Άσθμα: Συμπτώματα και φάρμακα

Οι άνθρωποι δε θεωρούν συνήθως το άσθμα θανατηφόρο ασθένεια, παρόλο που 5.000 Αμερικανοί πεθαίνουν κάθε χρόνο από άσθμα. Το άσθμα ευθύνεται επίσης για πάνω από 400.000 νοσηλείες ετησίως. Εκτιμάται πως 17 εκατομμύρια Αμερικανοί έχουν άσθμα – περίπου 6,4% του πληθυσμού των ΗΠΑ. Από αυτούς περίπου 4,8 εκατομμύρια είναι παιδιά. Το άσθμα είναι η πρώτη χρόνια ασθένεια στα παιδιά.

Το άσθμα είναι μία χρόνια κατάσταση που συμβαίνει, όταν οι κύριες αεροφόρες οδοί των πνευμόνων σας (βρόγχοι) φλεγμαίνουν. Οι αεραγωγοί (βρόγχοι) είναι οι σωλήνες που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες.Τα μυϊκά τοιχώματα των βρόγχων σκληραίνουν και οι βλεννογόνοι χιτώνες που επαλείφουν τους βρόγχους παράγουν επιπλέον βλέννα προκαλώντας στένωση των αεραγωγών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε οτιδήποτε, από ήπιο συριγμό μέχρι σοβαρή δυσχέρεια αναπνοής. Οι κρίσεις μπορεί να διαρκέσουν από λίγα λεπτά μέχρι ημέρες.

Σήμερα, μπορεί να υπάρξει κάποια αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του άσθματος με φάρμακα αλλά όχι θεραπεία με την έννοια της ίασης.

Συμπτώματα

Ορισμένοι άνθρωποι με άσθμα έχουν επίμονα συμπτώματα. Για άλλους τα συμπτώματα είναι ακανόνιστα. Με τη βοήθεια ειδικού οι κρίσεις άσθματος μπορούν να ελεγχθούν και σπανίως προκαλούν δυσχέρεια ή θάνατο.

Ευτυχώς το άσθμα είναι θεραπεύσιμη ασθένεια και για τους περισσότερους παροξυσμούς και θανάτους θάνατοι μπορεί να υπάρξει πρόληψη. Τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές έχουν επιτύχει την καλύτερη κατανόηση των αιτίων του άσθματος. Έχουν αναπτυχθεί νέα φάρμακα για την αντικατάσταση παλαιότερων φαρμάκων και δίνεται τώρα πολύ περισσότερη έμφαση στο χειρισμό της κατάστασης, όπως γίνεται και με την αντιμετώπιση του διαβήτη. Εσείς και ο γιατρός μαζί μπορείτε να κερδίσετε τον έλεγχο των συμπτωμάτων σας, να ελαττώσετε τον κίνδυνο για σοβαρές κρίσεις και να διατηρήσετε μια φυσιολογική ζωή.

Το άσθμα αποτελεί πιθανώς το αποτέλεσμα ενός συνδυασμού γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει πολλά γονίδια σχετιζόμενα με τη φλεγμονή και την απόφραξη των αεραγωγών. Αυτές οι ανακαλύψεις μπορεί να οδηγήσουν σε νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις για την πρόληψη και τη θεραπεία του άσθματος. Καθώς οι επιστήμονες κατανοούν όλο και περισσότερο το άσθμα, αναπτύσσονται νέες τάξεις φαρμάκων που διακόπτουν την εξέλιξη του άσθματος σε σημεία κλειδιά.

Σημεία και συμπτώματα

•  Συριγμός.
•  Δυσχέρεια αναπνοής.
•  Σφίξιμο στο στήθος.
•  Βήχας.

Επείγοντα σημεία και συμπτώματα

•  Πολύ έντονη δυσχέρεια αναπνοής.
•  Κυάνωση (μελάνιασμα) στα χείλη και στα νύχια.
•  Σοβαρή ταχύπνοια-άπνοια.
•  Εφίδρωση.
•  Σοβαρός βήχας.

Παράγοντες κινδύνου

Είναι πιθανότερο να αναπτύξετε άσθμα, αν και άλλα άτομα στην οικογένεια είχαν επίσης την ασθένεια ή αν έχετε αλλεργίες. Περίπου μισά από τα παιδιά που αναπτύσσουν άσθμα το παθαίνουν πριν την ηλικία των 10. Οι ενήλικες μπορούν να εμφανίσουν άσθμα σε οποιαδήποτε ηλικία – ακόμα και μετά τα 70. Για ανθρώπους κάτω των 30 ετών το άσθμα προκαλείται από αλλεργίες. Το 40 έως 70% των ανθρώπων 30 ετών και άνω με άσθμα έχουν επίσης αναπνευστικές αλλεργίες.

Για άτομα στα οποία οι αλλεργίες δεν αποτελούν παράγοντα κινδύνου το άσθμα μπορεί να σχετίζεται με μια ερεθιστική ή παθολογική κατάσταση. Στις περισσότερες περιπτώσεις το άσθμα προκύπτει από συνδυασμό αλλεργικών και μη αλλεργικών αντιδράσεων.

Οι ερευνητές έχουν ταυτοποιήσει ορισμένους παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης άσθματος:

•  Παθητικό κάπνισμα.
•  Διαβίωση σε μεγάλη αστική περιοχή, ειδικά στο κέντρο της πόλης, όπου η έκθεση σε πολλούς περιβαλλοντικούς ρυπαντές μπορεί να είναι αυξημένη.
•  Έκθεση σε εκλυτικούς παράγοντες στον εργασιακό χώρο.
•  Οικογενειακό ιστορικό άσθματος.
•  Χαμηλό βάρος γέννησης.
•  Παχυσαρκία.
•  Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ).

Συμβουλή Πρόληψης

Αν έχετε άσθμα, είναι πιθανότερο να ενοχληθείτε από παλινδρόμηση γαστρικού οξέος στον οισοφάγο, μία κατάσταση που ονομάζεται γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ). Σε ορισμένες περιπτώσεις η γαστροοισοφαγική παλινδρόμησημπορεί να προκαλέσει συμπτώματα άσθματος. Για να αποφύγετε τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, μην τρώτε και μην πίνετε για αρκετές ώρες, πριν πάτε στο κρεβάτι. Μπορεί επίσης να σας φανεί χρήσιμο να ανεβάσετε το πάνω μέρος του κρεβατιού σας.

 Διάγνωση

Τα επεισόδια συριγμού, βήχα ή δυσχέρειας αναπνοής είναι τα πρωταρχικά σημεία και συμπτώματα του άσθματος. Η παρακώλυση της ροής του αέρα απορρέει από τη φλεγμονή των τοιχωμάτων των βρόγχων, τη σκλήρυνση των λείων μυϊκών ινών και την αυξημένη παραγωγή βλέννας. Η εισπνοή και η εκπνοή μέσω στενωμένων βρόγχων είναι αυτό που παράγει το συριστικό ήχο.

Οι γιατροί χρησιμοποιούν διάφορες εξετάσεις, για να διαγνώσουν το άσθμα και τις αιτίες του. Μπορεί να χρειαστούν πλήρης φυσική εξέταση, αναπνευστικές εξετάσεις και εξετάσεις αλλεργίας.

Ο γιατρός σας μπορεί επίσης να σας ζητήσει να κάνετε μία αναπνευστική εξέταση μέτρησης της μεγίστης ροής στο σπίτι, για να προσδιοριστεί αν υπάρχει περιοδικότητα στις κρίσεις και έτσι να περιοριστεί η λίστα των πιθανών αιτίων.

Θεραπεία: Φάρμακα πρόληψης

Οι περισσότεροι άνθρωποι με άσθμα μπορούν να χειριστούν αποτελεσματικά την ασθένεια τους με φάρμακα. Τα φάρμακα για το άσθμα εμπίπτουν σε δύο κύριες κατηγορίες: αυτά που παίρνετε συνεχώς, για να εμποδίσετε τις κρίσεις (ως πρόληψη), και αυτά που χρησιμοποιείτε, για να ανακουφιστείτε από τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια μίας κρίσης.

Τα φάρμακα πρόληψης λαμβάνονται γενικώς μία ή δύο φορές την ημέρα, ώστε να αποφεύγονται οι κρίσεις άσθματος. Δρουν μειώνοντας τη φλεγμονή στις αεροφόρους οδούς των πνευμόνων και εμποδίζοντας έτσι τον αντανακλαστικό σπασμό των μυών των αεραγωγών. Αν κάποιο φάρμακο δεν ελέγχει το άσθμα σας, μπορεί να χρειαστεί να πάρετε κάποιο συνδυασμό φαρμάκων. Τα φάρμακα πρόληψης είναι:

Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή. Τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή χρησιμοποιούνται συχνά στη θεραπεία του άσθματος, εκτός κι αν τα συμπτώματα είναι μόνο ήπια ή διαλείποντα. Περιλαμβάνουν φάρμακα όπως η φλουτικαζόνη (Flixotide), η βουδεσονίδη (Pulmicort), η τριαμκινολόνη (Azmacort), η βεκλομαθαζόνη (Becotide) και η φλουνιζολίδη (Bronalide). Τα φάρμακα δρουν τοπικά στον ιστό των πνευμόνων, για να ελαττώσουν τη φλεγμονή στους βλεννογόνους χιτώνες, την παραγωγή βλέννης και την υπερευαισθησία των αεραγωγών («υπεραντιδραστικότητα»). Συχνές παρενέργειες των εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών είναι: βράγχος φωνής, μυκητιασικές λοιμώξεις του στόματος (οξεία καντιντίαση του στοματικού βλεννογόνου) και εκχυμώσεις στο δέρμα.

Κορτικοστεροειδή από το στόμα. Τα κορτικοστεροειδή από το στόμα συνταγογραφούνται συνηθέστερα σε ενήλικες ή παιδιά με πολύ δύσκολα ελεγχόμενο ή σοβαρό άσθμα. Το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο κορτικοστεροειδές από το στόμα είναι η πρεδνιζόνη. Είναι αποτελεσματικό στον έλεγχο της φλεγμονής των αεραγωγών, αλλά μπορεί να προκαλέσει πολλές παρενέργειες, ειδικά όταν λαμβάνεται για παρατεταμένο διάστημα. Οι παρενέργειες είναι: εκχυμώσεις, γλαύκωμα, καταρράκτης, οστεοπόρωση και καταστολή της ανάπτυξης στα παιδιά.

Χρωμολίνη και νεδοχρωμίλη. Οι εισπνεόμενες χρωμολύνη (Lomudal) και νεδοχρωμίλη (Tilade) αποτελούν αντιφλεγμονώδη φάρμακα που μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη των κρίσεων σε άτομα με ήπιο έως μέτριο άσθμα. Είναι επίσης αποτελεσματικά στην πρόληψη του προκαλούμενου από την άσκηση άσθματος. Αυτά τα φάρμακα συνταγογραφούνται συνήθως σε παιδιά ή νεαρούς ενήλικες με άσθμα.

Αναστολείς των λευκοτριενών. Οι αναστολείς των λευκοτριενών, που πρωτοεμφανίστηκαν το 1996, θα είναι η πρώτη τάξη φαρμάκων σε 20 χρόνια. Τα φάρμακα αυτά εμποδίζουν τις δράσεις μίας ομάδας ισχυρών μεσολαβητών του άσθματος που καλούνται λευκοτριένες. Οι αναστολείς των λευκοτριενών περιλαμβάνουν τα φάρμακα zileuton (Zyflo), ζαφιρλουκάστη (Accolate), μοντελουκάστη (Singulair) και άλλα. Τα φάρμακα είναι ασφαλή και αποτελεσματικά στον έλεγχο των συμπτωμάτων του μόνιμου άσθματος σε πολλούς ανθρώπους. Επειδή λαμβάνονται από το στόμα, οι αναστολείς των λευκοτριενών προτιμώνται από ορισμένους ανθρώπους στους οποίους δεν αρέσουν οι συσκευές εισπνοών ή δυσκολεύονται να τις χρησιμοποιήσουν (δείτε εδώ τις οδηγίες χρήσης για τις εισπνοές).

Μακράς διαρκείας βήτα αγωνιστές. Οι συσκευές εισπνοών μακράς διαρκείας βήτα αγωνιστών περιλαμβάνουν τα φάρμακα σαλμετερόλη (Serevent) και φορμοτερόλη (Foradil). Ανακουφίζουν από την απόφραξη των αεραγωγών μέχρι και για 12 ώρες και χρησιμοποιούνται συχνά, για να εμποδίσουν σημεία και συμπτώματα του άσθματος, συμπεριλαμβανομένων και των νυχτερινών κρίσεων.

Επειδή χρειάζονται παραπάνω χρόνο, για να δράσουν, τα φάρμακα αυτά δε συνιστώνται για την άμεση ανακούφιση κατά τη διάρκεια μιας κρίσης. Οι βήτα αγωνιστές διατίθενται και σε χάπια, αλλά τα χάπια δεν είναι τόσο γρήγορα αποτελεσματικά, όσο οι εισπνοές, και μπορούν να προκαλέσουν περισσότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Θεοφυλλίνη. Η θεοφυλλίνη (Theo-dur) χρησιμοποιείται συνήθως, όταν τα άλλα φάρμακα δεν είναι αποτελεσματικά. Λαμβανόμενη σε μορφή χαπιού, αποτελεί φάρμακο τόσο βραχείας όσο και μακράς δράσεως. Η θεοφυλλίνη δεν είναι τόσο αποτελεσματική, όσο οι βήτα αγωνιστές, αλλά διαρκεί περισσότερο από τους βραχείας δράσεως βήτα αγωνιστές.

Η θεοφυλλίνη μπορεί να είναι δύσκολη στη χρήση, διότι αλληλεπιδρά ελάχιστα με κάποια άλλα φάρμακα και συνήθως προκαλεί παρενέργειες. Παρ’ όλα αυτά, αποτελεί αποτελεσματική θεραπεία για ορισμένους ανθρώπους.

Θεραπεία: Φάρμακα ανακούφισης

Τα φάρμακα που ανακουφίζουν από τα συμπτώματα του άσθματος είναι οι βήτα αγωνιστές βραχείας δράσεως, ένας τύπος βρογχοδιασταλτικών. Ανοίγουν τους αποφραγμένους αεραγωγούς και βελτιώνουν τα συμπτώματα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άσθματος. Δε διορθώνουν τη φλεγμονή και θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται μόνο όποτε χρειάζεται για περιστασιακά συμπτώματα.

Ορισμένες φορές, παρ’ όλα αυτά, ο γιατρός θα συστήσει τακτική χρήση ενός βρογχοδιασταλτικού σε συνδυασμό με ένα συντηρητικό φάρμακο σε ανθρώπους που έχουν δυσκολία στο να ελέγξουν το άσθμα τους.

Οι βήτα αγωνιστές βραχείας δράσεως περιλαμβάνουν τα εισπνεόμενα φάρμακασαλβουταμόλη (Aerolin) και τερβουταλίνη (Draganyl). Δρουν γρήγορα, για να ανοίξουν τους αεραγωγούς κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άσθματος. Τα φάρμακα λαμβάνονται επίσης πριν από την άσκηση ή την έκθεση σε κρύο αέρα. Ανακουφίζουν συνήθως τα συμπτώματα μέχρι και για 6 ώρες.

Συνδυασμένη θεραπεία

Αν κάποιο φάρμακο δεν ελέγχει το άσθμα σας, οι επιλογές σας συνήθως είναι να αυξήσετε τη δόση αυτού του φαρμάκου ή να πάρετε ένα πρόσθετο φάρμακο διαφορετικού τύπου.

Κάποιες μελέτες έχουν δείξει πως η προσθήκη ενός ακόμα φαρμάκου είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία. Συνδυάζοντας δύο διαφορετικά φάρμακα, μπορεί να μειωθεί ο κίνδυνος πιθανών παρενεργειών από τη λήψη μίας υψηλής δόσης ενός φαρμάκου, όπως ένα εισπνεόμενο κορτικοστεροειδές. Επιπρόσθετα, τα διαφορετικά φάρμακα θεραπεύουν το άσθμα με διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα, ένα φάρμακο μπορεί να ελέγχει τη φλεγμονή, για να προλαμβάνει τις κρίσεις, ενώ κάποιο άλλο μπορεί να συμβάλλει να παραμείνουν ανοιχτοί οι αεραγωγοί.

Διατίθενται αυτή τη στιγμή στην αγορά ορισμένα συνδυασμένα φαρμακευτικά προϊόντα, όπως το Seretide Diskus, ένα εισπνεόμενο που συνδυάζει το κορτικοστεροειδές φλουτικαζόνη και το βρογχοδιασταλτικό σαλμετερόλη. Τα φάρμακα του άσθματος μπορούν να συνταγογραφηθούν με διάφορους συνδυασμούς. Ένα εισπνεόμενο κορτικοστεροειδές αποτελεί συνήθως το ένα συστατικό. Ορισμένοι συνδυασμοί είναι:

•  Ένα εισπνεόμενο κορτικοστεροειδές και εισπνεόμενο βρογχοδιασταλτικό μακράς δράσεως. Σε αυτόν το συνδυασμό το εισπνεόμενο κορτικοστεροειδές βοηθάει στον έλεγχο της φλεγμονής, ενώ το μακράς δράσεως βρογχοδιασταλτικό σαλμετερόλη βοηθάει να ανοίξουν οι στενεμένοι αεραγωγοί. Πολλές μελέτες προτείνουν αυτόν το συνδυασμό, για να παρέχει καλύτερο έλεγχο του άσθματος, από το να αυξηθεί η δόση ενός εισπνεόμενου κορτικοστεροειδούς μόνο ιδιαίτερα για τη νύχτα.
•  Ένα εισπνεόμενο κορτικοστεροειδές και έναν αναστολέα λευκοτριενών. Παρόλο που δεν έχει μελετηθεί εξίσου καλά, όπως ο προηγούμενος συνδυασμός, οι μελέτες δείχνουν πως αυτός ο συνδυασμός είναι πιο αποτελεσματικός για τον έλεγχο του άσθματος από ό,τι ένα εισπνεόμενο κορτικοστεροειδές μόνο του.
•  Ένα εισπνεόμενο κορτικοστεροειδές και θεοφυλλίνη από το στόμα. Η θεοφυλλίνη μπορεί να είναι δύσκολη στη χρήση, διότι αλληλεπιδρά πτωχά με κάποια φάρμακα και συχνά προκαλεί παρενέργειες, αλλά έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για ορισμένους , ανθρώπους.

Αν το άσθμα σας δεν ελέγχεται καλά με δύο φάρμακα, μπορεί να ωφεληθείτε από μία προσέγγιση τριών φαρμάκων: ένα εισπνεόμενο κορτικοστεροειδές, έναν αναστολέα λευκοτριενών και ένα μακράς δράσεως βρογχοδιασταλτικό.

Ο σωστός συνδυασμός εξαρτάται από τη σοβαρότητα του άσθματος σας και τους στόχους της θεραπείας σας. Στην αρχή μπορεί να προτιμάτε ένα χάπι αντί για εισπνεόμενα. Ίσως αντιμετωπίζετε σοβαρότερα προβλήματα τη νύχτα ή κατά τη διάρκεια κάποιας αγαπημένης σας δραστηριότητας. Ίσως έχετε εκδηλώσει συγκεκριμένες παρενέργειες με ένα φάρμακο αλλά όχι με άλλο. Συζητώντας αυτά τα θέματα με το γιατρό σας, μπορείτε οι δύο σας να επιλέξετε ένα πρόγραμμα θεραπείας που να ελέγχει τα συμπτώματα σας και να δρα ιδανικά για σας.