Αν τα κάτω διαμερίσματα της καρδιάς, των κοιλιών αρχίσουν να χτυπούν γρήγορα, δηλαδή υπάρχει κοιλιακή ταχυκαρδία (ventricular tachycardia) με 100-250 χτύπους το λεπτό, και αν αυτό διαρκέσει για πάνω από 30 δευτερόλεπτα, τότε μπορεί να εξελιχθεί σε κοιλιακή μαρμαρυγή (ventricular fibrillation).
Η λέξη μαρμαρυγή σημαίνει ότι οι κοιλίες μαρμαίρουν (τρεμοπαίζουν, λαμπυρίζουν). Η κοιλιακή μαρμαρυγή, σε αντίθεση με την κολπική μαρμαγυρή, καταλήγει σε καρδιακή ανακοπή και ξαφνικό θάνατο. Πρόκειται για επείγον περιστατικό που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση.
Η κοιλιακή ταχυκαρδία είναι ένας γρήγορος, αλλά κανονικός ρυθμός ενώ η κοιλιακή μαρμαρυγή είναι ένας γρήγορος και ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός. Με την κοιλιακή μαρμαρυγή, οι παλμοί της καρδιάς είναι τόσο γρήγοροι και ακανόνιστοι, που η καρδιά ουσιαστικά σταματά να λειτουργεί αποτελεσματικά. Ο θάνατος οφείλεται σε σταμάτημα της καρδιάς και όχι σε έμφραγμα του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή) το οποίο οφείλεται σε θρόμβο. Στην περίπτωση της κοιλιακής μαρμαρυγής μιλάμε για καρδιακή ανακοπή και όχι για καρδιακή προσβολή. Στην καρδιακή προσβολή νεκρώνεται ένα μέρος του καρδιακού μυός, κάτι που είναι διαφορετικό.
Στην κοιλιακή μαρμαρυγή επικρατεί ένας χαώδης ρυθμός στους χτύπους της καρδιάς με συχνότητα ερεθισμάτων 300-4.000 ανά λεπτό. Τα διάφορα τμήματα του κοιλιακού μυοκαρδίου συσπώνται και χαλαρώνουν χωρίς συντονισμό. Πρόκειται για μια αρρυθμία κατά την οποία οι κοιλίες παύουν να εκτελούν μια οργανωμένη συστολή. Το αποτέλεσμα είναι η διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος. Πρόκειται για μία θανατηφόρα αρρυθμία αν δεν υπάρξει αντιμετώπιση με ηλεκτρική ανάταξη μέσα στα επόμενα 3, το πολύ 6, λεπτά.
Ως ξαφνικός καρδιακός θάνατος ορίζεται αυτός που συμβαίνει μέσα σε μια ώρα από τη στιγμή που θα αρχίσουν τα συμπτώματα αλλά κάποιοι συγγραφείς περιλαμβάνουν και τους θανάτους που συμβαίνουν μέσα στις επόμενες 24 ώρες. Ανάλογα με τον ορισμό, υπολογίζεται ότι στις ΗΠΑ συμβαίνουν 200,000 με 400,000 αιφνίδιοι θάνατοι κάθε χρόνο οι οποίοι οφείλονται σε καρδιακή ανακοπή, δηλαδή σε κοιλιακή μαρμαρυγή. Να σημειωθεί ότι ο αριθμός των 400,000 ξαφνικών θανάτων αντιστοιχεί σε ποσοστό 50% του συνόλου των καρδιαγγειακών θανάτων.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι μισοί από τους ξαφνικούς καρδιακούς θανάτους δεν έχουν ιστορικό καρδιακής πάθησης. Ωστόσο τα άτομα που υπέστησαν κοιλιακή μαρμαρυγή είναι πολύ πιθανόν στο παρελθόν να υπέστησαν καρδιακή προσβολή η οποία δεν παρουσίασε συμπτώματα κι έτσι δεν έγινε ποτέ γνωστή. Όταν συμβαίνει μια καρδιακή προσβολή, ένα μέρους του μυοκαρδίου νεκρώνεται και το σώμα αντικαθιστά το νεκρό ιστό με κολλαγόνο. Αυτό αποκαλείται “ουλή” και οδηγεί σε δυσλειτουργία της καρδιάς η οποία μπορεί να προκαλέσει αργότερα μια ξαφνική κοιλιακή μαρμαρυγή χωρίς προειδοποίηση.
Από το σύνολο των ανθρώπων που παθαίνουν ανακοπή στο σπίτι του επιβιώνει μόνο το 7-8%. Το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε χώρους όπως είναι τα αεροδρόμια ή τα αθλητικά κέντρα, όπου υπάρχει ιατρικός εξοπλισμός (απινιδωτής) και άνθρωποι εκπαιδευμένοι για τέτοιες περιπτώσεις.
Καθώς σήμερα ένα μεγάλο ποσοστό των καρδιακών θανάτων (ακόμη και το 50%) οφείλεται σε κοιλιακή μαρμαρυγή, οι διεθνείς οργανισμοί υγείας προσπαθούν να εκπαιδεύσουν τους πολίτες σε τεχνικές καρδιοπνευμονικής αναζωογόνησης (ΚΑΡΠΑ), δηλαδή σε τεχνητή αναπνοή και μαλάξεις της καρδιάς, ώστε να μην χάνεται ο πολύτιμος χρόνος των 3-6 λεπτών, μέσα στα οποία εκτιμάται ότι μπορεί να είναι αποτελεσματική μια πρώτη επαγγελματική αντιμετώπιση ενός περιστατικού καρδιακής ανακοπής.
Αιτίες
Όταν χτυπάει η καρδιά μας, τα ηλεκτρικά ερεθίσματα πρέπει να ακολουθούν ένα συγκεκριμένο μονοπάτι και κάθε διακοπή σ’ αυτά τα ερεθίσματα μπορεί να προκαλέσει έναν ακανόνιστο καρδιακό ρυθμό (αρρυθμία).
Μερικές φορές δεν είναι γνωστό το τι προκαλεί την κοιλιακή ταχυκαρδία, ειδικά όταν εμφανίζεται σε νεαρά άτομα.
Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις η κοιλιακή ταχυκαρδία προκαλείται από καρδιακή νόσο, όπως μια προηγούμενη καρδιακή προσβολή, συγγενείς ανωμαλίες της καρδιάς, μια υπερτροφική ή διατατική καρδιομυοπάθεια ή μυοκαρδίτιδα. Μερικές φορές εμφανίζεται κοιλιακή ταχυκαρδία ύστερα από εγχείρηση καρδιάς.
Τα πιο συχνά αίτια είναι της κοιλιακής μαρμαρυγής είναι:
- Στεφανιαία νόσος, ιδιαίτερα το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Η στεφανιαία νόσος, με όλο το φάσμα των κλινικών της εκδηλώσεων, φαίνεται ότι ευθύνεται για ποσοστό τουλάχιστον 80% των περιπτώσεων αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε ενήλικες. Στους νέους η κύρια αιτία είναι η μυοκαρδιοπάθεια.
- Μυοκαρδιοπάθειες. Πρόκειται για τη δεύτερη σε συχνότερη αιτία με ποσοστό 10-15% των ξαφνικών καρδιακών θανάτων.
- Ιδιοπαθής βλάβη της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς.
- Υπερτασική καρδιοπάθεια,.
- Βαλβιδοπάθειες.
- Σοβαρές ηλεκτρολυτικές διαταραχές (δηλαδή μεγάλες αυξήσεις ή μειώσεις του καλίου, του ασβεστίου και άλλων ηλεκτρολυτών στο αίμα).
Ορισμένα φάρμακα, ακόμα και τα αντιαρρυθμικά τα οποία χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία άλλων τύπων ανώμαλων καρδιακών ρυθμών, μπορεί να προκαλέσουν κοιλιακή ταχυκαρδία. Βότανα (ειδικά αυτά που περιέχουν Ma Huang ή εφέδρα) και τα χάπια δίαιτας συχνά περιέχουν διεγερτικές ουσίες για τις οποίες υπάρχουν υποψίες ότι μπορεί να προκαλέσουν κοιλιακή ταχυκαρδία. Ύποπτη είναι επίσης και η κοκαΐνη. Άλλα αίτια κοιλιακής μαρμαρυγής είναι η ηλεκτροπληξία και ο πνιγμός.
Να σημειωθεί ότι σε άτομα άνω των 35 ετών πιο συχνή αιτία ξαφνικού θανάτου είναι η στεφανιαία νόσος ενώ κάτω των 35 ετών πιο συχνή αίτια είναι οι μυοκαρδιοπάθειες και ιδιαίτερα οι υπερτροφικές. Στους νέους, ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος είναι ένα σπάνιο αλλά τραγικό γεγονός ιδίως όταν είναι σε άριστη φυσική κατάσταση. Ο φόβος ενός θανατηφόρου περιστατικού κατά την διάρκεια μια άσκησης έχει οδηγήσει τα τελευταία χρόνια σε μία μεγάλη αύξηση της προσέλευσης στα καρδιολογικά ιατρεία για προληπτικό καρδιολογικό έλεγχο. Γυμναστές και προπονητές συχνά απαιτούν ετήσια καρδιολογική εξέταση για να επιτρέψουν τη συμμετοχή σε αθλητικές δραστηριότητες.
Συμπτώματα
Η κοιλιακή μαρμαρυγή μπορεί εμφανιστεί ξαφνικά χωρίς καμία προειδοποίηση ή να έχουν προηγουμένως εμφανιστεί έκτακτες κοιλιακές συστολές και κοιλιακή ταχυκαρδία. Πάντως, μια κοιλιακή ταχυκαρδία που είναι σχετικά αργή και ομαλή (150-300 σφυγμοί το λεπτό) μπορεί να γίνει ανεκτή από τον πάσχοντα για ένα διάστημα έχοντας μόνον ένα αίσθημα παλμών και έντονη ζάλη.
Μια μελέτη που βασίσθηκε στο ιατρικό ιστορικό 567 Αμερικανών ηλικίας 35 έως 65 ετών, οι οποίοι είχαν πάθει ανακοπή καρδιάς, βρήκε ότι το 53% από αυτούς εκδήλωσαν συμπτώματα μέσα στις τέσσερις εβδομάδες πριν από την ανακοπή. Το συνηθέστερο σύμπτωμα ήταν ο πόνος στο στήθος. Το 13% είχαν εκδηλώσει δύσπνοια, ενώ το 4% είχαν παρουσιάσει ζάλη, λιποθυμία ή φτερουγίσματα καρδιάς.
Κατά τη διάρκεια της κοιλιακής μαρμαρυγής, η αρτηριακή σας πίεση πέφτει και μειώνεται η παροχή αίματος στα υπόλοιπα όργανα. Ο ασθενής χάνει τις αισθήσεις του, γίνεται ωχρός και εμφανίζει αραιή αναπνοή. Ο σφυγμός είναι αψηλάφητος. Η κυκλοφορία του αίματος σταματάει εντελώς, ακολουθεί κυάνωση, διαστολή της κόρης των οφθαλμών (μυδρίαση) και σπασμοί λόγω έλλειψης οξυγόνου στον εγκέφαλο. Αν δεν αποκατασταθεί η καρδιακή λειτουργία μέσα σε 3-6 επέρχεται θάνατος.
Θεραπεία
Η κοιλιακή μαρμαρυγή είναι ένα περιστατικό έκτακτης ανάγκης που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Ο σκοπός της θεραπείας είναι να αποκατασταθεί η ροή του αίματος όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να μην προκληθεί ζημιά στον εγκέφαλό σας και στα άλλα όργανα.
Η αντιμετώπιση γίνεται με απινίδωση (ηλεκτρικό σοκ) που αν δεν γίνει μέσα στα πρώτα λεπτά από την έναρξή της σύντομα επέρχεται ο θάνατος.
Εάν δεν υπάρχει απινιδωτής γίνεται καρδιοαναπνευστική ανάνηψη (ΚΑΡΠΑ) μέχρι ο ασθενής να φτάσει στο νοσοκομείο. Η καρδιοπνευμονική ανάνηψη μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ροής του αίματος μέσω κινήσεων του σώματος που μιμούνται τη λειτουργία της καρδιάς. Κατά τη διαδικασία της καρδιοαναπνευστική ανάνηψης γίνεται πρώτα ο έλεγχος της αναπνοής του ατόμου που έχασε τις αισθήσεις του. Στη συνέχεια, γίνονται δυνατά και γρήγορα συμπιέσεις στο στήθος του ατόμου (100 πιέσεις το λεπτό).
Η ΚΑΡΠΑ μπορεί να διδαχθεί στον καθένα, σε ειδικά σεμινάρια. Καλό είναι να ενδιαφερθεί κανείς να συμμετάσχει σε ένα τέτοιο σεμινάριο για θα μάθει την τεχνική με πρακτικό τρόπο κάτι που θα βοηθήσει να σωθεί η ζωή κάποιου συνανθρώπου του σε περίπτωση ανάγκης.
Επείγον ιατρικό περιστατικό που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση είναι και η περίπτωση που κάποιος έχει συμπτώματα συνεχούς κοιλιακής ταχυκαρδίας. Εάν έχετε αίσθημα παλμών (επίγνωση του ότι η καρδιά χτυπά γρήγορα ή ακανόνιστα), ζάλη, λιποθυμική τάση ή πόνο στο στήθος, καλέστε τις πρώτες βοήθειες αμέσως. Μπορεί να χρειαστεί απινίδωση από αυτόματο απινιδωτή.
Για να αποτραπεί η επανεμφάνιση μια κοιλιακής ταχυκαρδίας, μπορεί να χρειαστεί να ληφθούν αντιαρρυθμικά φάρμακα. Όμως, αυτά τα φάρμακα ίσως να παρουσιάσουν παρενέργειες, οπότε οι γιατροί συχνά συστήνουν την τοποθέτηση ενός είδος μόνιμου βηματοδότη, που ονομάζεται εμφυτεύσιμος απινιδωτής. Η συσκευή τοποθετείται κάτω από το δέρμα στο στήθος του ασθενούς και παρακολουθεί το ρυθμό της καρδιάς. Αν υπάρξει κοιλιακή ταχυκαρδία, ο εμφυτεύσιμος απινιδωτής κάνει ένα ηλεκτρικό σοκ στην καρδιά για να αποκατασταθεί ο κανονικός ρυθμός.
Σε ορισμένες περιπτώσεις γίνεται μια επέμβαση που ονομάζεται κατάλυση και χρησιμοποιείται για να καταστρέψει μικρές περιοχές του καρδιακού ιστού που αποτελούν αιτία της αρρυθμίας. Κατά τη διαδικασία αυτή, ένα λεπτό, εύκαμπτο καλώδιο εισάγεται μέσα σ’ ένα αιμοφόρο αγγείο από κάποιο σημείο του σώματος και κατευθύνεται στην καρδιά. Με εφαρμογή υψηλής ή πολύ χαμηλής θερμοκρασίας καταστρέφεται ο ιστός της καρδιάς που προκαλεί την κοιλιακή ταχυκαρδία.
Είναι πολύ σημαντικό οποιαδήποτε από τις αιτίες της κοιλιακής ταχυκαρδίας να εντοπίζεται και να αντιμετωπίζεται. Για παράδειγμα, εάν ένα χαμηλό επίπεδο καλίου προκαλεί την κοιλιακή ταχυκαρδία, αυτό θα πρέπει να διορθωθεί. Αν η κοιλιακή ταχυκαρδία είναι αποτέλεσμα κάποιου φαρμάκου, ο ασθενής πρέπει να σταματήσει τη λήψη του.
Έχετε υπόψη ότι και η διατροφή μπορεί να παίζει ρόλο. Αποφύγετε όλες τις τροφές που περιέχουν καφεΐνη η οποία μπορεί να προκαλέσει κοιλιακή ταχυκαρδία. Η καφεΐνη περιέχεται στον καφέ, το τσάι, τα αναψυκτικά και στη σοκολάτα. Επίσης, γενικά, απαιτείται μια προσεκτική διατροφή.
