Κατά κυριολεξία, αγοραφοβία (agoraphobia) σημαίνει ο φόβος της αγοράς με την έννοια του ανοιχτού χώρου. Πρόκειται όμως για συμπτώματα άγχους ή πανικού που αδικαιολόγητα εκδηλώνονται όταν κάποιος βρεθεί σε πολυσύχναστο χώρο.
Η αντιμετώπιση της πάθησης έχει υψηλά ποσοστά επιτυχίας και η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι η γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία.
Τα αγοραφοβικά άτομα αποφεύγουν τα μέρη με πολύ κόσμο με την ιδέα ότι μπορεί κάτι να τους συμβεί, να νιώσουν μια κρίση πανικού χωρίς θα να βρεθεί κάποιος να τους βοηθήσει και να ντροπιαστούν μπροστά στους άλλους.
Έτσι αποφεύγουν τα μέρη με πολύ κόσμο όπως είναι τα μαγαζιά, ο κινηματογράφος, η εκκλησία κ.α. Δεν αποφεύγουν μόνο την πολυκοσμία αλλά και τους κλειστούς χώρους. Σε σοβαρές περιπτώσεις δεν μπορούν να βγουν έξω από το σπίτι τους.
Η διαταραχή εμφανίζεται συνήθως στις ηλικίες μεταξύ 20 και 40 ετών και πιο συχνά σε γυναίκες. Μπορεί να αρχίσει απότομα ή να εγκατασταθεί σταδιακά. Μπορεί να εμφανισθεί ακόμα και σε παιδιά.
Ορισμένοι ψυχολόγοι έχουν ισχυριστεί ότι τα άτομα που πάσχουν από αγοραφοβία είναι αυτά που από παιδιά ένιωθαν το φόβο της εγκατάλειψης. Άλλοι έχουν ισχυριστεί πως όταν σε μία οικογένεια υπάρχει ένας γονέας αγοραφοβικός μπορεί το παιδί να ταυτιστεί με τα συμπτώματα και να γίνει κι αυτό αγοραφοβικό.
Συμπτώματα και αιτίες
Το βασικό χαρακτηριστικό της αγοραφοβίας είναι το άγχος του ατόμου όταν βρεθεί σε χώρους απ’ όπου θεωρεί ότι δεν υπάρχει η δυνατότητα έγκαιρης διαφυγής σε περίπτωση που εμφανίσει συμπτώματα πανικού.
Να πως περιγράφει ένα αγοραφοβικό άτομο την κατάσταση: “Η συναίσθηση της παρουσίας µου στην µέση ενός µεγάλου πλήθους µου προκαλεί τρόµο. Αυτό μπορώ να το ξεπεράσω µε έναν µόνο τρόπο, φεύγοντας από το συγκεκριµένο σηµείο. Έχω φύγει από εκκλησίες, θέατρα και κηδείες επειδή δεν µπορώ να πείσω τον εαυτό µου να παραµείνει στο μέρος αυτό. Πολλές φορές κατεβαίνω από ένα τρένο πριν φτάσω στον προορισµό µου, επειδή δεν µπορώ να αντέξω το σπρώξιµο και τον συνωστισµό”.
Η αγοραφοβία μπορεί να ξεκινήσει από μια τραυματική εμπειρία όπως π.χ. να νιώσει κάποιος ένα δυνατό πονοκέφαλο και στη συνέχεια να αρχίσει να αναπτύσσει την φοβία ότι θα πάθει εγκεφαλικό. Στην αρχή μπορεί να αποφεύγει τα ταξίδια και να νιώθει άβολα όταν οδηγεί μόνος του, και τελικά να καταλήξει να μη βγαίνει από το σπίτι του. Κάποιος άλλος μπορεί να έχει αλλεργική ρινίτιδα και βουλωμένη μύτη και να πανικοβάλλεται κάθε φορά που πάει στο θέατρο ή τον κινηματογράφο έχοντας το φόβο ότι θα του συμβεί κάτι που θα τον ταπεινώσει, όπως π.χ. να αρχίσει να φταρνίζεται. Έτσι μπορεί αρχικά να αποφεύγει τους κλειστούς χώρους με πολυκοσμία και στη συνέχεια να αποφεύγει τους ανοιχτούς χώρους.
Τα συμπτώματα της αγοραφοβίας είναι ταχυπαλμίες, δύσπνοια και κρύος ιδρώτας. Τα πόδια του αγοραφοβικού μπορεί να τρέμουν, να έχει ζαλάδες, πόνο στο στήθος και μπορεί να αισθάνεται τον κόσμο γύρω του απόμακρα, σαν να βλέπει ταινία. Τα συμπτώματα υποχωρούν όταν ο πάσχων απομακρυνθεί από το σημείο όπου εκδηλώθηκε η κρίση του. Κατόπιν αποφεύγει το μέρος αυτό για να μην ξαναζήσει παρόμοια εμπειρία και κάπως έτσι ξεκινά η αγοραφοβία.
Οι ψυχολόγοι θεωρούν ότι το αγοραφοβικό άτομο είναι πιθανόν να έχει μεγαλώσει ως υπερπροστατευτικό παιδί που διδάχθηκε ότι ο κόσμος γύρω του είναι γεμάτος κινδύνους. Ως άτομο είναι συνήθως απαισιόδοξο και κάνει αρνητικές σκέψεις με το παραμικρό πιστεύοντας ότι θα του συμβούν όλες οι αναποδιές του κόσμου.
Αντιμετώπιση
Ποια είναι η θεραπεία της αγοραφοβίας; Δυστυχώς δεν βοηθάει η σκέψη ότι όλοι αυτοί οι φόβοι είναι ανόητοι διότι το άγχος και ο πανικός οφείλονται μάλλον σε ψυχολογικές συγκρούσεις. Η αγοραφοβία ενδεχομένως να προϋπάρχει στο μυαλό από την παιδική ηλικία και εκδηλώνεται κάποια στιγμή στην ενήλικη ζωή.
Η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι μια ειδική ψυχοθεραπεία που λέγεται γνωσιακή – συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Πρόκειται για µια σειρά από τεχνικές που βοηθούν τον πάσχοντα να αντιµετωπίσει τις καταστάσεις που αποφεύγει. Ο θεραπευτής σε συνεργασία µε τον πάσχοντα ερευνούν το εύρος των φόβων και θέτουν απ τους στόχους που ο θεραπευόµενος επιθυµεί να πετύχει.
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δεν είναι απαραίτητα αλλά, για κάποιο διάστημα, μπορεί να βοηθήσουν στη θεραπεία.
Η αγοραφοβία και ο πανικός θεωρείται ότι μπορούν να ξεπεραστούν με επιτυχία αλλά αυτό εξαρτάται από την εμπιστοσύνη που θα αναπτυχθεί ανάμεσα στον θεραπευτή και στον πάσχοντα καθώς και από το πόσο έγκαιρα θα αρχίσει η θεραπεία.
Η αντιμετώπιση της αγοραφοβίας γίνεται με τη σταδιακή έκθεση στις καταστάσεις που προκαλούν άγχος. Με τη βοήθεια του θεραπευτή, το άτομο έρχεται σε επαφή με αυτό που φοβάται, έτσι ώστε να εξαφανίσει σιγά σιγά το άγχος του.
Η αντιμετώπιση μια φοβικής κατάστασης είναι πιο εύκολη όταν αρχικά γίνεται με την παρουσία ενός καθησυχαστικού προσώπου. Στη συνέχεια, οι αγοραφοβικοί μπορούν να εξασκηθούν μόνοι τους μέσα σε ένα λεωφορείο ή τρένο χωρίς πολύ κόσμο διαλέγοντας δρομολόγια με συχνές στάσεις, ώστε να αισθάνονται ελεύθεροι να κατέβουν όποτε θελήσουν.
Εάν η αγοραφοβία δεν θεραπευθεί, συνήθως παρουσιάζει διακυμάνσεις και μπορεί να εξαφανιστεί χωρίς ειδική θεραπεία.
