Εκτός από τα φάρμακα που υπάρχουν για το άσθμα, η αυτοπροστασία είναι μεγίστης σημασίας για τον έλεγχο της ασθένειας. Ο καλύτερος τρόπος, για να ξεπεράσετε την ανησυχία και το αίσθημα της απόγνωσης, που μπορεί να συνοδεύει το άσθμα, είναι να πάρετε μέτρα πρόληψης και αντιμετώπισης του άσθματος για να ελαττώσετε τον κίνδυνο μιας κρίσης.
Λάβετε μέτρα κατά την άσκηση
Αν έχετε άσθμα, μιλήστε με το γιατρό σας σχετικά με το πώς να ενσωματώσετε την άσκηση στη ζωή σας. Θεωρήστε το γιατρό σας ως συνεργάτη στην αντιμετώπιση του άσθματος σας. Μελέτες αθλητών με άσθμα δείχνουν πως είναι δυνατό για πολλούς ανθρώπους με άσθμα να συμμετέχουν σε κάθε άθλημα και σε οποιοδήποτε επίπεδο επίδοσης, ακόμα και σε ολυμπιακό επίπεδο.
Για πολλούς ανθρώπους με άσθμα η άσκηση μπορεί να προκαλέσει βρογχόσπασμο (σύσπαση των αεροφόρων οδών). Αυτό δε σημαίνει πως θα πρέπει να εξαλείψετε την άσκηση από τη ζωή σας. Στην πραγματικότητα η τακτική άσκηση σας κάνει καλό. Βοηθάει να διατηρείται ο μυϊκός τόνος, το οποίο είναι γενικώς καλό για την υγεία σας. Άλλα λάβετε προφυλάξεις. Προσπαθήστε να κάνετε διαλείμματα μεταξύ των ασκήσεων και επιτρέπετε στον εαυτό σας να ξεκουράζεται. Αποφύγετε επίσης ή περιορίστε τις δραστηριότητες που φαίνεται πως επιδεινώνουν το άσθμα σας.
Ασκηθείτε μόνο υπό τις παρακάτω προϋποθέσεις:
- Αισθάνεστε καλά και δε σας ενοχλούν ένα κρύωμα ή κάποια άλλη ίωση.
- Έχετε προθερμανθεί επαρκώς. Πέντε έως 10 λεπτά διατάσεων ή ελαφράς άσκησης σας βοηθούν να χαλαρώσετε και να ανοίξουν οι αεραγωγοί σας.
- Έχετε λάβει προφυλάξεις για τον κρύο καιρό, αν σκοπεύετε να ασκηθείτε σε ανοικτό χώρο και ο καιρός ενδείκνυται. Ο κρύος αέρας και ο ξηρός αέρας είναι πιθανότερο να προκαλέσουν βρογχόσπασμο. Για να προστατευθείτε από τον κρύο καιρό, απλά αναπνέετε από τη μύτη – για να ζεσταθεί και να υγρανθεί ο αέρας, πριν εισέλθει στους πνεύμονες σας – και χρησιμοποιήστε ένα κασκόλ ή μία μάσκα για τον κρύο αέρα. Πρόσφατα στοιχεία δείχνουν πως η επαναλαμβανόμενη άσκηση στον κρύο αέρα μπορεί να επιδεινώσει μακροπρόθεσμα το άσθμα. Η άσκηση στον κρύο καιρό θα πρέπει να γίνεται με προσοχή και να λαμβάνετε υπόψη η προληπτική θεραπεία, για να αποφευχθεί η απώλεια του ελέγχου του άσθματος. Ίσως καλό θα ήταν να επιλέξετε μια μορφή άσκησης που γίνεται σε θερμότερο και πιο υγρό περιβάλλον, όπως μια κλειστή πισίνα.
- Έχετε πάρει τα φάρμακα σας όπως σας έχουν συστήσει. Ο γιατρός σας μπορεί να συστήσει να πάρετε τα φάρμακα σας, λίγο πριν ασκηθείτε, για να προληφθούν τα συμπτώματα του άσθματος.
Αν αρχίσετε να νιώθετε πως έρχονται τα συμπτώματα του άσθματος κατά τη διάρκεια της άσκησης, ενδέχεται να μπορείτε να συνεχίσετε, αν τα συμπτώματα παραμένουν ήπια. Ειδάλλως σταματήστε και κάνετε δύο ψεκασμούς με τη βρογχοδιασταλτική σας συσκευή εισπνοών. Αν τα συμπτώματα του άσθματος σας επιμένουν ή επιδεινώνονται, είναι πιθανώς καλή ιδέα να σταματήσετε την άσκηση για την ώρα.
Γνωρίζετε και αποφύγετε τους εκλυτικούς παράγοντες
Ταυτοποιήστε τις ουσίες που πυροδοτούν τα συμπτώματα σας. Αυτό μπορεί να αποτελεί εναν απο τους πιο σημαντικούς τρόπους, για να πάρετε τον έλεγχο της ζωής σας και να αντιμετωπίσετε το άσθμα. Πάνω από 2.000 ερεθιστικές ουσίες κλειστών χώρων μπορούν να πυροδοτήσουν μια κρίση άσθματος. Συχνοί εκλυτικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τον καπνό του τσιγάρου, την οικιακή σκόνη, τους υφομύκητες και τον κρύο αέρα.
Λάβετε τις παρακάτω προφυλάξεις, για να ελαττώσετε την έκθεση σας στους εκλυτικούς παράγοντες του άσθματος και να περιορίσετε την πιθανότητα κρίσεων:
- Αποφύγετε όλους τους τύπους καπνού, ακόμα και τον καπνό από το τζάκι ή από καιγόμενα φύλλα. Ο καπνός ερεθίζει τα μάτια, τη μύτη και τους βρόγχους. Αν έχετε άσθμα, δε θα πρέπει να καπνίζετε και οι άλλοι δε θα πρέπει να καπνίζουν ποτέ στο χώρο που βρίσκεσθε.
- Επειδή η γρίπη μπορεί να προκαλέσει μια σοβαρή κρίση άσθματος, κάνετε ετησίως το εμβόλιο της γρίπης, εκτός αν υπάρχει κίνδυνος να κάνετε αλλεργική αντίδραση στα αβγά της κότας, τα οποία χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του εμβολίου. Το εμβόλιο δε θα σας καλύψει και για τα απλά κρυολογήματα, τα οποία επίσης μπορούν να πυροδοτήσουν μια κρίση. Για να αποφύγετε ένα κρύωμα, πλένετε τα χέρια σας συχνά και σχολαστικά. Αν είστε αλλεργικοί στη γύρη, να χρησιμοποιείτε κάποιο κλιματιστικό και να κρατάτε τις πόρτες και τα παράθυρα κλειστά κατά τη διάρκεια της εποχής της γύρης. Αυτό βοηθάει να ελαττώσετε τον κίνδυνο μιας κρίσης εξαιτίας έκθεσης στην αιωρούμενη γύρη από τα δέντρα, τις πρασινάδες και τα χόρτα. Περιορίστε τη χρήση φακών επαφής. Προσπαθήστε να αντικαταστήσετε τους φακούς επαφής με γυαλιά, όταν το ποσοστό της γύρης είναι υψηλό. Οι κόκκοι γύρης μπορούν να παγιδευτούν κάτω από τους φακούς σας. Προσαρμόστε μία σακούλα μικροφιλτραρίσματος δύο φύλλων στην ηλεκτρική σας σκούπα, αν είστε αλλεργικοί στην οικιακή σκόνη. Μπορεί να θέλετε επίσης να προσθέσετε ένα φίλτρο υψηλής απόδοσης στο σύστημα εξαερισμού σας, παρόλο που είναι ακριβά και δεν έχει αποδειχτεί πως ωφελούν.
- Διατηρήστε ιδανική υγρασία στο σπίτι και στο γραφείο σας – 40 έως 50% -, για να μειώσετε την έκθεση σας σε ακάρεα σκόνης, τα οποία ενδημούν σε θερμούς και υγρούς χώρους. Αν ζείτε σε υγρό κλίμα, σκεφτείτε να συζητήσετε με το γιατρό σας τη χρήση ενός αφυγραντήρα. Απολυμάνετε τα αντικείμενα διακόσμησης του σπιτιού σας. Για να ελαχιστοποιήσετε τη σκόνη που μπορεί να επιδεινώνει τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια της νύχτας, βάλτε τα στρώματα, τα μαξιλάρια και τα παπλώματα σε θήκες κατά της σκόνης, που μπορούν να αφαιρούνται και να καθαρίζονται συχνά. Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε αντικείμενα που συσσωρεύουν τη σκόνη, όπως τα παχιά καλύμματα και οι κουρτίνες. Αντικαταστήστε τα κλινοσκεπάσματα που περιέχουν πούπουλα, βαμβάκι ή αφρώδες καουτσούκ με συνθετικά υλικά όπως ο πολυεστέρας (Dacron). Πλένετε τα σεντόνια, τις θήκες των μαξιλαριών και τα καλύμματα των στρωμάτων κάθε εβδομάδα με ζεστό νερό. Αντικαταστήστε τα συνθετικά μαξιλάρια κάθε 2 με 3 χρόνια.
- Διατηρείτε τον αέρα στο σπίτι σας καθαρό. Ελέγχετε το κλιματιστικό και το σύστημα θέρμανσης σας μία φορά το χρόνο από κάποια ειδική εταιρεία σέρβις. Αλλάζετε τα φίλτρα στο κλιματιστικό και στο σύστημα θέρμανσης σας σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Αν χρησιμοποιείτε υγραντήρα, αλλάζετε το νερό καθημερινά.
- Αποφεύγετε εργασίες που σηκώνουν σκόνη. Αν δεν μπορείτε να το αποφύγετε, φοράτε μία μάσκα σκόνης, που διατίθεται σε φαρμακεία και καταστήματα εξοπλισμού. Αποφεύγετε επίσης εργασίες που μπορεί να σας εκθέσουν σε εκλυτικούς για σας παράγοντες άσθματος, όπως τα σπρέι βαψίματος ή η σκόνη ξύλου.
- Μειώστε το χνούδι των ζώων. Αν είστε αλλεργικός στο χνούδι, αποφύγετε τα κατοικίδια ζώα με γούνα ή φτερά. Το τακτικό πλύσιμο και το κούρεμα των κατοικίδιων μπορεί να μειώσει το χνούδι στο περιβάλλον σας.
- Καθαρίζετε τακτικά το σπίτι σας, τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Επειδή το καθάρισμα αναμοχλεύει τη σκόνη, φοράτε μία μάσκα ή βάλτε κάποιον άλλο να καθαρίσει.
- Ελαττώστε το στρες και την κούραση.
- Ορισμένοι ενήλικες με άσθμα εκδηλώνουν σοβαρές κρίσεις μετά από τη λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΗΣΑΦ), όπως η ασπιρίνη ή η ιβουπροφαίνη (Brufen). Μπορεί να χρειαστεί να αποφύγετε τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα για το κρύωμα και τον πόνο που περιέχουν ασπιρίνη ή ιβουπροφαίνη.
- Σε ορισμένους ανθρώπους τα θειώδη μπορούν να πυροδοτήσουν μια κρίση άσθματος. Τα θειώδη βρίσκονται σε διάφορα τρόφιμα και αφεψήματα, όπως στο κρασί, στην μπίρα, στα φρέσκα και τα αποξηραμένα φρούτα, στα θαλασσινά, στα κεράσια μαρασκίνο και σε ορισμένα αναψυκτικά. Αν είστε αλλεργικός στα θειώδη, ρωτήστε τον προμηθευτή, όταν τρώτε εκτός σπιτιού, αν έχουν προστεθεί στο φαγητό θειώδη. Στο σπίτι ελέγξτε τις ταμπέλες των φαγητών για τους όρους: διθειικό νάτριο, διθειικό κάλιο, διοξείδιο του θείου και μεταδιθειικό κάλιο.
Παρακολουθείτε την αναπνοή σας
Μπορεί να αναγνωρίσετε σημεία μιας επικείμενης ασθματικής κρίσης, όπως ο βήχας, ο συριγμός ή η δυσχέρεια αναπνοής. Αλλά η λειτουργία των πνευμόνων μπορεί να ελαττώνεται, πολύ πριν αρχίσετε να αναγνωρίζετε τα συμπτώματα. Επομένως, είναι σημαντικό να μετράτε τη μέγιστη ροή αέρα με ένα ροόμετρο μεγίστης ροής για το σπίτι.
Αν έχετε σοβαρό άσθμα, ο γιατρός σας θα σας συστήσει να κάνετε μία μέτρηση μεγίστης ροής αέρα τουλάχιστον μία φορά την ημέρα. Όπως ένα θερμόμετρο ή ένα πιεσόμετρο, το ροόμετρο μεγίστης ροής παρέχει μια αντικειμενική μέτρηση της κατάστασης σας. Αυτή η συσκευή μπορεί να αποτελεί την έγκαιρη προειδοποίηση του άσθματος σας. Το ροόμετρο μεγίστης ροής μετρά το ρυθμό με τον οποίο εκπνέετε τον αέρα. Η εκπνοή και όχι η εισπνοή είναι που επηρεάζεται περισσότερο από τους φλεγμαίνοντες αεραγωγούς που σχετίζονται με το άσθμα. Ένα αποτέλεσμα στο ροόμετρο χαμηλότερο από το συνηθισμένο μπορεί να αποτελεί προειδοποίηση μιας επικείμενης κρίσης άσθματος.
Ο γιατρός σας μπορεί να σας δώσει συγκεκριμένες οδηγίες για την αντιμετώπιση μιας ελάττωσης της ροής. Αν έχετε πιο σοβαρό άσθμα, μπορεί να χρειάζεται να χρησιμοποιήσετε ένα ροόμετρο μεγίστης ροής αρκετές φορές την ημέρα.
Αναπτύξτε ένα σχέδιο δράσης
Με το γιατρό σας και άλλα μέλη της φροντίδας της υγείας γράψτε ένα λεπτομερές πλάνο για τη λήψη φαρμάκων συντήρησης και για την αντιμετώπιση μιας οξείας κρίσης. Στη συνέχεια βεβαιωθείτε πως ακολουθείτε το σχέδιο σας.
Το άσθμα είναι μία συνεχιζόμενη κατάσταση που χρειάζεται τακτική παρακολούθηση, πρόληψη και θεραπεία. Ελέγχοντας τη θεραπεία σας μπορεί να νιώσετε γενικότερα πως ελέγχετε τη ζωή σας. Ακολουθήστε το σχέδιο για όσο διάστημα είναι αποτελεσματικό. Αν αντιμετωπίσετε δυσκολίες, επικοινωνήστε με το γιατρό σας για επιπρόσθετες οδηγίες.
Δώστε προσοχή στα συμπτώματα σας
Να έχετε επίγνωση των συμπτωμάτων που διέπουν γενικώς μια κρίση άσθματος και να ανταποκρίνεσθε σε αυτά, όταν συμβαίνουν. Μην περιμένετε το συριγμό. Μπορεί να εξαφανιστεί, όταν η ροή του αέρα παρεμποδιστεί σημαντικά. Αναζητήστε άμεση φροντίδα στις παρακάτω καταστάσεις:
- Όταν η αναπνοή γίνεται δύσκολη και ο λαιμός, ο θώρακας ή οι πλευρές σας έλκονται προς τα μέσα σε κάθε εισπνοή.
- Όταν πάλλονται τα ρουθούνια σας.
- Όταν δυσκολεύεστε στο περπάτημα ή στην ομιλία.
- Όταν τα ακροδάκτυλα ή τα χείλη σας γίνονται κυανά.
- Όταν η μέγιστη ροή αέρος που μετριέται με ένα ροόμετρο μεγίστης ροής, ελαττώνεται στο μισό του φυσιολογικού επιπέδου ή δε βελτιώνεται μετά τη λήψη των φαρμάκων σας.
Έγκαιρη θεραπεία των κρίσεων άσθματος
Αν δράσετε γρήγορα, είναι λιγότερο πιθανό να πάθετε μια σοβαρή κρίση άσθματος. Επίσης, θα χρειαστείτε λιγότερα φάρμακα, για να αντιμετωπίσετε τα συμπτώματα σας. Όταν οι μετρήσεις της μεγίστης ροής σάς προειδοποιούν για μια επικείμενη κρίση, λάβετε τα φάρμακα σας, όπως σας έχουν πει, και σταματήστε αμέσως οποιαδήποτε δραστηριότητα που μπορεί να έχει πυροδοτήσει την κρίση. Αν τα συμπτώματα σας δε βελτιώνονται, βεβαιωθείτε πως θα λάβετε ιατρική βοήθεια, όπως έχει οριστεί στο πλάνο δράσης σας.
Συμπληρωματική ιατρική
Παρόλο που χρειάζεται περισσότερη έρευνα, ορισμένα στοιχεία δείχνουν πως η βιταμίνη C μπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία των πνευμόνων και να συμβάλει στην αποφυγή του βρογχόσπασμου που προκαλείται από την άσκηση. Τα στοιχεία μαγγάνιο και μαγνήσιο μπορούν επίσης να αποβούν χρήσιμα στον έλεγχο του άσθματος.
Τα στοιχεία δείχνουν επίσης πως ο βελονισμός ως συμπληρωματική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει να αποφευχθούν οι κρίσεις άσθματος. Μένει μόνο να αποδείξουν οι ερευνητές γιατί μπορεί ο βελονισμός να είναι ωφέλιμος. Μία θεωρία είναι πως διεγείρει την απελευθέρωση συγκεκριμένων χημικών ουσιών του οργανισμού. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν το εντερικό αγγειοδραστικό πεπτίδιο, μία χημική ουσία που δρα ως βρογχοδιασταλτικό. Ορισμένες έρευνες υποστηρίζουν πως η τοποθέτηση των βελονών του βελονισμού σε συγκεκριμένα σημεία στο θωρακικό τοίχωμα οδηγεί σε ελαττωμένες αντιστάσεις των αεροφόρων οδών καθώς και σε μείωση των παχύρρευστων πτυέλων (γλοιότητας) και σε βελτίωση των μοντέλων ύπνου.
Οι αρνητικές παρενέργειες από το βελονισμό είναι σπάνιες, αλλά συμβαίνουν. Οι μολυσματικές νόσοι, όπως η ηπατίτιδα Β, μπορούν να μεταδοθούν από βελόνες που δεν έχουν αποστειρωθεί κατάλληλα.
Είναι πάντα καλό να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας, πριν δοκιμάσετε μια νέα θεραπεία. Και μην αντικαθιστάτε ποτέ μια ενδεδειγμένη θεραπεία, όπως τα φάρμακα και τις συσκευές εισπνοής, με μια μη ενδεδειγμένη θεραπεία.
