Στο ταξίδι του από την καρδιά προς όλους τους ιστούς του σώματος, το αίμα περνά από το αγγειακό σύστημα, τις αρτηρίες και τις φλέβες. Τόσο οι αρτηρίες όσο και οι φλέβες προσβάλλονται από ασθένειες, αλλά, γενικά, οι ασθένειες αυτών των δύο διαφορετικών ειδών αγγείων διαφέρουν αντίστοιχα. Από ασθένειες μπορούν επίσης να προσβληθούν και οι αρτηρίες των πνευμόνων. Οι βασικές ασθένειες των αρτηριών είναι η αθηροσκλήρωση, το σακοειδές ανεύρυσμα, ο αορτικός διαχωρισμός και η φλεγμονή, η λεγόμενη αρτηρίτιδα.
Αρτηρίες και φλέβες
Τα αγγεία που συνδέονται με την καρδιά είναι τα μεγαλύτερα στο σώμα, με διάμετρο όμοια με αυτή ενός λάστιχου ποτίσματος. Οι αρτηρίες διακλαδώνονται σε μικρότερα αγγεία καθώς επεκτείνονται προς τους ιστούς, μέχρι που τελικά καταλήγουν σε τριχοειδή αγγεία με χωρητικότητα μόνο ένα κύτταρο αίματος τη φορά.
Στα υγιή άτομα η ροή του αίματος ρυθμίζεται έτσι ώστε τα διάφορα μέρη του σώματος να παίρνουν ακριβώς την ποσότητα αίματος που έχουν ανάγκη. Όταν ασκείστε, η μεγαλύτερη ποσότητα αίματος πηγαίνει στους μυς, και όταν τρώτε, πηγαίνει στο στομάχι και στα έντερα. Όταν ζεσταίνεστε, η ροή του αίματος αυξάνεται στις εξωτερικές στοιβάδες του δέρματος για να εξισορροπείται η θερμότητα. Όταν κρυώνετε, το αίμα κατευθύνεται στα βαθύτερα αγγεία μακριά από το δέρμα για να διατηρείται η θερμότητα.
Το έργο των αρτηριών είναι να μεταφέρει οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες στον εγκέφαλο, στα διάφορα όργανα και στους μυς. Οι φλέβες λειτουργούν κυρίως σαν δίοδοι για την επιστροφή του μη οξυγονωμένου αίματος στην καρδιά.
Για να επιτύχουν το έργο τους, οι αρτηρίες και οι φλέβες διαφέρουν σε δομή. Οι αρτηρίες έχουν μυϊκά τοιχώματα που τους επιτρέπουν να διαστέλλονται και να συστέλλονται και να διευκολύνουν τη διαδρομή του αίματος προς τα διάφορα μέρη του σώματος. Επειδή οι φλέβες μεταφέρουν το αίμα από τα όργανα και το σώμα πίσω στην καρδιά, λειτουργούν σε συνθήκες μικρότερης πίεσης. Οι φλέβες είναι λεπτότερες και λειτουργούν πιο παθητικά από τις αρτηρίες. Δεν έχουν τη δυνατότητα να συστέλλονται όπως οι αρτηρίες.
Αθηροσκλήρωση
Οι μεγαλύτερες πιέσεις υπό τις οποίες λειτουργούν οι αρτηρίες τις καθιστούν επιρρεπείς στην αθηροσκλήρωση. Όλοι οι άνθρωποι προσβάλλονται από ένα βαθμό αθηροσκλήρωσης. Με τα χρόνια, οι ελαστικές ίνες και τα λεία μυϊκά κύτταρα των αρτηριών επιδεινώνονται και αντικαθιστώνται εν μέρει από ινώδη ιστό. Οι αρτηρίες γίνονται παχύτερες και χάνουν την ελαστικότητα τους και η εσωτερική τους επιφάνεια αλλοιώνεται.
Σε ορισμένα άτομα η επιδείνωση του αρτηριακού χιτώνα και τοιχώματος μπορεί να είναι ταχύτερη. Ο χιτώνας (το ενδοθήλιο) μπορεί να καταστραφεί. Τα αιμοπετάλια προσκολλώνται στο κατεστραμμένο σημείο, με αποτέλεσμα να ενεργοποιείται ένα χημικό σήμα που δίνει εντολή για συσσώρευση χοληστερίνης.
Η χοληστερίνη και άλλες ουσίες, όπως το ασβέστιο, συσσωρεύονται στο αρτηριακό τοίχωμα. Τελικά δημιουργείται πλάκα που φράζει το αίμα και εμποδίζει τη ροή του αίματος μέσα στην αρτηρία.
Το κάπνισμα επίσης κάνει κακό στις αρτηρίες. Το κάπνισμα καταστρέφει τα τοιχώματα των αιμοφόρων αγγείων, καθιστώντας τα επιρρεπή στη συσσώρευση λιπωδών υπολειμμάτων. Μειώνει τη χοληστερίνη HDL (την καλή χοληστερίνη) έως 15%. Αν σταματήσετε το κάπνισμα, η χοληστερίνη HDL μπορεί να επανέλθει στα υψηλότερα επίπεδα. Τα πούρα, αντίθετα με αυτό που πιστεύουν ορισμένοι, αυξάνουν εξίσου με τα τσιγάρα τους κινδύνους για την υγεία σας.
Σακοειδές ανεύρυσμα
Πολύ σημαντικός, αλλά λιγότερο συνηθισμένος, τύπος ανευρύσματος είναι αυτός που δε σχετίζεται με την αθηροσκλήρωση.
Τα σακοειδή ανευρύσματα είναι κομμάτια στα τοιχώματα των εγκεφαλικών αρτηριών. Όπως δείχνει και η ονομασία τους, μοιάζουν με μικρά βατόμουρα κολλημένα σε ένα αιμοφόρο αγγείο, συνήθως στο σημείο της διακλάδωσης. Συνήθως δεν προκαλούν συμπτώματα παρά μόνο σε περίπτωση ρήξης, κατά την οποία προκαλούν εγκεφαλικό, κώμα ή θάνατο.
Τα ανευρύσματα δημιουργούνται σε οποιοδήποτε αιμοφόρο αγγείο του σώματος. Τα περισσότερα δημιουργούνται στα μεγάλα αιμοφόρα αγγεία, ιδιαίτερα στην αορτή. Παρόλο που κατά 75% παρουσιάζονται στην κοιλιακή αορτή, τα υπόλοιπα εμφανίζονται στο τμήμα της αορτής που διασχίζει τον άνω θώρακα και ονομάζονται ανευρύσματα θωρακικής αορτής. Τα περισσότερα από αυτά εντοπίζονται πριν την παρουσίαση συμπτωμάτων, συνήθως τυχαία σε μια ακτινογραφία θώρακος.
Αορτικός διαχωρισμός
Ο διαχωρισμός είναι μια καταστροφική μορφή αρτηριακής ασθένειας. Συνήθως προσβάλλει την αορτή ή ένα τμήμα αυτής (αορτικός διαχωρισμός). Διαχωρισμός σημαίνει ότι τα στρώματα των τοιχωμάτων της αορτής διαχωρίζονται. Το εσωτερικό στρώμα αποκολλάται από το υπόλοιπο αγγείο, με αποτέλεσμα το αίμα να εισχωρεί ανάμεσα στα στρώματα, εξαπλώνοντας το διαχωρισμό στην προσβλημένη αρτηρία.
Συμπτώματα του διαχωρισμού της αορτής είναι συνήθως οξύς πόνος σαν σκίσιμο στο θώρακα και στην πλάτη. Συχνά ο πόνος εστιάζεται στην ωμοπλάτη, παρόλο που μπορεί να επεκτείνεται και στη μέση ή και μπροστά στο θώρακα. Συνήθως ο πόνος είναι έντονος και ξαφνικός. Άλλες φορές είναι νωθρός ή μοιάζει με στηθάγχη. Πολλά άτομα τον μπερδεύουν με καρδιακή προσβολή. Μερικές φορές συμβαίνει χωρίς να προκαλεί συμπτώματα.
Ο διαχωρισμός της αορτής συμβαίνει δύο με τρεις φορές συχνότερα στους άντρες από ό,τι στις γυναίκες. Οι συνήθεις ηλικίες είναι από 40 ως 70 ετών.
Ο αορτικός διαχωρισμός αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό. Αν το αίμα αρχίσει να φεύγει από την αορτή, το άτομο πεθαίνει. Ο διαχωρισμός μπορεί να εκτείνεται μέσα ή να εμποδίζει αγγεία που διακλαδώνονται από την αορτή, όπως οι καρωτίδες αρτηρίες προς τον εγκέφαλο και οι αρτηρίες προς τα χέρια, τα νεφρά, τα πόδια ή τη σπονδυλική στήλη. Το αποτέλεσμα είναι μείωση ή αποκοπή της ροής του αίματος προς αυτά τα όργανα. Ο διαχωρισμός της αορτής απαιτεί άμεση χειρουργική επέμβαση, ανάλογα με την προσβλημένη περιοχή. Ωστόσο, ακόμα και πριν από την επέμβαση, πρώτος στόχος είναι η μείωση της πίεσης στο χαμηλότερο αποδεκτό επίπεδο και ο εντοπισμός του προσβλημένου τμήματος της αορτής.
Ρήξη της αορτής προκαλείται από τραυματισμό ή ξαφνική επιβράδυνση, όπως αυτοκινητικό ατύχημα ή πέσιμο. Στην περίπτωση ξαφνικής επιβράδυνσης, η ρήξη της αορτής γίνεται συνήθως στο θώρακα και είναι θανατηφόρα. Ο αορτικός τραυματισμός λόγω διαμπερών τραυμάτων οδηγεί σε θανατηφόρα αιμορραγία.
Φλεγμονή των αρτηριών
Σε ορισμένες ασθένειες οι αρτηρίες παθαίνουν φλεγμονή. Η φλεγμονή μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη στένωση του αυλού (κοιλότητας) των αγγείων. Ο ιατρικός όρος για τη φλεγμονή μιας αρτηρίας είναι αρτηρίτιδα. Αν η φλεγμονή δεν υποχωρήσει, το αγγείο μπορεί να δημιουργήσει μόνιμο ουλώδη ιστό και να στενέψει.
Υπάρχουν πολλά είδη αρτηρίτιδας. Παρόλο που κάθε είδος έχει διαφορετικά συμπτώματα και προσβάλλει διαφορετικές αρτηρίες, ο βασικός στόχος της θεραπείας είναι η μείωση της φλεγμονής και η αποτροπή δημιουργίας ουλώδη ιστού στις αρτηρίες.
Συνήθως η αρτηρίτιδα αποτελεί μέρος μιας πιο γενικής νόσου με ασθένεια σε άλλα όργανα.
Μερικά παραδείγματα αρτηρίτιδας είναι:
• Η ασθένεια του Takayasu. Ονομάζεται και «ασθένεια με απουσία παλμού»,γιατί απουσιάζουν ορισμένοι παλμοί που συνήθως υπάρχουν. Η ασθένεια του Takayasu είναι σπάνια και προσβάλλει κατά εννιά φορές περισσότερες γυναίκες κάτω των σαράντα ετών.
• Η κροταφική αρτηρίτιδα
• Η ασθένεια του Buerger
• Η οζώδης πολυαρτηρίτιδα
