Οι γιατροί γενικά χρησιμοποιούν τον όρο στειρότητα, για να περιγράψουν την αδυναμία του ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη μετά από ένα χρόνο με συχνές σεξουαλικές επαφές χωρίς χρήση αντισύλληψης.
Η στειρότητα δεν είναι το ίδιο με τη στείρωση, που σημαίνει αδυναμία σύλληψης κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Στη στειρότητα δεν αποκλείεται εντελώς η δυνατότητα σύλληψης παιδιού, δηλαδή υπάρχει μειωμένη γονιμότητα.
Τα προβλήματα υπογονιμότητας στον άνδρα παίζουν ρόλο στο 30-50% των ζευγαριών που είναι άγονα.
Ανεπάρκεια σπερματοζωαρίων
Στο 40% των ζευγαριών υπάρχουν περισσότερες από μία αιτίες για τη στειρότητα τους. Γι’ αυτό ο γιατρός σας μπορεί να αρχίσει με γενική εξέταση στειρότητας και στους δύο συντρόφους. Η πιο συνηθισμένη διαγνωστική εξέταση για τους άνδρες είναι η ανάλυση του σπέρματος. Άλλες εξετάσεις μπορεί να αφορούν τη μέτρηση των επιπέδων τεστοστερόνης και άλλων ορμονών του άνδρα.
Στο 30-40% των περιπτώσεων υπογονιμότητας στον άνδρα το πρόβλημα εντοπίζεται στους όρχεις. Οι όρχεις είναι οι αδένες που παράγουν το σπέρμα και την ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη. Για να είναι ο άνδρας γόνιμος, πρέπει οι όρχεις του να παράγουν αρκετά σπερματοζωάρια, τα σπερματοζωάρια πρέπει να μπορούν να φτάσουν τις σπερματοδόχους κύστεις και το σπέρμα να μπορεί να εκτοξευθεί αποτελεσματικά στον κόλπο της γυναίκας. Οι εξετάσεις για την ανδρική γονιμότητα επιχειρούν να καθορίσουν αν κάποιο από αυτά τα βήματα εμποδίζεται.
Το πρώτο βήμα για την αξιολόγηση της γονιμότητας σας είναι η γενική εξέταση του σώματος. Αυτή περιλαμβάνει επίσης την εξέταση των γεννητικών σας οργάνων και ερωτήσεις για το ιατρικό ιστορικό σας, για νοσήματα ή αναπηρίες, φάρμακα και σεξουαλικές συνήθειες. Ο γιατρός μπορεί να σας ζητήσει δείγμα σπέρματος. Το σπέρμα συλλέγεται είτε με αυνανισμό είτε με διακοπτόμενη συνουσία εκσπερματώνοντας σε ένα καθαρό δοχείο.
Το φρέσκο σπέρμα αναλύεται στο εργαστήριο, όπου αξιολογείται η ποσότητα και το χρώμα του και αναζητούνται ίχνη λοίμωξης ή αίματος. Κυρίως όμως αναλύουν το σπέρμα, για να καθορίσουν την περιεκτικότητα, το σχήμα και την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων σας. Στις διαταραχές των σπερματοζωαρίων περιλαμβάνονται:
Αζωοσπερμία. Αζωοσπερμία είναι η παντελής έλλειψη σπερματοζωαρίων στο σπερματικό υγρό, που γενικά οφείλεται σε παθήσεις των όρχεων ή απόφραξη των οδών που βγαίνουν από τους όρχεις.
Ολιγοσπερμία. Ολιγοσπερμία είναι η κατάσταση κατά την υγρό αλλά όχι σε επαρκή ποσότητα, ώστε να γονιμοποιήσουν εύκολα ένα ωάριο.
Αλλες αιτίες υπογονιμότητας
Στο 10-20% των περιπτώσεων η μειωμένη γονιμότητα στον άνδρα εντοπίζεται στη δίοδο μεταφοράς του σπέρματος (σπερματικός πόρος) που οδηγεί το σπέρμα από τους όρχεις στο πέος. Μια απόφραξη του σπερματικού πόρου, πιθανόν να προκληθεί από μολύνσεις, την εκτομή του ενός ή και των δύο σπερματικών ή ορχικών πόρων και από ασθένειες όπως η κυστική ίνωση.
Καμιά φορά η αιτία της ανδρικής στειρότητας δεν είναι στην πραγματικότητα οι διαταραχές γονιμότητας αλλά γενικότερα σεξουαλικά προβλήματα. Για παράδειγμα, το αίτιο μπορεί να είναι η ανικανότητα (δεν μπορείτε να πετύχετε στύση αρκετή, για να έχετε συνουσία) και όχι η γονιμότητα. Η πρόωρη εκσπερμάτωση, η εκσπερμάτωση κατά το ερωτικό παιχνίδι ή πριν το πέος εισχωρήσει βαθιά στον κόλπο, περιορίζει επίσης πολύ τις πιθανότητες συνάντησης σπερματοζωαρίων και ωαρίων.
Σε μερικούς άνδρες η παραγωγή σπερματοζωαρίων είναι απόλυτα φυσιολογική, αλλά το σπέρμα οποία υπάρχουν σπερματοζωάρια στο σπερματικό κατευθύνεται προς την κύστη, αντί να βγαίνει από το πέος. Η κατάσταση αυτή λέγεται παλίνδρομη εκσπερμάτωση.
Μία άλλη αιτία ανδρικής στειρότητας είναι η κιρσοκήλη, η διόγκωση του οσχέου που προκαλείται από κιρσοειδή διόγκωση των φλεβών γύρω από τους όρχεις. Οι διογκωμένες φλέβες μπορεί να εμποδίσουν την ομαλή ψύξη των όρχεων, πράγμα που εμποδίζει την παραγωγή σπερματοζωαρίων. Επίσης προκαλείται αύξηση της θερμοκρασίας στους όρχεις γεγονός που σε μερικούς άνδρες μειώνει την παραγωγή σπέρματος.
Πολλά άλλα προβλήματα των όρχεων μπορεί να ευθύνονται για τη στειρότητα. Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και άλλες λοιμώξεις μπορεί να φράξουν τις οδούς μέσα από τις οποίες διέρχονται τα σπερματοζωάρια, να τα τραυματίσουν ή να τα καταστρέψουν. Η παρωτίτιδα και άλλες λοιμώξεις καμιά φορά μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή του ενός ή και των δύο όρχεων, η οποία μπορεί να διαταράξει ή να εμποδίσει μόνιμα την παραγωγή σπερματοζωαρίων από τους προσβεβλημένους όρχεις.
Επιπλέον, μερικοί άνδρες παράγουν αντισώματα που προορίζονται να καταπολεμούν λοιμώξεις, αλλά προσβάλλουν και τα σπερματοζωάρια. Η παραγωγή σπερματοζωαρίων μπορεί επίσης να επηρεαστεί από τραυματισμούς των γεννητικών οργάνων.
Θεραπεία
Η στειρότητα μπορεί να θεραπευτεί με πολλούς τρόπους. Ο τύπος θεραπείας που θα συστήσει ο γιατρός σας θα εξαρτηθεί από το αίτιο που προκαλεί τη στειρότητα. Πρόσφατες εξελίξεις στη θεραπεία έχουν αυξήσει τον αριθμό των ζευγαριών που κάποτε ήταν στείρα και στη συνέχεια μπορούν να τεκνοποιήσουν. Μερικά αίτια στειρότητας δεν μπορούν να διορθωθούν, αλλά ακόμα και τότε ίσως είναι δυνατό να χρησιμοποιηθούν διάφορα μέσα σπερματέγχυσης, ώστε να επιτευχθεί η κύηση.
Όταν η αιτία στειρότητας αφορά το σπερματοζωάριο, ακόμα και σε έλλειψη σπερματοζωαρίων, είναι καμιά φορά δυνατή η αποκατάσταση της βλάβης και της γονιμότητας. Για παράδειγμα, η κιρσοκήλη μπορεί να διορθωθεί χειρουργικά. Μπορεί επίσης να αντιμετωπιστούν με επιτυχία προβλήματα των όρχεων, του προστάτη, των σπερματικών κύστεων και της ουρήθρας.
Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις η διαταραχή της παραγωγής σπερματοζωαρίων οφείλεται σε παθήσεις της υπόφυσης. Στην περίπτωση αυτή βοηθούν οι ορμόνες ανθρώπινη χορειακή γοναδοτροπίνη και ανθρώπινη γοναδοτροπίνη της υπόφυσης. Όταν οι διαταραχές στην παραγωγή σπερματοζωαρίων οφείλονται σε διάφορες λοιμώξεις που επηρεάζουν την κίνηση των σπερματοζωαρίων ή που τα σκοτώνουν, η θεραπεία των λοιμώξεων μπορεί να αποκαταστήσει τη γονιμότητα. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα.
Στους άνδρες με μειωμένο αριθμό σπερματοζωαρίων μπορεί να χρησιμοποιηθεί μία τεχνική που λέγεται ενδοπρωτοπλασματική ένεση σπερματοζωαρίου. Κατά τη μέθοδο αυτή με μικροσκοπική τεχνική (μικροχειρισμό) ένα μόνο σπερματοζωάριο εισάγεται άμεσα σε ένα ωάριο για επίτευξη γονιμοποίησης. Τα ποσοστά της γονιμοποίησης είναι παρόμοια με εκείνα που επιτυγχάνονται κατά τη γονιμοποίηση σε δοκιμαστικό σωλήνα.
