Οι πνεύμονες αποτελούν μέρος του αναπνευστικού σας συστήματος. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει ένα δίκτυο οργάνων και νεύρων που σας επιτρέπει να αναπνέετε. Οι πνεύμονες αιωρούνται μέσα στη θωρακική κοιλότητα, η οποία περιβάλλεται απ’ τα πλευρά, τους χόνδρους και τους μυς που βρίσκονται μεταξύ των πλευρών. Το διάφραγμα αποτελείται από στρώματα μυών που διαχωρίζουν τη θωρακική από την κοιλιακή κοιλότητα.
Οι πνεύμονες είναι μαλακοί και σπογγώδεις. Αν είστε υγιής, θα έχουν πιθανότατα ένα ροζ-γκρι χρώμα με κηλίδες, αν και ακόμα και οι υγιείς πνεύμονες μαυρίζουν από σωματίδια άνθρακα από το μολυσμένο αέρα.
Ο δεξιός πνεύμονας διαιρείται σε τρία τμήματα (λοβούς) και ο αριστερός σε δύο. Η καρδιά βρίσκεται ανάμεσα στους πνεύμονες σας.
Ο υπεζωκότας είναι μία μεμβράνη με λιπαντικό υγρό ανάμεσα στις δύο του επιφάνειες (πέταλα).
Ο υπεζωκότας καλύπτει την επιφάνεια κάθε πνεύμονα και την εσωτερική επιφάνεια του θωρακικού τοιχώματος. Οι ολισθηρές αυτές επιφάνειες επιτρέπουν στους πνεύμονες σας να κινούνται εύκολα μέσα στη θωρακική κοιλότητα, καθώς αναπνέετε.
Η τραχεία διακλαδίζεται σε δύο αεραγωγούς που ονομάζονται κύριοι βρόγχοι. Κάθε κύριος βρόγχος διακλαδίζεται στη συνέχεια σε μικρότερες αεροφόρους οδούς (βρόγχοι), που διαιρούνται αρκετές φορές ακόμα, για να σχηματίσουν τελικά πολύ μικρότερους σωλήνες, που ονομάζονται βρογχιόλια. Η διακλάδωση των αεροφόρων οδών του αναπνευστικού συστήματος δίνει την εικόνα ενός ανάποδου δέντρου.
Τα μικρότερα βρογχιόλια καταλήγουν σε μικροσκοπικούς κλειστούς ελαστικούς σάκους αέρα (κυψελίδες). Οι πνεύμονες σας περιέχουν περίπου 300 εκατομμύρια τέτοιες κυψελίδες. Αν μπορούσαν όλες να απλωθούν σε μία επίπεδη επιφάνεια, θα κάλυπταν μία περιοχή περίπου ενός γηπέδου του τένις.
Μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία μεταφέρουν το αίμα στις κυψελίδες. Τα αγγεία, που ονομάζονται πνευμονικά τριχοειδή, απελευθερώνουν διοξείδιο του άνθρακα από το αίμα στους αεροφόρους σάκους και απορροφούν οξυγόνο από αυτούς προς το αίμα.
Πώς λειτουργούν οι πνεύμονες
Η πρωταρχική λειτουργία των πνευμόνων σας είναι να παρέχουν οξυγόνο στο αίμα καθώς και να απομακρύνουν το διοξείδιο του άνθρακα απ’ αυτό. Για να φτάσει στους πνεύμονες σας, ο αέρας εισέρχεται από το στόμα και τη μύτη, προχωρεί μέσω του πίσω μέρους του λαιμού (φάρυγγα) και του λάρυγγα και κατεβαίνει προς την τραχεία και τις αεροφόρους οδούς, που ονομάζονται βρόγχοι.
Όταν εισπνέετε, οι μύες των πλευρών σας συσπώνται προκαλώντας τη μετακίνηση των πλευρών προς τα πάνω και έξω. Ταυτόχρονα το διάφραγμα σας συσπάται, μετακινούμενο προς τα κάτω, προς την κοιλιά σας. Οι δύο αυτές κινήσεις αυξάνουν το μέγεθος της θωρακικής σας κοιλότητας και προκαλούν έτσι διεύρυνση των πνευμόνων σας και εισρόφηση αέρα. Οι κυψελίδες γεμίζουν επίσης με αέρα. Κατά τη διάρκεια της φυσιολογικής αναπνοής ένας υγιής ενήλικας μπορεί να εισπνεύσει έως και μισό περίπου λίτρο αέρα στους πνεύμονες του με κάθε αναπνοή. Εντούτοις, κατά τη διάρκεια μίας βαθιάς αναπνοής μπορεί να πάρετε έως και 1,5 με 3 λίτρα αέρα στους πνεύμονες σας.
Όταν εκπνέετε, το διάφραγμα και οι μύες των πλευρών σας χαλαρώνουν και επανέρχονται στις αρχικές τους θέσεις. Αυτό μειώνει το μέγεθος της θωρακικής σας κοιλότητας συμπιέζοντας ελαφρώς τους πνεύμονες σας και πιέζοντας τον αέρα, που μεταφέρει τώρα διοξείδιο του άνθρακα έξω από το σώμα σας. Η όλη διαδικασία της εισπνοής και εκπνοής συμβαίνει αυτόματα, χωρίς καν να το σκέφτεστε.
Οι πνεύμονες συνδέονται με την καρδιά με τις πνευμονικές φλέβες και αρτηρίες. Αφού το αίμα ταξιδέψει σ’ ολόκληρο το σώμα, επανέρχεται στη δεξιά πλευρά της καρδιάς, όπου και μεταφέρεται από τη δεξιά κοιλία μέσω της πνευμονικής αρτηρίας στους πνεύμονες. Το αίμα στη συνέχεια περνάει από τις αρτηρίες των πνευμόνων σε ολοένα μικρότερα αγγεία, παρόμοια με τη διακλάδωση των βρόγχων. Τέλος, ρέει στα μικρότερα αιμοφόρα αγγεία (τριχοειδή), τα οποία βρίσκονται στα τοιχώματα των κυψελίδων.
Αφού γίνει η ανταλλαγή των αερίων στις κυψελίδες, το αίμα -που μεταφέρει τώρα οξυγόνο- περνάει στις μικρότερες φλέβες. Οι φλέβες αυτές ενώνονται, για να δημιουργήσουν ολοένα μεγαλύτερα αγγεία, μέχρι να φτάσουν οι πνευμονικές φλέβες στην καρδιά. Οι πνευμονικές φλέβες μεταφέρουν οξυγονωμένο αίμα από τους πνεύμονες πίσω στην αριστερή πλευρά της καρδιάς (αριστερή κοιλία). Η αριστερή κοιλία στη συνέχεια διοχετεύει το αίμα πίσω στα κύτταρα και στα όργανα του σώματος σας.
Φυσικές άμυνες
Το αναπνευστικό σας σύστημα έχει αρκετούς αμυντικούς μηχανισμούς που εμποδίζουν την είσοδο ξένων σωματιδίων στους πνεύμονες. Οι τρίχες και η βλέννα της μύτης φιλτράρουν τα μεγαλύτερα σωματίδια. Ειδικά κύτταρα στην τραχεία και στους βρογχικούς σωλήνες σας εκκρίνουν βλέννα που βοηθάει να διατηρούνται οι αεροφόροι οδοί υγροί και ολισθηροί. Η βλέννα κατακρατεί επίσης τα βακτήρια, τη σκόνη και τα άλλα ξένα σωματίδια.
Οι κροσσοί είναι μικροσκοπικές προεξοχές σαν τριχίδια που καλύπτουν τις αεροφόρους οδούς σας. Οι κροσσοί αυτοί συνεχώς μετακινούν τη βλέννα προς τα πάνω στο φάρυγγα σας, για να βοηθήσουν, ώστε να διατηρείται καθαρή η αεροφόρος οδός. Μερικές ουσίες, όπως ο καπνός του τσιγάρου, μπορεί να παρεμβαίνουν στη λειτουργία τους. Η εισπνοή του καπνού τσιγάρων προκαλεί διακοπή στην κίνηση των κροσσών και αύξηση της παραγωγής βλέννας.
