με ένα πειραματικό τεστ αναπνοής, το οποίο έδειξε ότι έχει ακρίβεια 90% στην ανίχνευση του καρκίνου του στομάχου. Μάλιστα οι ερευνητές που το επινόησαν επισήμαναν ότι μπορεί να «αντιληφθεί» εάν ο καρκίνος είναι αρχόμενος ή προχωρημένος. τα καρκινικά κύτταρα παράγουν οργανικές πτητικές ενώσεις οι οποίες μπορούν να ανιχνευθούν με ένα πειραματικό τεστ αναπνοής.
Η γαστροσκόπηση είναι η πιο αποτελεσματική εξέταση για τον έλεγχο του στομάχου σήμεα. Η εξέταση χρησιμοποιεί ένα όργανο που λέγεται ενδοσκόπιο για να εξετάσει το στομάχι, είναι ένα χρήσιμο διαγνωστικό εργαλείο που μπορεί επίσης να λαμβάνει δείγματα από την ύποπτη μάζα για ιστοπαθολογική ανάλυση για να επιβεβαιώσει ή να αποκλείσει τον καρκίνο. Αν σε μια γαστροσκόπηση βρεθεί καρκίνος στομάχου, χρειάζεται έλεγχος για πιθανές μεταστάσεις (καρκινικά κύτταρα που έχουν φύγει από τον όγκο και βρίσκονται σε άλλα όργανα). Αν δεν υπάρχουν εμφανείς μεταστάσεις χρειάζεται να γίνει το ταχύτερο γαστρεκτομή (εγχείρηση για αφαίρεση όλου ή μέρους του στομάχου).
Οι ασθενείς με πιθανό καρκίνο του στομάχου ίσως υποβληθούν για τη διάγνωση και τη σταδιοποίησή τους σε:
- Πλήρη αντικειμενική εξέταση (ιστορικό και φυσική εξέταση)
- Εργαστηριακό έλεγχο (γενική αίματος, βιοχημικό έλεγχο, καρκινικούς δείκτες)
- Οισοφαγογαστροσκόπηση με λήψη βιοψιών
- Ακτινογραφία θώρακος
- Αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας
- Αξονική τομογραφία θώρακος (για όγκους στη εγγύς μοίρα του στομάχου)
- Ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα Τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET scan)
- Διαγνωστική λαπαροσκόπηση
Η ενδοσκόπηση του ανωτέρου πεπτικού με ταυτόχρονη λήψη βιοψιών παραμένει η μέθοδος εκλογής για τη διάγνωση του καρκίνου του στομάχου.
Το πιο διαδεδομένο σύστημα σταδιοποίησης είναι το TNM, το οποίο λαμβάνει υπόψη το μέγεθος του πρωτοπαθούς όγκου (Τ), τη συμμετοχή επιχώριων λεμφαδένων (Ν), και την παρουσία ή μη απομακρυσμένων μεταστάσεων (Μ).
Το Τ (tumor, δηλαδή όγκος) χωρίζεται σε:
- Τ1a: ο όγκος διηθεί την βασική στιβάδα
- Τ1b: ο όγκος διηθεί την υποβλεννογόνιο στιβάδα
- Τ2: ο όγκος διηθεί την μυϊκή στιβάδα
- Τ3: ο όγκος διηθεί την υπορογόνιο στιβάδα του στομάχου
- Τ4a: ο όγκος διηθεί τον ορογόνο του στομάχου αλλά όχι και γειτονικές δομές
- T4b: ο όγκος διηθεί γειτονικές δομές (π.χ. πάγκρεας)
Το Ν χωρίζεται σε:
- Ν1: συμμετοχή 1-2 περιοχικών λεμφαδένων
- Ν2: συμμετοχή 3-6 περιοχικών λεμφαδένων
- Ν3a: συμμετοχή 7-15 περιοχικών λεμφαδένων
- Ν3b: συμμετοχή ≥16 περιοχικών λεμφαδένων
Το Μ (metastasis) χωρίζεται σε:
- Μ0: χωρίς μετάσταση
- Μ1: ύπαρξη απομακρυσμένων μεταστάσεων
Θεραπεία
Ο καρκίνος του στομάχου θεραπεύεται με αφαίρεση μέρους ή όλου του στομάχου, μόνον εφόσον διαγνωστεί εγκαίρως. Σε περίπτωση που τα καρκινικά κύτταρα έχουν εξαπλωθεί, τότε η εγχείρηση γίνεται κυρίως για να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου και να ανακουφίσει τα συμπτώματα.
Οι όγκοι στο κατώτερο στομάχι αντιμετωπίζονται επιτυχώς με μεγαλύτερη συχνότητα από εκείνους σε ανώτερες περιοχές (περιοχή του καρδιακού στομίου του στομάχου ή της γαστροοισοφαγικής συμβολής). Ο βαθμός διήθησης του γαστρικού τοιχώματος και η ενδεχόμενη λεμφαδενική διασπορά επηρεάζουν σημαντικά τις πιθανότητες θεραπείας. Στην περίπτωση όπου ο όγκος εμφανίζει διασπορά σε απομακρυσμένες θέσεις, η ίαση συνήθως δεν είναι εφικτή και η θεραπεία είναι συνήθως παρηγορητική και συμπτωματική, αποσκοπώντας στην ανακούφιση του πάσχοντος από τα συμπτώματα.
Σε περίπτωση εντοπισμένων γαστρικών καρκίνων (in situ), η αφαίρεση μπορεί να διενεργηθεί και κατά τη διάρκεια μιας γαστροσκόπησης , επιτρέποντας έτσι την ταυτόχρονη διαγνωστική και θεραπευτική ωφελιμότητα της μεθόδου. Η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία ενδέχεται να καταστούν ευεργετικές, τόσο προεγχειρητικά, όσο και μετεγχειρητικά, αυξάνοντας τις πιθανότητες θεραπείας.
Για ασθενείς στους οποίους η χειρουργική θεραπεία αντενδείκνυται, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία μπορεί να περιορίσουν τα συμπτώματα και να παρατείνουν την επιβίωση, χωρίς ωστόσο να επιφέρουν θεραπεία. Σε ορισμένους ασθενείς, η χειρουργική δημιουργία γαστρικής παράκαμψης ενδεχομένως να παρέχει ανακούφιση από τα συμπτώματα.
