Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι τα διατροφικά συμπληρώματα είναι ωφέλιμα ή έστω αθώα αλλά οι τελευταίες μελέτες δείχνουν ότι η μεγάλη δοσολογία ορισμένων αντιοξειδωτικών ή βιταμινών μπορεί να κάνει κακό, αντί για καλό, στην ανθρώπινη υγεία.
Σήμερα είναι γνωστό, από αρκετές μελέτες, ότι κατάχρηση ορισμένων συμπληρωμάτων διατροφής, δηλαδή η λήψη τους σε δόσεις πάνω από τις ημερήσιες συνιστώμενες, αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Οι μελέτες αφορούν μέχρι σήμερα το φυλλικό οξύ, την βήτα-καροτίνη, τη βιταμίνη Ε και το σελήνιο.
Τη νέα μελέτη που δείχνει τις παρενέργειες που μπορεί να έχουν τα αντιοξειδωτικά σελήνιο και βιταμίνη Ε, όταν λαμβάνονται σε μεγάλη δοσολογία, χρηματοδοτήθηκε από το Εθνικό Ίδρυμα Καρκίνου (NCI) των ΗΠΑ, ενώ συμμετείχαν επιστήμονες από τα πανεπιστήμια του Μισούρι, του Τέξας και της Καλιφόρνια, του NCI και την Cleveland Clinic.
Η υψηλή δοσολογία σεληνίου και βιταμίνης Ε
Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στην επιστημονικό έντυπο, «Επιθεώρηση του Εθνικού Ιδρύματος Καρκίνου» (JNCI) και βασίζονται σε ανάλυση στοιχείων από την μελέτη SELECT η οποία είχε ξεκινήσει το 2001 με σκοπό κατά πόσον οι υψηλές δόσεις των δύο αντιοξειδωτικών (σελήνιο και βιταμίνη Ε) προστατεύει τους άνδρες από καρκίνο του προστάτη. Η μελέτη είχε προγραμματισθεί να διαρκέσει 12 χρόνια, αλλά διεκόπη πρόωρα το 2008 διότι το μεν σελήνιο δεν φάνηκε να ασκεί προστασία, η δε βιταμίνη Ε φάνηκε να αυξάνει τον κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη.
Παρότι οι εθελοντές της σταμάτησαν να παίρνουν συμπληρώματα για τα δύο αντιοξειδωτικά, οι ερευνητές εξακολούθησαν να παρακολουθούν την πορεία της υγείας τους. Δύο χρόνια αργότερα ανακοίνωσαν ότι όσοι άνδρες είχαν πάρει βιταμίνη Ε εξακολουθούσαν να έχουν 17% υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη.
Στη νέα έρευνα αναλύθηκαν διατροφικά στοιχεία από 1.739 άνδρες οι οποίοι διαγνώστηκαν με καρκίνο του προστάτη και 3.117 συνομηλίκους τους που δεν εμφάνισαν καρκίνο. Τα στοιχεία έδειξαν πως όσοι είχαν επαρκή επίπεδα σεληνίου και παρ’ όλα αυτά πήραν σελήνιο, παρουσίασαν αύξηση κατά 91% του κινδύνου καρκίνου του προστάτη.
Αυτό υποδηλώνει πως «όταν τα συμπληρώματα σεληνίου ελήφθησαν από άνδρες με εξαρχής υψηλά επίπεδα του ιχνοστοιχείου, το σελήνιο που σωρεύθηκε στο σώμα τους έγινε τοξικό», γράφουν ο δρ Άλαν Κρίσταλ, από το Τμήμα Επιστημών Δημοσίας Υγείας του κέντρου.
Σε μία υποομάδα των εθελοντών, οι οποίοι είχαν εξαρχής χαμηλά επίπεδα σεληνίου και πήραν υψηλή δόση βιταμίνης Ε (400 IU την ημέρα), ο κίνδυνος καρκίνου του προστάτη αυξήθηκε κατά 63%, ενώ εκείνος για καρκίνο υψηλής κακοήθειας αυξήθηκε κατά 111%. Το εύρημα αυτό εξηγεί ένα από τα αρχικά ευρήματα της μελέτης SELECT: ότι οι άντρες που παίρνουν βιταμίνη Ε διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για προστατικό καρκίνο.
Τα ευρήματα δείχνουν επίσης μια περίπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ σεληνίου και βιταμίνης Ε, είπαν οι ερευνητές καθώς η μελέτη έδειξε ότι η βιταμίνη Ε αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου στους άνδρες που έχουν χαμηλά επίπεδα σεληνίου. Δηλαδή, το σελήνιο, είτε προέρχεται από διατροφικές πηγές είτε από συμπληρώματα, προστατεύει τους άνδρες από τις βλαβερές επιδράσεις της υψηλής δόσης βιταμίνης Ε.
Αυτό ήταν απρόσμενο, διότι τόσο η βιταμίνη Ε και το σελήνιο, έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες και θα περίμενε κανείς το αντίθετο: ότι τα συμπληρώματα βιταμίνης Ε θα αντιστάθμιζαν την έλλειψη σεληνίου, έγραψε ο βιοστατιστικολόγος Πωλ Φράνκελ στο συνοδευτικό κύριο άρθρο.
Οι πολυβιταμίνες
Οι δόσεις που χρησιμοποιήθηκαν στη μελέτη ήταν 200 μικρογραμμάρια σεληνίου και 400 διεθνείς μονάδες βιταμίνης Ε. Αυτές οι δόσεις είναι υψηλότερες από τις αντίστοιχες που περιέχουν οι περισσότερες πολυβιταμίνες (περίπου 50 μικρογραμμάρια σεληνίου και 30-200 διεθνείς μονάδες βιταμίνης Ε).
Ο Κρίσταλ δήλωσε: «Αν και δεν φαίνεται να υπάρχει κίνδυνος από μία συνήθη πολυβιταμίνη την ημέρα, οι επιδράσεις των μεγάλων δόσεων μεμονωμένων διατροφικών συμπληρωμάτων είναι απρόβλεπτες, πολύπλοκες και συχνά επιβλαβείς. Συνεπώς οι άντρες ηλικίας άνω των 50 ετών που παίρνουν μεμονωμένα διατροφικά συμπληρώματα σε υψηλή δοσολογία δίχως να τα χρειάζονται, πρέπει να διακόψουν τη λήψη τους».
Οι επιστημονικές μελέτες έχουν συνέπεια στα ευρήματά τους: όταν τα επίπεδα των μικροθρεπτικών συστατικών (σ.σ. βιταμίνες, ιχνοστοιχεία, αντιοξειδωτικά) στον οργανισμό υπερβαίνουν τα κάποια όρια, υπάρχουν κίνδυνοι».
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι οι επιπτώσεις των συμπληρωμάτων διατροφής εξαρτώνται από το πόσο καλά τρέφεται ένας πληθυσμός. Είναι πιθανόν λοιπόν ότι ο πληθυσμός των ΗΠΑ έχει ήδη πάρει επαρκώς υψηλά επίπεδα σεληνίου και βιταμίνης Ε μέσω της διατροφής κι έτσι τα συμπληρώματα αυτών των δύο αντιοξειδωτικών είτε να μην κάνουν καλό είτε να αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου, έγραψαν οι ερευνητές.
