Η εγκεφαλίτιδα, η μηνιγγίτιδα, καθώς και ο συνδυασμός τους, η μηνιγγοεγκεφαλίτιδα, ανήκουν στις λοιμώξεις του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Η εγκεφαλίτιδα είναι φλεγμονή των εγκεφαλικών ιστών ενώ η μηνιγγίτιδα, φλεγμονή των μηνίγγων (των μεμβρανών που περιβάλλουν και προστατεύουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό).
Αιτία της φλεγμονής μπορεί να είναι λοίμωξη από βακτήρια, ιούς, μύκητες και παράσιτα. Έπειτα από μόλυνση της αναπνευστικής ή της γαστρεντερικής οδού, τα παθογόνα μικρόβια καταλήγουν συνήθως μέσω των αρτηριών στις μήνιγγες και τον εγκέφαλο. Ύστερα από τσιμπήματα ή δαγκώματα εντόμων μπορεί να εκδηλωθούν τόσο εγκεφαλικές όσο και μηνιγγικές λοιμώξεις, όπως βορρελίωση ή εαροθερινή εγκεφαλίτιδα, οι οποίες προκαλούνται από δάγκωμα τσιμπουριού.
Η εγκεφαλίτιδα μπορεί να είναι διάχυτη ή εστιακή (σπανιότερα). Τα πιο συχνά αίτια εγκεφαλίτιδας είναι οι ιοί με συχνότερο και πιο επικίνδυνο τον ιό του απλού έρπητα (HSV). Άλλοι ιοί που προκαλούν εγκεφαλίτιδα είναι οι ιοί Coxsackie, o ιός HIV, ο κυτταρομεγαλοϊός (CMV). Η παρωτίτιδα και η ερυθρά είναι επίσης δύο από τις αιτίες εγκεφαλίτιδας. Η μικροβιακή εγκεφαλίτιδα συνήθως οφείλεται στο χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο και σε άλλα μικρόβια που βρίσκονται σε συλλογές πύου σε άλλες περιοχές όπως ο μετωπιαίος κόλπος και που μπορούν να επεκταθούν στο εγκεφαλικό παρέγχυμα και να προκαλέσουν αποστήματα.
Η μόλυνση προκαλεί οίδημα των εγκεφαλικών κυττάρων και ενδεχομένως μόνιμη βλάβη. Μπορεί να διαταραχθούν φυσιολογικές λειτουργίες του εγκεφάλου, που συνδέονται με τη σκέψη, την ομιλία, τα συναισθήματα, την κίνηση ή και την αναπνοή. Η εγκεφαλίτιδα διαφοροποιείται από τη μηνιγγίτιδα, στην οποία η λοίμωξη πλήττει κυρίως το υγρό και το χώρο που περιβάλλει τον εγκέφαλο.
Η μηνιγγίτιδα διακρίνεται σε οξεία βακτηριακή μηνιγγίτιδα και άσηπτη (ιογενής) μηνιγγίτιδα. Στην οξεία βακτηριακή μηνιγγίτιδα η αιτία είναι συνήθως κάποιο βακτήριο όπως μηνιγγιτιδόκοκκος, πνευμονιόκοκκος, αιμόφιλος που μπορεί να απομονωθεί με κοινές καλλιέργειες. Με τον όρο άσηπτη μηνιγγίτιδα εννοείται η φλεγμονή των μηνίγγων που οφείλεται σε αιτία η οποία δεν διαπιστώνονται με τις συνηθισμένες εξετάσεις όπως η Gram χρώση και η καλλιέργεια του ΕΝΥ στο οποίο συνήθως υπάρχει λεμφοκυτταρική πλειοκύττωση. Οι αιτίες της άσηπτης μηνιγγίτιδας είναι συνήθως λοιμώδους αιτιολογίας, στη συντριπτική πλειοψηφία οφείλεται σε ιούς και κατά πολύ λιγότερο σε βακτήρια όπως το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης και σε μύκητες.
Δεν είναι σπάνιο, μια ιογενής εγκεφαλίτιδα και μηνιγγίτιδα να εμφανίζεται 1 με 2 εβδομάδες μετά την έναρξη μιας παρωτίτιδας. Μπορεί επίσης να προκύψουν και ως συνέπεια ή με αφορμή ένα επεισόδιο ιλαράς.
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα για την εγκεφαλίτιδα και τη μηνιγγίτιδα είναι παρόμοια. Παιδιά μεγαλύτερα του 1 έτους παρουσιάζουν στις μηνιγγοεγκεφαλικές ασθένειες συνήθως υψηλό πυρετό, πονοκεφάλους και εμετούς. Τα βρέφη έχουν υψηλό πυρετό και ένα μικρό οίδημα στο κρανίο. Εκτός αυτού παρουσιάζονται διαταραχές του επιπέδου μέχρι και απώλεια συνείδησης, παράλυση νεύρων, και σπασμοί.
Το άτομο που πάσχει εμφανίζει πονοκέφαλο, ή πόνο στον αυχένα, πυρετό, εμετούς, φωτοφοβία (προτιμά τα σκοτεινά μέρη), μπορεί να εμφανίζει υπνηλία και να είναι ευερέθιστο. Τα παιδιά και ιδιαίτερα αυτά της μικρής ηλικίας παρουσιάζουν ανορεξία. Επίσης, μπορεί να υπάρχει αυχενική δυσκαμψία (στην προσπάθεια του γιατρού να κάμψει τον αυχένα ο ασθενής μετακινείται μαζί με τον κορμό σαν να είναι άκαμπτος). Σε προχωρημένες καταστάσεις ο ασθενής μπορεί να έχει ελάττωση του επιπέδου της συνείδησης μέχρι κώματος, αύξηση της αρτηριακής πίεσης, ανώμαλη αναπνοή, ενώ σε περίπτωση μηνιγγίτιδας από μηνιγγιτιδόκοκκο μπορεί να εμφανίσει το λεγόμενο πετεχειώδες εξάνθημα (μικρά και πολλά κόκκινα σημεία στο δέρμα μεγέθους κεφαλής καρφίτσας που δεν εξαφανίζονται όταν τα πιέζουμε με το δάκτυλο).
Αν το παιδί σας εκδηλώνει υψηλό πυρετό, εμετούς, οξύ πονοκέφαλο με ή χωρίς διαταραχές της αισθητικότητας, υφίσταται υποψία εγκεφαλίτιδας ή μηνιγγίτιδας. Σε αυτή την περίπτωση, ζητήστε επειγόντως γιατρό. Η υποψία και μόνο εγκεφαλίτιδας ή μηνιγγίτιδας συνιστά επείγον περιστατικό και χρειάζεται άμεση νοσηλεία στο νοσοκομείο.
Εκεί θα εξεταστεί το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (οσφυονωτιαία παρακέντηση), ενώ για την επιβεβαίωση της διάγνωσης θα πραγματοποιηθεί και μαγνητική τομογραφία (MRI).
Πριν ακόμα βγουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων, θα πρέπει να ξεκινήσει ενδοφλέβια αντιβιοτική θεραπεία, ώστε να αποτραπούν ενδεχόμενες επιληπτικές κρίσεις και μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες. Εάν έχουν σημειωθεί ήδη επιληπτικά επεισόδια, τότε θα αντιμετωπιστούν θεραπευτικά με αντιεπιληπτικά φάρμακα.
Η διάρκεια της θεραπείας εγκεφαλίτιδας και μηνιγγίτιδας εξαρτάται από το είδος των παθογόνων μικροβίων που τις προκαλούν. Όσο τα μικροβιακά αίτια της ασθένειας δεν έχουν ακόμα ταυτοποιηθεί, θεωρείται αναγκαία μια συνδυασμένη θεραπεία τόσο εναντίον βακτηρίων, όσο και κατά ιών, η οποία μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 3 εβδομάδες.
Στις μέρες μας, οι εμβολιασμοί λειτουργούν προληπτικά -μεταξύ άλλων, και ενάντια στις πολυάριθμες λοιμώξεις του εγκεφάλου. Εμβόλια ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς, κροτωγενούς εγκεφαλίτιδας και μηνιγγιτιδόκοκκου, καθώς και εμβόλια κατά της πολιομυελίτιδας και της ανεμοβλογιάς προφυλάσσουν από τις επιπλοκές των αντίστοιχων νοσημάτων στον εγκέφαλο.
