Αν νιώθετε συνεχώς κούραση ή μια γενική αίσθηση αδιαθεσίας και ατονίας, έχετε δυσκολίες συγκέντρωσης, ο ύπνος δεν σας ξεκουράζει όσο πρέπει, το πρωί δεν έχετε τη δύναμη να σηκωθείτε εύκολα από το κρεβάτι, είστε «πτώμα» αν δεν πιείτε τον καφέ σας, έχετε όρεξη για γλυκά και αλμυρά, νιώθετε ένα εύκολο εκνευρισμό και οι απότομοι ήχοι σας τρομάζουν, τότε είναι πιθανό να πάσχετε από το σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης (ή υπερκόπωση). Η αιτία μπορεί να είναι η κόπωση των επινεφριδίων (adrenal fatigue) ή επινεφριδιακή εξάντληση.
Η κόπωση των επινεφριδίων είναι ένα σύνδρομο με διάφορα συμπτώματα, τα οποία εμφανίζονται όταν τα επινεφρίδια δεν είναι σε θέση να παράγουν τις ορμόνες τους σε φυσιολογικές ποσότητες.
Τα επινεφρίδια παράγουν ορμόνες που σχετίζονται άμεσα με την απάντηση του οργανισμού στο στρες, όπως είναι η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη και ορμόνες που δεν σχετίζονται με το στρες όπως είναι η αλδοστερόνη και τα ανδρογόνα.
Τα επινεφρίδια
Τα επινεφρίδια είναι πολύ σημαντικοί αδένες. Χωρίς αυτά το σώμα δεν μπορεί να επιζήσει για πάνω από δύο εβδομάδες. Πρόκειται για δύο τριγωνικούς αδένες 4 εκατοστών που βρίσκονται επάνω από τα νεφρά (εξ’ ου και το όνομα επινεφρίδια). Αποτελούνται από ένα εξωτερικό τμήμα, τον φλοιό, και ένα εσωτερικό τμήμα, τον μυελό. Ο φλοιός παράγει κορτιζόλη, αλδοστερόνη και ανδρογόνα ενώ ο μυελός παράγει αδρεναλίνη (ή επινεφρίνη) και νοραδρεναλίνη (ή νορεπινεφρίνη). Αυτές οι ορμόνες είναι πολύ σημαντικές για τη λειτουργία του σώματος και αν τα επινεφρίδια υπολειτουργούν εμφανίζεται το σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης. Το σύνδρομο αυτό πλήττει το 80% των ενηλίκων οι οποίοι αναφέρουν ανεξήγητη κόπωση και δυσκολία να σηκωθούν το πρωί, χωρίς να υπάρχει προφανής αιτία.
Οι ορμόνες των επινεφριδίων μάς βοηθούν να αντιμετωπίσουμε τις καταστάσεις που προκαλούν στρες. Σκεφτείτε έναν παλαιολιθικό μας πρόγονο που ξαφνικά βλέπει μπροστά του μια τίγρη. Στη θέα αυτή, το σώμα του απελευθερώνει γρήγορα διάφορες ορμόνες για να ανταπεξέλθει στην κατάσταση. Ο εγκέφαλος ενεργοποιεί τα νεύρα που ξεκινούν από κέντρα ελέγχου του εγκεφαλικού στελέχους. Το μήνυμα φτάνει στον υποθάλαμο και από εκεί στην υπόφυση και τελικά στα επινεφρίδια τα οποία απελευθερώνουν αδρεναλίνη, την ορμόνη της μάχης ή τη φυγής, ώστε να δοθεί ορμή στους μυς για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο.
Με τη σειρά της, η κορτιζόλη αυξάνει τη γλυκόζη στο αίμα διασπώντας το γλυκογόνο που είναι αποθηκευμένο στο συκώτι και ενισχύει τη λιπόλυση, την έξοδο των λιπαρών οξέων από τις αποθήκες τους, προκειμένου το σώμα να έχει ενέργεια. Όταν τελειώνει η περιπέτεια, ο παλαιολιθικός μας πρόγονος επιστρέφει στη σπηλιά του και ξεκουράζεται μέχρι το πρωί.
Κόπωση επινεφριδίων
Τα επινεφριδια είναι το γκάζι και το φρένο του σώματος. Όμως ο τρόπος που λειτουργούν σήμερα τα επινεφρίδια δεν έχουν καμία σχέση με τον τρόπο που λειτουργούσαν στην παλαιολιθική εποχή. Σήμερα άνθρωπος αισθάνεται ένα καθημερινό στρες για πάρα πολλούς λόγους, και όχι μόνο την ημέρα αλλά και τη νύχτα, με αποτέλεσμα τα επινεφρίδια να παράγουν συνεχώς αδρεναλίνη, κορτιζόλη και άλλες ορμόνες. Αυτή η κατάσταση μπορεί για χρόνια να προκαλέσει υπερβολικά επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα με βλαβερές συνέπειες για την υγεία, και στη συνέχεια «κόπωση επινεφριδίων» δηλαδή να εξαντλήσει τα επινεφρίδια τα οποία δεν θα μπορούν πλέον να παράγουν τις ορμόνες τους σε φυσιολογικές ποσότητες.
Με την επινεφριδιακή εξάντληση, εμφανίζονται και τα συμπτώματα του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης: αδυναμία, εύκολοι πονοκέφαλοι κρυώματα, αλλεργίες, λοιμώξεις, μειωμένη συγκέντρωση και απώλεια ενδιαφέροντος για σεξ. Το τελευταίο οφείλεται στο ότι τα επινεφρίδια παράγουν την ορμόνη DHEA από την οποία δημιουργούνται η προγεστερόνη, τα οιστρογόνα και η τεστοστερόνη. Εκτός από αυτά τα συμπτώματα που είναι τα πιο κοινά, υπάρχουν πολλά άλλα όπως: άγχος, λαχτάρα για γλυκά ή αλμυρά, κατάθλιψη, χαμηλή αρτηριακή πίεση, χαμηλό «ζάχαρο» αίματος, χαμηλή ανοσία, προβλήματα μνήμης, νευρικότητα, και αύξηση σωματικού βάρους.
Αιτίες
Η βασική αιτία του προκαλεί την κόπωση των επινεφριδίων είναι μια βλάβη στον βιολογικό άξονα που ρυθμίζει το στρες. Αρχικά, όταν ο εγκέφαλος αντιληφθεί μια κατάσταση φυσικού ή ψυχολογικού στρες, ο υποθάλαμος και η υπόφυση, απελευθερώνουν στην κυκλοφορία του αίματος, την ορμόνη ACTH (φλοιοεπινεφριδιοτρόπος ορμόνη).
Η ACTH επιδρά στα επινεφρίδια και προκαλεί την έκκριση των ορμονών τους όπως είναι η αδρεναλίνη και κορτιζόνη. Όλα δείχνουν ότι στα άτομα που πάσχουν από μειωμένη δραστηριότητα των επινεφριδίων, τα επίπεδα της ορμόνης ACTH που απελευθερώνεται από την υπόφυση του εγκεφάλου κατά τις καταστάσεις σωματικού, ψυχολογικού και χημικού στρες, είναι χαμηλότερες από το φυσιολογικό. Χωρίς τις ορμόνες των επινεφριδίων σε κανονικά επίπεδα, τελικά προκύπτει το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης ή η υπερκόπωση.
Αυτή δεν είναι η μόνη εξήγηση βιολογική εξήγηση για το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης καθώς μπορεί να υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί. Για παράδειγμα, μπορεί η ACTH να παράγεται σε κανονικά επίπεδα αλλά ορισμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να μπλοκάρουν τους υποδοχείς της ορμόνης στα επινεφρίδια.
Να σημειωθεί ότι υπάρχει και μια αυτοάνοση ασθένεια, η νόσος Addison, κατά την οποία ο οργανισμός επιτίθεται στα επινεφρίδια επειδή δεν τα αναγνωρίζει ως δικό του σώμα με αποτέλεσμα να τα καταστρέφει (σπανιότερα οφείλεται σε χρόνιες λοιμώξεις και καρκινώματα). Τα συμπτώματα της νόσου του Addison είναι παρόμοια με αυτά τη κόπωσης των επινεφριδίων.
