Η μυωπία (myopia) προσβάλλει το 30% του πληθυσμού. Όταν έχετε αυτή την πάθηση, μπορείτε να δείτε καθαρά τα αντικείμενα που βρίσκονται κοντά σας, αλλά τα αντικείμενα που βρίσκονται πιο μακριά φαίνονται θολά. Αρκετές φορές η μυωπία συνυπάρχει και με άλλες διαθλαστικές ανωμαλίες, όπως με αστιγματισμό και πρεσβυωπία. Τα τελευταία χρόνια η μυωπία η υπερμετρωπία και ο αστιγματισμός μπορούν να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά με τη μέθοδο LASIK (Laser In Situ Keratomileusis).
Τα συμπτώματα
Αν έχετε μυωπία, το μάτι σας είναι συνήθως πολύ μακρουλό από εμπρός προς τα πίσω κάνοντας τις ακτίνες φωτός που διαθλώνται από τον κερατοειδή χιτώνα και το φακό να συναντιούνται μπροστά αντί επάνω στον αμφιβληστροειδή.Ο κερατοειδής χιτώνας, ένας διαφανής φακός που βρίσκεται μπροστά από την ίριδα και ο φακός του ματιού ο οποίος βρίσκεται πίσω από την ίριδα, συγκεντρώνουν (συγκλίνουν) τις ακτίνες του φωτός έτσι ώστε να εστιάζονται επάνω στον αμφιβληστροειδή, ένα στρώμα από φωτοευαίσθητα κύτταρα στο πίσω μέρος του ματιού. Ο αμφιβληστροειδής μετατρέπει στις ακτίνες του φωτός σε νευρικά σήματα τα οποία με τα οπτικά νεύρα μεταφέρονται στον εγκέφαλο και τελικά αναγνωρίζονται ως εικόνες. Αν οι ακτίνες του φωτός δεν εστιάζονται ακριβώς επάνω στον αμφιβληστροειδή το είδωλο είναι θολό. Αυτό το πρόβλημα ονομάζεται διαθλαστικό λάθος.
Ο βαθμός της μυωπίας καθορίζει την ικανότητα σας να εστιάζετε. Οι άνθρωποι στους οποίους οι βαθμοί μυωπίας είναι μεγάλοι μπορούν να δουν καθαρά μόνο αντικείμενα που βρίσκονται μερικά εκατοστά από τα μάτια τους. Τα άτομα που έχουν μικρή μυωπία μπορούν να δουν καθαρά αντικείμενα που βρίσκονται μερικά μέτρα μακριά.
Κάποιες φορές η μυωπία δεν προκαλείται από ένα μακρόστενο μάτι αλλά λόγω πολύ ισχυρής δύναμης εστίασης στο φακό και στον κερατοειδή χιτώνα. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: Οι ακτίνες φωτός εστιάζονται μπροστά από τον αμφιβληστροειδή όπως δείχνουν οι παρακάτω εικόνες α) στην περίπτωση της κανονικής όρασης και β) στην περίπτωση της μυωπίας.
Στην κανονική όραση η εικόνα εστιάζεται σωστά πάνω στον αμφιβληστροειδή. Στη μυωπία το σημείο εστίασης είναι μπροστά από τον αμφιβληστροειδή και έτσι τα μακρινά αντικείμενα φαίνονται θολά. Στην υπερμετρωπία το σημείο εστίασης πέφτει πίσω από τον αμφιβληστροειδή κάνοντας τα κοντινά αντικείμενα να φαίνονται θολά.
Η μυωπία διαπιστώνεται συχνά στην παιδική ηλικία, από τα πρώτα σχολικά χρόνια μέχρι και την ενηλικίωση. Ένα παιδί μπορεί να μισοκλείνει τα μάτια του, να κάθεται κοντά στην τηλεόραση, στο σινεμά ή στον πίνακα, να κρατάει βιβλία πολύ κοντά, όταν διαβάζει, και να μη φαίνεται να παρατηρεί μακρινά αντικείμενα. Να σημειωθεί ότι μύωπας βλέπει καλύτερα όταν κλείνει ελαφριά τα μάτια του —αυτό προκύπτει και από την ετυμολογία της λέξης (μύω+οψ σημαίνει κλείνω τα μάτια).
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της μυωπίας περιλαμβάνουν:
- Θαμπή ή θολή μακρινή όραση
- Συχνή προσπάθεια εστίασης των ματιών
- Κόπωση των ματιών ή και πονοκεφάλους, λόγω της προσπάθειας για εστίαση
Συνήθως η μυωπία μετριέται σε διοπτρίες. Όσοι έχουν πολλούς βαθμούς μυωπία είναι περισσότερο πιθανό να υποστούν αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς ή να εμφανίσουν και άλλα συμπτώματα όπως φευγαλέες σκιές (σαν «μυγάκια»).
Η πάθηση επηρεάζει εξίσου αγόρια και κορίτσια και συνήθως είναι κληρονομική. Οι αλλαγές στην όραση μπορεί να είναι ραγδαίες ή αργές και να χειροτερεύουν σταδιακά κατά την παιδική ηλικία ή τα ενήλικα χρόνια. Η πάθηση συνήθως σταθεροποιείται κατά την αρχή της ενήλικης ζωής.
Αιτίες
Η μυωπία είναι αρκετές φορές κληρονομική – να σημειωθεί ότι σε πρόωρα μωρά μπορεί να εμφανισθεί μια μορφή ιδιαίτερα υψηλής μυωπίας με μεγάλες διακυμάνσεις, που όμως τείνει να μειωθεί με τη πάροδο του χρόνου.
Παρότι έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα 24 γονίδια που δεκαπλασιάζουν την πιθανότητα της μυωπίας, σημαντικός παράγοντας αναδεικνύεται το περιβάλλον. Η κατάχρηση της καθιστικής εργασίας σε κλειστούς χώρους, καθώς και η καθιέρωση της οθόνης του υπολογιστή σε καθημερινό εργαλείο συνδέονται ισχυρά με τη μεγάλη αύξηση της διαθλαστικής ανωμαλίας της μυωπίας.
Tα παλιότερα χρόνια τα ποσοστά μυωπίας ήταν μικρότερα και είναι επίσης είναι γνωστό ότι ορισμένες φορές τα παιδιά παρουσιάζουν μυωπία η οποία στη συνέχεια εξαφανίζεται. Αυτό έχει κάνει τους επιστήμονες να πιστεύουν ότι υπάρχει σχέση με το πόσο μακριά βλέπουν τα μάτια και με το αν εκτίθενται στο φυσικό ή τεχνητό φως. Τα παιδιά που παίζουν συχνά εκτός σπιτιού φαίνεται πως αντιμετωπίζουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης μυωπίας λόγω του φυσικού φωτός στο οποίο εκτίθενται.
Αυτά κάνουν τους ειδικούς να πιστεύουν ότι μυωπία είναι συνήθως επίκτητη. Αρχίζει συνήθως στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού, αν και αυτό μπορεί να γίνει και πιο πριν και πιο μετά.
Θεραπεία με laser
Τα γυαλιά της μυωπίας, όπως και των άλλων διαθλαστικών ανωμαλιών, δεν αποτελούν θεραπεία ή οριστική αντιμετώπιση. Στη συχνή ερώτηση για το αν η χρήση ή όχι των γυαλιών επηρεάζει την πορεία της μυωπίας η απάντηση είναι αρνητική. Η μυωπία θα ακολουθήσει την πορεία της, είτε το παιδί ή ο ενήλικας φοράει γυαλιά, είτε όχι.
Μία όλο και πιο αυξανόμενη σε δημοτικότητα εναλλακτική των γυαλιών ή των φακών επαφής είναι η εγχείρηση λέιζερ για τη διόρθωση της καμπυλότητας του κερατοειδούς. Η εγχείρηση διόρθωσης της διάθλασης μπορεί να διορθώσει την υπερμετρωπία, τη μυωπία και τον αστιγματισμό, αν και δεν μπορεί να βοηθήσει στη πρεσβυωπία, την πτώση της κοντινής σας όρασης που αρχίζει στην ηλικία των 40.
Η έκρηξη της δημοτικότητας της εγχείρησης διόρθωσης της διάθλασης με laser οφείλεται σε ένα βαθμό στο έντονο μάρκετινγκ και σε άλλο βαθμό στην αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Επιτρέπει σε πολλούς ανθρώπους να απαλλαγούν από τα γυαλιά ή τους φακούς επαφής. Ωστόσο, αυτό το είδος εγχείρησης έχει κινδύνους. Αν είστε ικανοποιημένοι με τα γυαλιά ή τους φακούς επαφής σας, μπορεί να μη θέλετε να διατρέξετε κάποιον κίνδυνο. Οι κλασικοί υποψήφιοι για εγχείρηση διόρθωσης της διάθλασης με laser είναι οι υγιείς ενήλικες από 18 έως 55 χρόνων, των οποίων η όραση δεν έχει αλλάξει τον τελευταίο χρόνο και έχουν μικρή ή μέτρια μυωπία, υπερμετρωπία ή αστιγματισμό.
Μπορεί να μην είστε κατάλληλοι, αν έχετε ξηροφθαλμία, καταρράκτη ή άλλα προβλήματα στο μάτι ή αν είστε έγκυος, γιατί η όραση σας μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Εγχείρηση LASIK. Ο πιο συνηθισμένος τύπος εγχείρησης διόρθωσης της διάθλασης με laser είναι το LASIK, που σημαίνει κερατοσμίλευση υποβοηθούμενη με λέιζερ (Laser In Situ Keratomileusis). Αυτή η επέμβαση είναι σήμερα η χρυσή συνταγή για τη χειρουργική διόρθωση της μυωπίας. Ολόκληρη η διαδικασία διαρκεί 10 έως 20 λεπτά και η ακτίνα λέιζερ χρησιμοποιείται συνήθως λιγότερο από 1 λεπτό.
Αναισθητικές σταγόνες εισάγονται στο μάτι. Στη συνέχεια ένα λεπτεπίλεπτο εργαλείο (ο μικροκερατόμος) χρησιμοποιείται, για να κοπεί ένα κυκλικό καπάκι ιστού από το κέντρο του κερατοειδούς σας. Αυτό το καπάκι, που εξακολουθεί να είναι ενωμένο στον κερατοειδή, έχει περίπου το μέγεθος και το σχήμα ενός φακού επαφής. Ο χειρουργός ανοίγει το καπάκι και χρησιμοποιεί ένα ειδικό λέιζερ, για να σμιλεύσει τα στρώματα του κερατοειδούς σας αφαιρώντας ένα μικροσκοπικό στρώμα τη φορά. Ένας υπολογιστής, που διαβάζει έναν τοπογραφικό χάρτη του κερατοειδούς σας λέει στο χειρουργό ακριβώς ποια κομμάτια του ιστού να αφαιρέσει. Το λέιζερ είναι γνωστό ως ψυχρό λέιζερ (excimer laser), γιατί εξαϋλώνει τον ιστό χωρίς να προκαλεί ζημιά από έγκαυμα.
Κατά τη διάρκεια της επέμβασης LASIK: (Α) Ένα κυκλικό καπάκι ιστού κόβεται από τον κερατοειδή και ξεδιπλώνεται. (Β) Ένα ψυχρό λέιζερ (excimer laser) σμιλεύει τον κερατοειδή. (Γ) Όταν ο μετασχηματισμός ολοκληρωθεί, το καπάκι του κερατοειδούς επιστρέφει στη θέση του, πάνω από την περιοχή της επέμβασης.
Αν έχετε μυωπία, αφαιρούνται επίπεδα από το κέντρο του κερατοειδούς σας, για να μειωθεί η καμπυλότητα του. Αν έχετε υπερμετρωπία, ο χειρουργός αφαιρεί ένα δαχτυλίδι σε σχήμα ντόνατ, για να δημιουργήσει μία πιο μεγάλη καμπύλη. Αν έχετε αστιγματισμό, ο χειρουργός μπορεί να εξαλείψει τις παραμορφώσεις στην καμπυλότητα του κερατοειδούς σας.
Μετά από αυτό το σμίλευμα ο χειρουργός ξανατοποθετεί το καπάκι του κερατοειδούς στη θέση του πάνω από την περιοχή στην οποία έχει επέμβει και στη συνέχεια τοποθετεί μία διάφανη προστασία πάνω από το μάτι σας. Φοράτε αυτή την προστασία ολόκληρη τη νύχτα. Το καπάκι ενώνεται γρήγορα με τον κερατοειδή σας χωρίς ράμματα.
Φωτοδιαθλαστική κερατεκτομή (PRK). Μία άλλη χειρουργική επέμβαση με laser που χρησιμοποιείται με παρόμοια επιτυχία, είναι η φωτοδιαθλαστική κερατεκτομή (PRK). Αντί να σμιλεύσει τα εσωτερικά στρώματα του κερατοειδούς σας, ο χειρουργός χρησιμοποιεί το λέιζερ excimer για να σμιλεύσει την εξωτερική επιφάνεια. Συνήθως η μέθοδος PRK χρησιμοποιείται για τη μυωπία σε περιπτώσεις που ο κερατοειδής είναι σχετικά λεπτός σε σχέση με τη σμίλευση που χρειάζεται ο συγκεκριμένος οφθαλμός ή εμφανίζει ορισμένες ιδιομορφίες.
Αφού αφαιρέσει το λεπτό προστατευτικό επιθήλιο κάλυμμα, ο χειρουργός μειώνει την καμπυλότητα του κερατοειδούς. Το επιθήλιο μεγαλώνει πάλι και παίρνει το νέο σχήμα του κερατοειδούς. Υπολογίστε ότι θα βρίσκεστε στο ιατρείο 1 με 2 ώρες. Μετεγχειρουργικές εξετάσεις γίνονται συνήθως την πρώτη ημέρα, την πρώτη εβδομάδα, τον πρώτο μήνα και τον πρώτο χρόνο.
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της εγχείρησης με λέιζερ. Η εγχείρηση διόρθωσης της διάθλασης επιτρέπει περίπου στο 70% των ανθρώπων με μυωπία να πετύχουν 20/20 όρασης χωρίς διορθωτικούς φακούς. Περισσότερο από 90% πετυχαίνουν τουλάχιστον 20/40 όρασης που είναι το επίπεδο που χρειάζεται συνήθως, για να περάσουμε στην οφθαλμολογική εξέταση για την άδεια οδήγησης. Αυτά τα ποσοστά εξακολουθούν να αυξάνονται ως αποτέλεσμα της βελτίωσης της τεχνολογίας και των χειρουργικών ικανοτήτων.
Η λειτουργική όραση, η ικανότητα εκτέλεσης των περισσότερων καθημερινών εργασιών χωρίς διορθωτικούς φακούς, επιστρέφει μία ημέρα μετά το LASIK και 7 με 10 ημέρες μετά το PRK. Όταν περάσει η επήρεια των αναισθητικών σταγόνων μετά το LASIK, μπορεί να έχετε μία αίσθηση γρατσουνιάς μέσα στο μάτι για περίπου 1 ημέρα.
Παρ’ όλα αυτά, το LASIK είναι η λιγότερο επώδυνη από τις δύο επεμβάσεις, γιατί οι εκτεθειμένες απολήξεις νεύρων του κερατοειδούς σας καλύπτονται από το καπάκι του κερατοειδούς. Με τη μέθοδο της φωτοδιαθλαστικής κερατεκτομής ο πόνος μπορεί να είναι πολύ πιο έντονος για πολλές ημέρες και ίσως χρειαστούν δυνατά παυσίπονα.
Πιθανά προβλήματα. Οι εγχειρήσεις με λέιζερ μπορεί μερικές φορές να αποτύχουν. Μετά την εγχείρηση LASIK περίπου το 2% των ατόμων δε βλέπουν όσο καθαρά έβλεπαν πριν σε σύγκριση με περίπου 1% μετά από την εγχείρηση PRK. Μεταξύ 5 και 15% των ασθενών κάνουν και δεύτερη επέμβαση, για να βελτιώσουν ακόμα περισσότερο την όραση τους.
Άλλα πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν μετά την εγχείρηση διόρθωσης της διάθλασης είναι:
- Αυξημένη ευαισθησία στο φως.
- Προβλήματα με αντανακλάσεις.
- Θολή όραση που συνήθως αποκαθίσταται με το χρόνο.
- Μειωμένη νυχτερινή όραση και φωτοστέφανα.
- Αδυναμία ανοχής των φακών επαφής.
Επιλέγοντας το σωστό χειρουργό. Για την εγχείρηση επιλέξτε έναν οφθαλμίατρο με εξειδίκευση στην επέμβαση, εμπειρία και υψηλά ποσοστά επιτυχιών. Ξεκινήστε ρωτώντας για συστάσεις τον οικογενειακό γιατρό σας. Αφού βρείτε κάποιο χειρουργό, κάνετε τις ακόλουθες ερωτήσεις (έχετε μόνο ένα ζευγάρι ματιών, γι’ αυτό να είστε πολύ προσεκτικοί σε ποιον θα το εμπιστευτείτε).
- Πόσο καιρό κάνετε αυτό το είδος εγχείρησης; (Αναζητήστε κάποιον με εμπειρία χρόνων και όχι μηνών).
- Περίπου πόσες από αυτές τις επεμβάσεις έχετε πραγματοποιήσει και πόσες από αυτές εκτελείτε κατά μέσο όρο μέσα σε ένα μήνα; (Επιλέξτε κάποιον που εκτελεί αυτές τις επεμβάσεις κάθε εβδομάδα και που τις έχει εκτελέσει εκατοντάδες φορές).
- Τι ποσοστό από τα άτομα που έχετε εγχειρήσει έχουν πετύχει όραση 20/20 χωρίς διορθωτικούς φακούς;
- Τι ποσοστό πετυχαίνει όραση 20/40; (Αναζητήστε κάποιον του οποίου τα νούμερα βρίσκονται στο μέσο όρο του 70% για όραση 20/20 και 90% για όραση 20/40 ή και καλύτερα).
- Τι ποσοστό των πελατών σας επιστρέφουν για επιπλέον επέμβαση; (Ο μέσος όρος είναι 5 με 15%).
- Ποιοι είναι οι κίνδυνοι και οι πιθανές επιπλοκές; (Αν ο γιατρός εγγυάται ότι η εγχείρηση θα καταργήσει την ανάγκη σας για γυαλιά ή φακούς επαφής ή ότι οι κίνδυνοι σχεδόν δεν υπάρχουν, αναζητήστε άλλο χειρουργό).
Να σημειωθεί ότι τα διαθλαστικά όρια της μεθόδου LASIK περιλαμβάνουν μυωπία έως 10 βαθμούς, υπερμετρωπία έως 6 βαθμούς και αστιγματισμό έως 4 βαθμούς (όσο μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα, τόσο μειώνεται και η ευστοχία της μεθόδου).
