Το σύστημα αναπαραγωγής της γυναίκας συνίσταται από τα όργανα που σχετίζονται με την τεκνοποιία. Στα όργανα αυτά περιλαμβάνονται οι δύο ωοθήκες, οι σάλπιγγες, η μήτρα και τα έξω γεννητικά όργανα.
Ωοθήκες
Οι ωοθήκες βρίσκονται στο κάτω τμήμα της γυναικείας πυέλου, περίπου 10-12,5 εκατοστά κάτω από τη μέση. Πριν τη γέννηση ένα θηλυκό έμβρυο έχει περισσότερα από ένα εκατομμύριο ωάρια, πολλά από τα οποία εξαφανίζονται πριν τη γέννηση. Όταν γεννηθεί ένα κοριτσάκι, οι ωοθήκες του έχουν όλα τα ωάρια που θα χρειαστεί. Αρχίζοντας από την εφηβεία οι ωοθήκες απελευθερώνουν τακτικά ένα ωάριο στις σάλπιγγες με μία, διαδικασία που λέγεται ωορρηξία. Οι ωοθήκες εκκρίνουν επίσης τις γυναικείες ορμόνες, οιστρογόνα και προγεστερόνη, που είναι σημαντικές για τη δημιουργία και διατήρηση των γυναικείων χαρακτηριστικών του φύλου.
Οι ωοθήκες αλλάζουν συνεχώς μέγεθος στη διάρκεια των χρόνων αναπαραγωγής και το φυσιολογικό μέγεθος κυμαίνεται από αμύγδαλου μέχρι καρυδιού.
Σάλπιγγες
Μεταξύ κάθε ωοθήκης και της μήτρας βρίσκεται ένας λεπτός σωλήνας μήκους 10-12,5 εκ. που λέγεται σάλπιγγα. Κάθε σάλπιγγα δεν είναι πιο φαρδιά από μια βελόνα. Η γονιμοποίηση γίνεται μέσα σε μία σάλπιγγα όταν ένα σπερματοζωάριο διεισδύει σε ένα ωάριο που έχει απελευθερωθεί από μια ωοθήκη. Μετά το γονιμοποιημένο ωάριο κατεβαίνει από τη σάλπιγγα στην μήτρα.
Μήτρα
Η μήτρα είναι ένα όργανο με σχήμα αχλαδιού με μήκος 6 εκατοστά σε γυναίκα που δεν είναι έγκυος. Τα τοιχώματα της μήτρας είναι χοντρά και αποτελούνται κυρίως από ισχυρούς μυς.
Όταν ένα γονιμοποιημένο ωάριο φτάνει στη μήτρα εμφυτεύεται στα τοιχώματα της και αρχίζει να αναπτύσσεται σε βρέφος. Αν το ωάριο δεν είναι γονιμοποιημένο αποσυντίθεται και το ενδοθήλιο της μήτρας αποβάλλεται κατά την περίοδο (έμμηνος ρύση).
Ο στενός αυχένας της μήτρας (τράχηλος) επίσης έχει παχιά τοιχώματα. Κανονικά το άνοιγμα του τραχήλου είναι πολύ μικρό αλλά αρκετά μεγάλο, για να περάσουν τα υγρά της εμμήνου ρύσεως, αλλά όχι τόσο μεγάλο, ώστε να μπει τυχαία ένα ταμπόν, για παράδειγμα. Κατά τον τοκετό το άνοιγμα του τραχήλου διαστέλλεται για να επιτρέψει την διάβαση του μωρού, ενώ οι μύες της μήτρας συστέλλονται, για να ωθήσουν το μωρό προς τα έξω.
Ο τράχηλος είναι συνέχεια του κόλπου, ενός μυώδους σωλήνα μήκους περίπου 12,5 εκατοστών. Τον περισσότερο χρόνο τα τοιχώματα του κόλπου εφάπτονται, αλλά μπορούν να εκτείνονται, ώστε να χωρέσουν κάτι μικρό, όπως ένα ταμπόν ή μεγάλο, όπως ένα μωρό. Τα κύτταρα στα τοιχώματα του κόλπου εκκρίνουν λιπαντικές ουσίες. Στα κορίτσια ο υμένας, μια λεπτή μεμβράνη, κλείνει μερικώς το άνοιγμα του κόλπου. Συχνά παραμένει άθικτος μέχρι την πρώτη σεξουαλική επαφή. Σε σπάνιες περιπτώσεις πρέπει να γίνει τομή στον υμένα από γιατρό, για να μπορεί ένα κορίτσι να έχει την περίοδο του.
Έξω γεννητικά όργανα
Τα γυναικεία έξω γεννητικά όργανα – το όρος της Αφροδίτης, τα χείλη, η κλειτορίδα και το άνοιγμα (πρόδομος) του κόλπου – λέγονται αιδοίο. Το όρος της Αφροδίτης είναι μια μάζα λιπώδους ιστού στη βάση της κοιλιάς που καλύπτεται με τρίχες κατά την εφηβεία. Τα χείλη είναι διπλές πτυχές ιστού που εκτείνονται προς τα κάτω σε κάθε πλευρά του κόλπου σας – οι εξωτερικές πτυχές είναι τα μεγάλα χείλη και οι εσωτερικές τα μικρά.
Εκεί που ενώνονται τα χείλη καλύπτουν μια μικρή προεξοχή που είναι η άκρη της κλειτορίδας. Κατά τη σεξουαλική επαφή η κλειτορίδα, όπως και το ανδρικό πέος, έχει στύση.
Αιδοίο
Οι αδένες του Bartholin, που βρίσκονται στον πρόδομο του κόλπου, εκκρίνουν ουσίες που λιπαίνουν το άνοιγμα του κόλπου. Το μικρότερο άνοιγμα μεταξύ κλειτορίδας και κόλπου είναι η είσοδος της ουρήθρας. Η ουρήθρα, που δε συμμετέχει στην αναπαραγωγή, είναι ένας σωλήνας μήκους περίπου 3,5 εκ. που οδηγεί στην ουροδόχο κύστη, όπου αποθηκεύονται τα ούρα. Η ουροδόχος κύστη βρίσκεται μεταξύ του ηβικού οστού και της μήτρας.
Επιτυχής αναπαραγωγή
Κατά τη σεξουαλική επαφή, όταν ένας άνδρας εισάγει το πέος του που βρίσκεται σε στύση στον κόλπο της γυναίκας και εκσπερματώνει, ο κόλπος πλημμυρίζει από εκατομμύρια σπερματοζωάρια που κινούνται προς κάθε κατεύθυνση, για να βρουν ωάριο και να το γονιμοποιήσουν. Τα πιο πολλά σπερματοζωάρια πεθαίνουν στον κόλπο της γυναίκας και δε φτάνουν ποτέ ούτε στον τραχηλικό πόρο, το άνοιγμα μεταξύ κόλπου και μήτρας, μήκους 2,5 εκατοστών. Από εκείνα που φτάνουν στον πόρο τα περισσότερα δεν προχωρούν περισσότερο.
Στη γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας ένα από τα ωάρια που βρίσκονται στις ωοθήκες βγαίνει κατά την ωορρηξία κάθε μήνα. Το ωάριο κατεβαίνει στη σάλπιγγα, όπου μπορεί να γίνει η γονιμοποίηση. Το γονιμοποιημένο ωάριο εμφυτεύεται στο ενδοθήλιο της μήτρας. Αν δε γίνει γονιμοποίηση, το ωάριο εκφυλίζεται και το ενδοθήλιο της μήτρας αποβάλλεται κατά την περίοδο.
Μόνο ελάχιστα σπερματοζωάρια φτάνουν στη μήτρα και ανεβαίνουν με επιτυχία μέχρι τη μέση μίας από τις σάλπιγγες, όπου βρίσκεται ένα ωάριο, αρκεί να είναι η χρονική στιγμή του μήνα που η γυναίκα έχει ωορρηξία (απελευθέρωση ωαρίου από την ωοθήκη). Όταν το σπερματοζωάριο βρει το ωάριο και μπει μέσα σε αυτό, γίνεται η γονιμοποίηση και αρχίζει η εγκυμοσύνη.
Για να καταλήξει το σεξ σε εγκυμοσύνη, πρέπει συνήθως να γίνει μέσα σε 72 ώρες πριν την είσοδο ενός ωαρίου στη σάλπιγγα. Μερικά από αυτά τα σπερματοζωάρια αποθηκεύονται στη βλέννα του τραχήλου της γυναίκας και απελευθερώνονται με τον καιρό στη μήτρα και στις σάλπιγγες. Αν κάποια από αυτά τα σπερματοζωάρια επιβιώσουν ακόμα και για λίγες ώρες μετά την ωορρηξία από μία ωοθήκη, ένα από αυτά μπορεί να βρει και να γονιμοποιήσει το ωάριο. Οι πιο γόνιμες μέρες μια γυναίκας (αυτές στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα εγκυμοσύνης) λίγο πριν από την ωορρηξία. Η ωορρηξία γίνεται συνήθως μία φορά σε κάθε μηνιαίο κύκλο, περίπου 14 ημέρες πριν την έναρξη της επόμενης εμμήνου ρύσεως της γυναίκας.
Όμως ακόμα και ο τέλειος συγχρονισμός δεν εγγυάται την εγκυμοσύνη. Στην πραγματικότητα στην καλύτερη περίπτωση τα ζευγάρια έχουν μόνο 30% πιθανότητα εγκυμοσύνης σε κάθε κύκλο. Για να επιτευχθεί εγκυμοσύνη με τη σεξουαλική επαφή απαιτείται υγιές σύστημα αναπαραγωγής και της γυναίκας και του άνδρα.
Στη γυναίκα ο ακανόνιστος κύκλος ωορρηξίας μπορεί να κάνει πιο δύσκολη τη γονιμοποίηση ενός ωαρίου. Οι σάλπιγγες πρέπει να είναι ανοιχτές και δεκτικές στο ωάριο και το σπερματοζωάριο. Γυναίκες των οποίων οι σάλπιγγες έχουν ουλώδη ιστό από προηγούμενη λοίμωξη ή εγχείρηση ίσως να μην μπορούν να συλλάβουν χωρίς χειρουργική επέμβαση ή αναπαραγωγική βοήθεια.
Ακόμα και η βλέννα του τραχήλου πρέπει να έχει τα σωστά χαρακτηριστικά, για να επιτρέψει στα σπερματοζωάρια να μπουν. Βλέννα που είναι πολύ πηχτή ή όξινη μπορεί να εμποδίσει τη γονιμοποίηση. Η όξινη βλέννα μπορεί να κάνει τον κόλπο εχθρικό στα σπερματοζωάρια που ευδοκιμούν σε αλκαλικό περιβάλλον.
Σε ό,τι αφορά τη γονιμότητα στον άνδρα, πρέπει να παράγει όχι μόνο επαρκή αριθμό σπερματοζωαρίων αλλά σπερματοζωάρια που να είναι ενεργά και υγιή.
