Εξωτερική ωτίτιδα (αυτί του κολυμβητή) είναι μια φλεγμονή του έξω ακουστικού πόρου που προκαλείται από διάφορα αίτια και συνήθως από λοίμωξη με βακτήρια ή μύκητες. Η ωτίτιδα “χτυπάει” ενήλικες αλλά κυρίως παιδιά προσχολικής ηλικίας και μωρά. Για τους ενήλικες, η εξωτερική ωτίτιδα είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία πόνου στο αυτί (ωταλγία), μετά τον πόνο της άρθρωσης της γνάθου.
Το αφτί είναι ένα κατασκευαστικό θαύμα, αλλά η πολυπλοκότητα του το κάνει ευάλωτο σε λοιμώξεις, σε συγγενείς παθήσεις και βλάβες εξαιτίας ατυχημάτων ή έκθεσης σε θόρυβο. Μία λοίμωξη στο έξω ους (εξωτερική ωτίτιδα) προκαλεί ερεθισμό και φλεγμονή του έξω ακουστικού πόρου. Μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία, αλλά συνήθως εκδηλώνεται σε νεαρούς ενήλικες. Η εξωτερική ωτίτιδα προκαλείται από αυξημένη υγρασία στον έξω ακουστικό πόρο. Καθώς κάτι τέτοιο συμβαίνει πολύ συχνά στα κολυμβητήρια, η κατάσταση αυτή αποκαλείται και «ωτίτιδα της πισίνας» ή «αυτί του κολυμβητή» (swimmer’s ear).
Υπό φυσιολογικές συνθήκες το κερί του αφτιού (κηρύθρα) στεγανοποιεί από το νερό την επιφάνεια του έξω ακουστικού πόρου του αφτιού. Επίσης, βοηθάει στη διατήρηση της οξεοβασικής ισορροπίας (του σωστού pΗ) στο αφτί σας για την αποτροπή της ανάπτυξης βακτηρίων. Αν αυτή η ισορροπία διαταραχθεί, μπορεί να προκληθεί κάποια λοίμωξη.
Εξωτερική ωτίτιδα μπορεί να προκληθεί από μυκητιασική, ιογενή ή βακτηριακή λοίμωξη. Τα βακτήρια είναι το πιο συνηθισμένο αίτιο. Αυτού του είδους η λοίμωξη αναφέρεται συχνά και ως «αφτί του κολυμβητή», επειδή συχνά σχετίζεται με παρατεταμένη υγρασία στον ακουστικό πόρο. Ηεξωτερική ωτίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε εποχή του χρόνου όμως, το καλοκαίρι τα περιστατικά εμφανίζουν κατακόρυφη άνοδο.
Για πρακτικούς λόγους χωρίζουμε το αυτί σε τρία μέρη: το εξωτερικό αυτί που περιλαμβάνει το πτερύγιο και τον πόρο (το ακουστικό κανάλι) μέχρι το τύμπανο (μέχρι δηλαδή εκεί που μπορούμε να δούμε), το μέσο αυτί (το χώρο πίσω από το τύμπανο που έχει τα οστάρια) και το έσω αυτί που έχει τον κοχλία και το λαβύρινθο (τα όργανα της ακοής και της ισορροπίας). Η εξωτερική ωτίτιδα είναι μια φλεγμονή στο δέρμα του πόρου μέχρι το πολύ το τύμπανο.
Παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν την ανάπτυξη βακτηρίων είναι:
- Παρατεταμένη υγρασία στον έξω ακουστικό πόρο. Η επαναλαμβανόμενη έκθεση στο νερό μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια του κεριού του αφτιού. Χωρίς προστασία ο ακουστικός πόρος κατακρατά την υγρασία και προκαλείται ερεθισμός. Η χρήση ακουστικών βαρηκοΐας μπορεί επίσης να συμβάλει στη συγκέντρωση υγρασίας στον ακουστικό πόρο.
- Τραυματισμός ή ερεθισμός του δέρματος στον ακουστικό πόρο. Το γδάρσιμο του ακουστικού πόρου ή η αφαίρεση του κεριού με αυτοσχέδια εργαλεία, όπως συνδετήρες και τσιμπιδάκια, μπορούν να τραυματίσουν το δέρμα ή ακόμα και το τύμπανο και να δημιουργήσουν πύλη εισόδου στα βακτήρια. Προσπάθειες καθαρισμού του πόρου με μπατονέτες βαμβακιού μπορεί να γίνουν μπούμερανγκ πιέζοντας το περίσσιο κερί και τα σκουπιδάκια πιο βαθιά στο αφτί και προκαλώντας τραυματισμό.
- Χρόνιες δερματικές παθήσεις ή αλλεργίες. Δερματικές παθήσεις, όπως το έκζεμα και η σμηγματόρροια, μπορεί να δημιουργήσουν πύλη εισόδου για τα βακτήρια. Αλλεργίες σε βαφές των μαλλιών ή σπρέι μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα και να οδηγήσουν σε λοίμωξη.
Μερικές φορές μπορεί να αναπτυχθεί σοβαρή και επιθετική λοίμωξη. Αυτό συμβαίνει πιο συχνά σε άτομα με διαβήτη και ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους. Τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης αυτού του είδους της λοίμωξης.
Η λοίμωξη ξεκινά συνήθως σαν εξωτερική ωτίτιδα. Στη συνέχεια τα βακτήρια εξαπλώνονται από τον ακουστικό πόρο στους γειτονικούς ιστούς, συμπεριλαμβανομένων των χόνδρων και των οστών. Μπορεί να προκληθεί βλάβη στα νεύρα, ακόμα και παράλυση του προσώπου.
Σημεία και συμπτώματα
- Πόνος στο αφτί.
- Έκκριση κίτρινου ή κιτρινοπράσινου πύου με άσχημη μυρωδιά.
- Έκπτωση της ακοής.
Στα πρώτα στάδια της εξωτερικής ωτίτιδας υπάρχει φαγούρα στον πόρο που κάνει κάποιον να θέλει να ξύσει το αυτί του. Το ξύσιμο αυτό ανακουφίζει από τα συμπτώματα προσωρινά, αλλά επιδεινώνει την κατάσταση βάζοντας περισσότερα μικρόβια μέσα στο δέρμα.
Στη συνέχεια αρχίζει πόνος έντονος, που περνά μόνο με αναλγητικά και αρχίζει να τρέχει ένα πυώδες ή και αιματηρό υγρό από το αυτί. Ο πόνος είναι χαρακτηριστικά δυνατότερος όταν πιέσουμε το τράγο του αυτιού ή κουνήσουμε το πτερύγιο. Το πύο και τα νεκρά επιθήλια που μαζεύονται μέσα στον πόρο τον αποφράσσουν και έτσι δημιουργείται βαρηκοΐα.
Σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί να εμφανιστούν και επώδυνοι λεμφαδένες στον τράχηλο λόγω της μικροβιακής φλεγμονής. Αν δεν αντιμετωπιστεί η κατάσταση, τότε επεκτείνεται και προς το πτερύγιο ή τα οστά του κρανίου.
Διάγνωση
Αν πονάτε στον έναν ακουστικό πόρο ή παρατηρήσετε ότι τρέχει κιτρινωπό ή κιτρινοπράσινο πύον από το ένα αφτί, επισκεφθείτε το γιατρό σας. Μπορεί να καταλήξετε σε έκπτωση της ακοής, αν το πύον ή το οίδημα αποφράξει τον ακουστικό πόρο.
Ο γιατρός σας μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα όργανο που κρατάει με το χέρι του, το ωτοσκόπιο, για να εξετάσει τον ακουστικό σας πόρο. Αν έχετε πύο, μπορεί να πάρει ένα δείγμα για καλλιέργεια.
Οι περισσότερες εξωτερικές ωτίτιδες είναι ενοχλητικές, αλλά, αν αντιμετωπιστούν σωστά, δεν είναι επικίνδυνες για τη γενική σας υγεία. Η σοβαρή εξωτερική ωτίτιδα που εξαπλώνεται στους γειτονικούς ιστούς μπορεί να προξενήσει βλάβη στα υποκείμενα οστά και χόνδρους. Χωρίς θεραπεία αυτή η πάθηση μπορεί να είναι επικίνδυνη και για τη ζωή.
Θεραπεία
Στις περισσότερες περιπτώσεις η εξωτερική ωτίτιδα αντιμετωπίζεται με τοπική θεραπεία. Όταν το αυτί του κολυμβητή δεν τεθεί υπό έλεγχο, εξελίσσεται σε μια μόλυνση με υπερβολικό πόνο, κιτρινωπό πύον, πρήξιμο και φράξιμο του πόρου, και ακόμη με προσωρινή απώλεια της ακοής. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να αντιμετωπιστεί από γιατρό ο οποίος θα καθαρίσει το αυτί, θα χορηγήσει αντιβιοτικά, ωτικές σταγόνες και αναλγητικά φάρμακα.
Αν υποπτεύεστε ότι πάσχετε από εξωτερική ωτίτιδα, μπορείτε να πάρετε μέτρα ανακούφισης από τον πόνο, πριν επισκεφθείτε το γιατρό σας. Η τοποθέτηση μίας ζεστής – όχι καυτής – κομπρέσας πάνω από το αφτί σας μπορεί να βοηθήσει. Η παρακεταμόλη (Depon κ.ά.), η ιβουπροφαίνη (Brufen κ.ά.) ή η ασπιρίνη μπορεί να σας ανακουφίσουν από τον πόνο. Η ασπιρίνη δεν ενδείκνυται για παιδιά, γιατί μπορεί να προκαλέσει το σύνδρομο Reye, μία σοβαρή πάθηση που επηρεάζει τον εγκέφαλο, το συκώτι και το αίμα.
Αφού γίνει η διάγνωση, ο γιατρός σας θα σας καθαρίσει πιθανώς τον ακουστικό πόρο με μία αναρροφητική συσκευή ή με κάποιο εργαλείο με βαμβάκι στην άκρη του. Αυτό θα σας ανακουφίσει από τον ερεθισμό και τον πόνο. Συχνά οι γιατροί χορηγούν σταγόνες που περιέχουν κορτικοστεροειδή, για να μειώσουν τη φλεγμονή και να ανακουφίσουν τα συμπτώματα, μαζί με κάποιο αντιβιοτικό, για να ελέγξουν τη λοίμωξη.
Αν πονάτε πολύ, ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει ένα παυσίπονο. Προσπαθήστε να μην μπει νερό στο αφτί σας, όσο αναρρώνει, συνήθως για 7 με 10 ημέρες.
Αν η λοίμωξη δε δείξει σημάδια βελτίωσης μετά από 3 ή 4 ημέρες, ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει ένα αντιβιοτικό από το στόμα. Μπορεί να επιλέξει ένα αντιβιοτικό ειδικά για το μικρόβιο που προκαλεί τη μόλυνση σας, αν έχει βρεθεί στην καλλιέργεια. Για τη θεραπεία μίας εξωτερικής λοίμωξης που οφείλεται σε μύκητα, ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει σταγόνες οξικού οξέος ή μία αντιμυκητιασική αλοιφή.
Η κακοήθης εξωτερική ωτίτιδα είναι μία σοβαρή λοίμωξη στο έξω ους και συχνά χρειάζεται ενδοφλέβια αντιβιοτικά και νοσοκομειακή περίθαλψη για αρκετές ημέρες. Μερικές φορές χρειάζεται εγχείρηση για την αφαίρεση των νεκρωμένων ή μολυσμένων ιστών και του οστού.
Μετά την έξοδο από το νοσοκομείο τα ενδοφλέβια αντιβιοτικά μπορεί να συνεχιστούν ή να χορηγηθούν από το στόμα αντιβιοτικά για αρκετές εβδομάδες. Τα άτομα που πάσχουν από διαβήτη ή έχουν κατασταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα χρειάζονται στενή παρακολούθηση.
