Με τον όρο αναιμία εννοούμε την έλλειψη ερυθρών αιμοσφαιρίων ή την έλλειψη αιμοσφαιρίνης στα ερυθρά αιμοσφαίρια. Στα παιδιά η πιο συχνή αιτία αναιμίας είναι η σιδηροπενική, δηλαδή όταν λείπει ο σίδηρος από τη διατροφή. Η αντιμετώπιση της παιδικής αναιμίας σ’ αυτή την περίπτωση είναι απλή.
Αιτίες αναιμίας
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά του ζωτικής σημασίας οξυγόνου από τους πνεύμονες μέχρι τα κύτταρα των ιστών. Χωρίς οξυγόνο δεν υπάρχει ζωή. Για τη μεταφορά του στους ιστούς, το οξυγόνο αποθηκεύεται στην αιμοσφαιρίνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Μια αναιμία μπορεί να προκληθεί ξαφνικά εξαιτίας σημαντικής απώλειας αίματος από εσωτερικούς ή εξωτερικούς τραυματισμούς ή ως συνέπεια μιας κληρονομικής διαταραχής στην πήξη του αίματος (π.χ. αιμορροφιλία).
Σε άλλες περιπτώσεις, αιτία εμφάνισης της αναιμίας μπορεί να είναι η ανεπαρκής παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, η οποία με τη σειρά της μπορεί να οφείλεται σε έλλειψη σιδήρου (σιδηροπενική αναιμία).
Αναιμία εμφανίζεται, επίσης, όταν τα ερυθρά αιμοσφαίρια παράγονται μεν επαρκώς, αλλά λόγω κάποιας πάθησης έχουν συντομότερο χρόνο ζωής από το φυσιολογικό (αιμολυτική αναιμία) ή όταν τα λευκά αιμοσφαίρια πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα και εκτοπίζουν τα ερυθρά, όπως συμβαίνει στην περίπτωση της λευχαιμίας (καρκίνος στο αίμα).
Οι παραπάνω διαταραχές, ωστόσο, είναι σπάνιες στα παιδιά. Η πιο συνηθισμένη αιτία παιδικής αναιμίας είναι η σιδηροπενία. Ο σίδηρος βρίσκεται στις τροφές και είναι απαραίτητος για τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης, με την οποία μεταφέρεται το οξυγόνο.
Συμπτώματα
Τα παιδιά με αναιμία είναι πάντα χλωμά. Η χλωμάδα αυτή διαπιστώνεται καθαρά στους επιπεφυκότες των ματιών, στα χείλια και στο δέρμα κάτω από τα νύχια. Τα συμπτώματα αυτά του δέρματος και οι βλεννογόνοι είναι κανονικά πιο κόκκινα από το χρώμα της επιδερμίδας του προσώπου. Αν κάποιος που έχει αναιμία πιέσει, για παράδειγμα, τα νύχια του, τότε το δέρμα από κάτω θα κιτρινίσει και αυτό δεν θα αλλάζει για πολύ ώρα.
Αλλά και τα χείλια των παιδιών χλωμιάζουν -μερικές φορές μάλιστα εντονότερα από το πρόσωπο. Τα έγχρωμα παιδιά με σκούρα επιδερμίδα έχουν, επίσης, εμφανώς χλωμούς βλεννογόνους στα βλέφαρα. Το υγιές καστανό χρώμα της επιδερμίδας τους γίνεται γκριζοπράσινο και ζαρώνει.
Παιδιά με αναιμία παρουσιάζουν μόνιμη κόπωση και ατονία. Επιπλέον, εάν καταπονηθούν σωματικά, εκδηλώνουν γρήγορα δύσπνοια.
Αντιμετώπιση
Από τη στιγμή που πήγατε στο γιατρό και εντοπίστηκε η αιτία της αναιμίας, το παιδί σας θα πρέπει στην περίπτωση της σιδηροπενικής αναιμίας να αναπληρώσει μέσω της διατροφής του τον απαραίτητο σίδηρο.
Μεγάλη περιεκτικότητα σιδήρου διαθέτουν το κόκκινο κρέας (μοσχάρι, αρνί, χοιρινό) και τα εντόσθια. 0 κρόκος των αυγών, οι ξηροί καρποί, το κεχρί (είδος δημητριακού), καθώς και τα σκουροπράσινα φυλλώδη λαχανικά (όπως το σπανάκι) παρέχουν επίσης σίδηρο.
Το παιδί σας θα πρέπει επιπλέον να λάβει αρκετή βιταμίνη C καταναλώνοντας φρέσκα λαχανικά και φρεσκοστυμμένους χυμούς λαχανικών. Η βιταμίνη C ενισχύει την απορρόφηση του σιδήρου των τροφών από τον οργανισμό. Για όλες τις άλλες αιτίες της αναιμίας θα χρειαστείτε εξειδικευμένη ιατρική βοήθεια.
Κάθε αναιμία ή υπόνοια αναιμίας πρέπει να διερευνάται ιατρικά. Για το σκοπό αυτό ο γιατρός θα ζητήσει ένα αιμοδιάγραμμα.
Στην πιο συνηθισμένη μορφή, της σιδηροπενικής αναιμίας, στην παιδική ηλικία αρκεί μια αύξηση της πρόσληψης σιδήρου, με συνταγογραφημένα σκευάσματα σιδήρου, σε χάπια ή σταγόνες. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις ο γιατρός θα εφαρμόσει την κατάλληλη θεραπεία ή θα παραπέμψει το παιδί σας σε κάποιον ειδικό (αιματολόγο).
Εκτός από τη σιδηροπενική αναιμία που οφείλεται στην κακή διατροφή, στα παιδιά εμφανίζεται και σιδηροπενική αναιμία που προκαλείται από συχνές λοιμώξεις. Στις περιπτώσεις αυτές, ο σίδηρος συγκεντρώνεται στους ιστούς και δεν συνδέεται με την αιμοσφαιρίνη. Γι’ αυτό το λόγο, στις λοιμώξεις δεν συνιστάται θεραπεία με συμπληρώματα σιδήρου.
Ειδικοί τύποι αναιμίας
Μια ειδική ομάδα αιμολυτικών αναιμιών είναι τα διάφορα σύνδρομα μεσογειακής αναιμίας ή θαλασσαιμίας, τα οποία οφείλονται σε γενετική βλάβη κατά τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης. Απαντώνται περίπου στο 8% του γενικού πληθυσμού και είναι συχνότερα στις χώρες γύρω από τη Μεσόγειο, την κεντρική Αφρική, την Ασία (Περσία, Ινδία, Ταϋλάνδη) και τα νησιά του Ειρηνικού.
Αν και οι κλινικές εκδηλώσεις αυτής της ομάδας παρουσιάζουν μεγάλη ετερογένεια, οι δύο κυριότεροι τύποι μεσογειακής αναιμίας είναι η ετερόζυγη β-μεσογειακή αναιμία (ή ελάσσων β-θαλασσαιμία) και η ομόζυγη ή μείζων β-μεσογειακή αναιμία (ή νόσος του Cooley).
Σε όλες τις περιπτώσεις, το παιδί παρουσιάζει, με διαφορετική κατά περίπτωση βαρύτητα, την κλινική εικόνα της αναιμίας που περιγράψαμε παραπάνω.
Ειδικά για τη νόσο του Cooley, η εικόνα της αναιμίας είναι βαριά ήδη από τον 3ο-4ο μήνα της ζωής -με ωχρότητα, ίκτερο, διάταση της κοιλιάς, διόγκωση του ήπατος και του σπλήνα, λεπτά άκρα και χαρακτηριστικές οστικές αλλοιώσεις.
Ως προς τη θεραπεία, κάποια από τα σύνδρομα μεσογειακής αναιμίας δεν χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα, πέρα ίσως από την περιοδική χορήγηση συμπληρωμάτων σιδήρου. Στις βαρύτερες μορφές, απαιτείται ισόβια ιατρική φροντίδα, αφού ο βασικός άξονας της θεραπείας τους είναι οι συστηματικές μεταγγίσεις αίματος.
Εξίσου αδιάκοπη παρακολούθηση έχουν ανάγκη τα παιδιά που παρουσιάζουν μια κληρονομική διαταραχή της πήξης του αίματος που ονομάζεται αιμορροφιλία. Λόγω αυτής της ασθένειας μπορεί ακόμη και μικροί τραυματισμοί να οδηγήσουν σε ακατάσχετη αιμορραγία και, συνεπώς, σε μεγάλη απώλεια αίματος, με αποτέλεσμα την εμφάνιση αναιμίας. Από αυτή την ασθένεια προσβάλλονται μόνο τα αγόρια. Διαπιστώνεται συνήθως μετά τη βρεφική ηλικία, όταν τα αγόρια παθαίνουν τους πρώτους αιματηρούς τραυματισμούς.
Τέλος, η λευχαιμία είναι μια νεοπλασματική νόσος του αίματος κατά την οποία τα λευκά αιμοσφαίρια πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, υποσκελίζοντας παράλληλα τα υπόλοιπα στοιχεία του αίματος, με συνέπεια αναιμία και διαταραχές της πήξης του αίματος. Τα παιδιά είναι χλωμά, εξαντλημένα, και μπορεί να έχουν πολυάριθμες εκχυμώσεις (μελανιές). Χωρίς θεραπευτική αντιμετώπιση, η λευχαιμία οδηγεί στο θάνατο. Εφόσον αντιμετωπιστεί έγκαιρα, με ταχεία θεραπεία από έμπειρο αιματολόγο, οι πιθανότητες επιβίωσης είναι υψηλές.
