Η παρωτίτιδα (parotitis) ή μαγουλάδες είναι μια λοιμώδης επιδημική ιογενής νόσος που μεταδίδεται με μολυσμένα σταγονίδια και προσβάλλει ολόκληρη την περιοχή του κεφαλιού.
Η παρωτίδα αναφέρετεαι στις παρωτίδες, ένα ζευγάρι αδένων, σε κάθε μάγουλο, που παράγει το 25% του σάλιου. Άλλοι σαλιογόνοι αδένες είνάι ο υπογνάθιος αδένας που παράγει το 70% του σάλιου και ο υπογλώσσιος αδένας που παράγει το 5%.
Η ασθένεια μπορεί να προκαλέσει ορισμένες σοβαρές επιπλοκές όπως μηνιγγίτιδα και εγκεφαλίτιδα. Μια άλλη επιπλοκή είναι η ορχίτιδα στους άνδρες και πιο σπάνια η υπογονιμότητα (στειρότητα). Ευτυχώς όμως υπάρχει εμβόλιο για την ασθένεια (αν και παλιότερα είχε κατηγορηθεί ότι προκαλεί αυτισμό).
Η παρωτίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αν και συνήθως νοσούν παιδιά και έφηβοι, δηλαδή σε ηλικίες μεταξύ 2 και 15 ετών.
Οι μαγουλάδες παρουσιάζονται συχνότερα στα αγόρια από ό,τι στα κορίτσια. Η ασθένεια είναι μεταδοτική ήδη 3 με 7 μέρες πριν από την εκδήλωση της και έως 9 μέρες μετά. Οι ιοί μεταφέρονται με το βήχα και το φτάρνισμα, με μολυσμένα αντικείμενα, αλλά και από τα ούρα και το μητρικό γάλα. Όποιος περάσει μαγουλάδες, έχει μετά εξασφαλισμένη ανοσία σε αυτή για όλη του τη ζωή.
Μετά τη μόλυνση από τον ιό της παρωτίτιδας περνάνε κατά μέσο όρο 14 ως 24 μέρες μέχρι την εκδήλωση της ασθένειας.
Τα συμπτώματα
Τα συμπτώματα της παρωτίτιδας είναι πολύ διαφορετικά από παιδί σε παιδί. Συχνότερα παρουσιά¬εται πυρετός με ετερόπλευρη ή αμφοτερόπλευρη διόγκωση των σιελογόνων αδένων από τη γωνία της γνάθου μέχρι τα μάγουλα (παρειές). Το αποτέλεσμα είναι δυσκολία στην κατάποση και δυσκαμψία του αυχένα. Μπορεί όμως να προσβληθούν και άλλοι εξωκρινείς αδένες, για παράδειγμα, το πάγκρεας. Σε αυτή την περίπτωση, παρουσιάζονται εμετοί, πόνοι στο επιγάστριο και λιπαρά κόπρανα.
Έχει διαπιστωθεί ότι μέχρι και 70% των κρουσμάτων συνδυάζεται με ιογενή προσβολή των μηνίγγων (άσηπτη μηνιγγίτιδα). Μια τέτοια μηνιγγίτιδα μπορεί να προκύψει στις μαγουλάδες ήδη 1 εβδομάδα πριν από την ορατή εκδήλωση της ασθένειας και να διαρκέσει μέχρι και 3 εβδομάδες μετά. Μια σπάνια επιπλοκή της παρωτίτιδας είναι η εμφάνιση βαρηκοΐας.
Από την εφηβεία και μετά, το 20 με 30% των ανδρών εκδηλώνουν ταυτόχρονα με την παρωτίτιδα, και ορχίτιδα. Η εκδήλωση της αρχίζει 1 εβδομάδα μετά την έναρξη της ασθένειας, με πρήξιμο και έντονους πόνους στους όρχεις, ενώ υπάρχει το ενδεχόμενο εμφάνισης στειρότητας.
Στις γυναίκες, σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να προκαλέσει ωοθηκίτιδα (εκδηλώνεται με πυρετό, ναυτία, πόνο στην κοιλιά) ή και αποβολή, εάν η γυναίκα είναι έγκυος.
Αντιμετώπιση
Δεν υπάρχει εδική θεραπεία για τις μαγουλάδες. Ανάλογα με τα συμπτώματα του παιδιού σας, μπορούν να λειτουργήσουν κάπως καταπραϋντικά τα ζεστά ή κρύα επιθέματα στο λαιμό.
Σε μια φλεγμονή στο πάγκρεας, τα ζεστά επιθέματα προτείνονται και για την κοιλιά. Πέρα από αυτά, το φαγητό θα πρέπει να είναι ρευστό, χωρίς λίπη, και εύπεπτο. Για να αποφευχθούν επιπλοκές καλό είναι να παραμένει το παιδί στο κρεβάτι. Εάν δεν υπήρχε ο κίνδυνος επιπλοκών, η παρωτίτιδα θα θεωρούνταν μια σχετικά ακίνδυνη ιογενής νόσος.
Όσοι νοσούν από μαγουλάδες θα πρέπει να παραμένουν μακριά από άλλα άτομα. Μόνο αφού υποχωρήσουν τα συμπτώματα της ασθένειας, το νωρίτερο 9 μέρες μετά την έναρξη της, μπορεί το παιδί να επιστρέψει και πάλι στον παιδικό σταθμό ή στο σχολείο.
Καθώς αφενός δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την παρωτίτιδα και αφετέρου επειδή οι πιθανότητες σοβαρών επιπλοκών είναι αυξημένες (μηνιγγίτιδα, βαρηκοΐα, και ορχίτιδα με πιθανές διαταραχές της αναπαραγωγικής λειτουργίας), η καλύτερη προστασία από τις μαγουλάδες είναι ο εμβολιασμός. Την απαραίτητη βασική θωράκιση του οργανισμού προσφέρουν 2 εμβολιασμοί κατά της παρωτίτιδας μετά το 13ο μήνα ζωής σε απόσταση 4 εβδομάδων, κατά προτίμηση στο πλαίσιο ενός πολλαπλού εμβολιασμού που συμπεριλαμβάνει εμβόλιο κατά της ιλαράς και της ερυθράς.
Εμβόλιο, ορχίτιδα και στειρότητα
Να σημειωθεί ότι οι ουρολόγοι ενός μεγάλου ιρλανδικού νοσοκομείου παρατήρησαν πρόσφατα μια ανησυχητική αύξηση του αριθμού των έφηβων και των νεαρών ανδρών που εμφάνισαν ορχίτιδα έπειτα από μαγουλάτες. Οι ιατροί ενθαρρύνουν τους συναδέλφους τους να εμβολιάσουν με το εμβόλιο της παρωτίτιδας όσα άτομα 15-24 ετών δεν έχουν κάνει το εμβόλιο.
Εκτιμάται πως το 40% των αρρένων που εμφανίζουν παρωτίτιδα (μαγουλάδες) μετά την εφηβεία υποφέρει από ορχίτιδα. Η ορχίτιδα, μάλιστα, έπειτα από παρωτίτιδα αγγίζει σήμερα τα όρια της επιδημίας.
Σύμφωνα με τα ευρήματα μιας πρόσφατης ανασκόπησης, πάνω από το 50% των αρρένων που εμφανίζουν ορχίτιδα έπειτα από παρωτίτιδα θα παρουσιάσει ατροφία σε έναν ή και στους δύο όρχεις. Η στειρότητα είναι πολύ σπάνια, η υπογονιμότητα όμως μπορεί να εμφανιστεί στο 13% των ασθενών, ακόμα και αν το μέγεθος των όρχεων τους δεν έχει μειωθεί.
