Ο όρος ωτίτιδα (otitis) χρησιμοποιείται για φλεγμονές στο αυτί που ανάλογα με την περιοχή που προσβάλλουν στην αρχή, διακρίνονται σε εξωτερική, μέση και εσωτερική. Η ωτίτιδα “χτυπάει” ενήλικες αλλά κυρίως παιδιά προσχολικής ηλικίας και μωρά. Η θεραπευτική αντιμετώπιση μιας ωτίτιδας συχνά αποδεικνύεται δύσκολη στα παιδιά.
Το αυτί χωρίζεται για πρακτικούς λόγους σε τρία μέρη: το εξωτερικό αυτί που περιλαμβάνει το πτερύγιο και τον πόρο (το ακουστικό κανάλι) μέχρι το τύμπανο (μέχρι δηλαδή εκεί που μπορούμε να δούμε), το μέσο αυτί (το χώρο πίσω από το τύμπανο που έχει τα οστάρια) και το έσω αυτί που έχει τον κοχλία και το λαβύρινθο (τα όργανα της ακοής και της ισορροπίας).
ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΩΤΙΤΙΔΑ: ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΑΚΟΥΣΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ
Μια φλεγμονή του έξω ακουστικού πόρου (εξωτερική ωτίτιδα), δηλαδή ανάμεσα στο πτερύγιο του αφτιού και στον τυμπανικό υμένα, εκδηλώνεται -σε αντίθεση με μια μέση ωτίτιδα- σχεδόν μόνο το καλοκαίρι.
Η εξωτερική ωτίτιδα προκαλείται από αυξημένη υγρασία στον έξω ακουστικό πόρο. Καθώς κάτι τέτοιο συμβαίνει πολύ συχνά στα κολυμβητήρια, η κατάσταση αυτή αποκαλείται και «ωτίτιδα της πισίνας» ή «αυτί του κολυμβητή» (swimmer’s ear).
Συμπτώματα: Η φλεγμονή στον έξω ακουστικό πόρο αρχίζει με ξαφνικούς πόνους στα αυτιά. Το δέρμα του ακουστικού πόρου κοκκινίζει, πρήζεται και εμφανίζει φαγούρα.
Από το αυτί «τρέχει» ένα έκκριμα και η ακοή του παιδιού σας μειώνεται. Οι πόνοι εντείνονται όταν τραβάτε προς τα πίσω και πλάγια τα πτερύγια των αυτιών ή πιέζετε το χόνδρο του πτερυγίου στην είσοδο του ακουστικού πόρου. Τα μικροβιακά αίτια μιας φλεγμονής του έξω ακουστικού πόρου είναι, σε πολλές περιπτώσεις, βακτήρια. Μερικές φορές, η φλεγμονή μπορεί να οφείλεται και σε ξένο σώμα που έχει εισχωρήσει στον ακουστικό πόρο.
Αντιμετώπιση: Κατά των πόνων της φλεγμονής βοηθούν αναλγητικά σιρόπια ή υπόθετα. Αλλά και τα επιθέματα κρεμμυδιού ωφελούν πολύ. Ρωτήστε το γιατρό σας αν είναι σκόπιμη η χρήση σταγόνων για τα αφτιά. Μη στάξετε σε καμιά περίπτωση λάδι στους ακουστικούς πόρους και μη χώνετε μέσα βαμβάκι.
Μια φλεγμονή των ακουστικών πόρων δεν αντιμετωπίζεται εύκολα. O ακουστικός πόρος πρέπει να καθαρίζεται πάντα από το γιατρό, ακόμη κι από πιθανά ξένα σώματα και κηρώδεις λιπαρές ουσίες. Μόνο ο γιατρός μπορεί να κοιτάξει μέσα στον ακουστικό πόρο και να κρίνει αν έχει σχηματιστεί κύστη ή απόστημα, και αν επαρκούν οι αντιβιοτικές γάζες ή αν πρέπει να χορηγηθούν και αντιβιοτικά από το στόμα.
Επειδή ο κίνδυνος επανεμφάνισης της φλεγμονής (υποτροπή) είναι πολύ μεγάλος, μετά από μια εξωτερική ωτίτιδα, το παιδί θα πρέπει να παρακολουθείται από το γιατρό, για αρκετούς μήνες.
Προσοχή: Καθώς η υγρασία στον ακουστικό πόρο οδηγεί συχνά σε νέα φλεγμονή, καλό είναι τα παιδιά με εξωτερική ωτίτιδα να αποφεύγουν το κολύμπι μέχρι την πλήρη θεραπεία τους. Στο ντους ή το μπάνιο ο ακουστικός πόρος πρέπει να σφραγίζεται με υλικό που εμποδίζει την είσοδο του νερού (ωτοασπίδες από κερί ή σιλικόνη).
ΜΕΣΗ ΩΤΙΤΙΔΑ
Η μέση ωτίτιδα είναι μια από τις συχνότερες λοιμώξεις της παιδικής ηλικίας. Σε ποσοστό μέχρι 90% τα παιδιά παθαίνουν τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής τους τουλάχιστον μία φορά μέση ωτίτιδα, το ένα τρίτο των παιδιών μάλιστα μέχρι και τρεις φορές. Οι ωτίτιδες αυτές παρουσιάζονται στις ηλικίες από 6 μηνών μέχρι 6 ετών, κυρίως τους μήνες από Δεκέμβριο ως Μάρτιο.
Η λόγω ηλικίας τρυφερή και στενή ευσταχιανή σάλπιγγα του μέσου αυτιού προς τη ρινοφαρυγγική περιοχή, καθώς και οι διογκωμένες φαρυγγικές αμυγδαλές των παιδιών, οδηγούν σε κάθε περίπτωση λοίμωξη των ανώτερων αναπνευστικών αγωγών σε μια φλεγμονώδη διόγκωση του βλεννογόνου της μύτης που μπορεί να αποφράξει την ευσταχιανή σάλπιγγα. Αυτό συνεπάγεται συγκέντρωση εκκρίματος και ανάπτυξη φλεγμονής στο μέσο αυτί.
Μολονότι τα παθογόνα που ευθύνονται για μια μέση ωτίτιδα είναι πολλές φορές βακτήρια, συχνά η θεραπεία του αυτιού γίνεται από μόνη της. Όμως, στο 20% των κρουσμάτων παρουσιάζονται επιπλοκές με ενδεχόμενη ρήξη του τυμπανικού υμένα ή φλεγμονή της μαστοειδούς απόφυσης του κροταφικού οστού (μαστοειδίτιδα), οποία μπορεί να καταλήξει ακόμη και σε μηνιγγίτιδα.
Συμπτώματα: Συνήθως, πριν από τη μέση ωτίτιδα προηγείται μια ιογενής λοίμωξη του αναπνευστικού. Κατά τη διάρκεια αυτής της λοίμωξης -ή μετά- εκδηλώνονται πυρετός και πόνοι στα αυτιά των παιδιών.
Τα βρέφη και τα παιδιά προσχολικής ηλικίας αντιδρούν με κραυγές, νευρικότητα, ενώ βάζουν τα χέρια τους στα αυτιά και τα τρίβουν. Συχνά καταπίνουν τα υγρά με δυσκολία και κάνουν εμετούς. Μετά την ηλικία των 4 ετών τα παιδιά αρχίζουν να παραπονιούνται για κάποια «απώλεια ακοής».
Όσο μεγαλύτερο είναι ένα παιδί, τόσο πιο αδύναμα είναι τα συμπτώματα της μέσης ωτίτιδας. Λόγω της συγκέντρωσης του εκκρίματος, στο αποκορύφωμα της ασθένειας φουσκώνει ο τυμπανικός υμένας και μπορεί να ραγεί. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να εξαπλωθεί η φλεγμονή στα γύρω οστά.
Αντιμετώπιση: Έχετε τη δυνατότητα να αντιμετωπίσετε μόνοι σας τα συμπτώματα με βλεννολυτικά, αποσυμφορητικές σταγόνες για τη μύτη, αντιπυρετικά και αναλγητικά υπόθετα ή σιρόπια, καθώς και με επιθέματα κρεμμυδιών. Ωστόσο είναι προτιμότερο να αναζητήσετε ιατρική υποστήριξη.
Καθώς πίσω από μια μέση ωτίτιδα κρύβονται συχνά βακτήρια και ο κίνδυνος των επιπλοκών είναι πολύ αυξημένος, θα πρέπει κάθε παιδί με μέση ωτίτιδα -ή και με υποψία για μέση ωτίτιδα- να πηγαίνει στο γιατρό. Δεν υπάρχει καμιά εξέταση ικανή να υποδείξει σαφώς αν μια μέση ωτίτιδα θα υποχωρήσει από μόνη της ή θα οδηγήσει σε επιπλοκές. Γι’ αυτό και είναι πιο ασφαλές για όλα τα παιδιά -ιδιαίτερα στις ηλικίες των 2 και 3 ετών- να ακολουθούν μια θεραπευτική αγωγή με αντιβιοτικά. Αν ο γιατρός στην αρχή μιας θεραπείας αποφασίσει να μη χορηγήσει αντιβιοτικά, τότε μέσα σε 48 ως 72 ώρες θα υποβάλλει το παιδί σε νέες εξετάσεις. Αν δεν έχει επέλθει καμιά βελτίωση, θα συνταγογραφήσει αντιβιοτικό.
Να σημειωθεί ότι συχνά, στη χρόνια μέση ωτίτιδα αφαιρούνται οι υπερτροφικές αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια) προκειμένου να επιτευχθεί η θεραπεία.
Σε κάθε μέση ωτίτιδα, κυρίως εφόσον δεν αντιμετωπίζεται με συνέπεια, ελλοχεύει ο κίνδυνος συγκέντρωσης εκκρίματος στο μέσο αυτί. Αυτή η συλλογή υγρού στο μέσο ους (οροτύμπανο) μπορεί να εξελιχτεί σε χρόνια και να καταστρέψει τα ακουστικά οστάρια, οδηγώντας έτσι σε βαρηκοΐα. Το συγκεντρωμένο υγρό πρέπει να αντιμετωπιστεί επίμονα με βλεννολυτικά φάρμακα, αποσυμφορητικές σταγόνες για τη μύτη, και θερμαντικό κόκκινο φως, μέχρι να διαλυθεί.
