Μερικές φορές οι παρενέργειες της θεραπείας για τον καρκίνο είναι πιο επίπονες (προσωρινά) από τον ίδιο τον καρκίνο. Και η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία έχουν συνηθισμένες παρενέργειες που είναι κόπωση, ναυτία, τριχόπτωση, δερματικά προβλήματα, προβλήματα στο στόμα και στο φάρυγγα, διάρροια και δυσκοιλιότητα. Επίσης, η ανοσοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει κόπωση.
Αν και οι επιστήμονες έχουν κάνει άλματα στη μείωση της σοβαρότητας αυτών των προβλημάτων, όπως με αποτελεσματικά φάρμακα κατά της ναυτίας, πιθανότατα θα υπάρχουν παρενέργειες κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Πολλά άτομα συνεχίζουν να εργάζονται ή να πηγαίνουν στο σχολείο, αν και συνήθως με λιγότερο απαιτητικό πρόγραμμα, και συνεχίζουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες, ενώ λαμβάνουν θεραπεία για τον καρκίνο. Μπορείτε να πάρετε μέτρα, για να μειώσετε τις παρενέργειες και να βελτιώσετε την ποιότητα της ζωής σας κατά την περίοδο αυτή.
Κόπωση
Οι ασθενείς αισθάνονται συχνά πιο κουρασμένοι κατά τη διάρκεια της θεραπείας για τον καρκίνο. Το επίπεδο της κούρασης ποικίλλει από την ήπια καταβολή μέχρι την ολοκληρωτική εξάντληση. Η κόπωση μπορεί να διαρκέσει μέχρι και αρκετούς μήνες μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.
Ανεξάρτητα από το επίπεδο της κόπωσης πρέπει να την παρακολουθείτε. Προσπαθήστε να κοιμάστε καλά και να ξεκουράζεστε, όταν το χρειάζεστε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η ελαφριά δραστηριότητα είναι συνήθως ευεργετική για τη διατήρηση της ενέργειας σας, αλλά δεχτείτε τη βοήθεια των άλλων στις διάφορες εργασίες. Είναι επίσης σημαντικό να τρώτε σωστά και να πίνετε πολλά υγρά.
Ναυτία
Τα φάρμακα κατά της ναυτίας βοηθούν στην πρόληψη ή στη μείωση της ναυτίας και του εμέτου σε πολλούς ανθρώπους που υποβάλλονται σε θεραπεία για τον καρκίνο. Για την πρόληψη της ναυτίας δοκιμάστε επίσης τα ακόλουθα μέτρα:
- Να τρώτε ήπια φαγητά, όπως φρυγανιές, κράκερ και γρανίτες.
- Να πίνετε συχνά μικρές ποσότητες καθαρών υγρών.
- Να αποφεύγετε τα ξηρά φαγητά, αν έχετε ξηροστομία ή πληγές στο στόμα.
- Να τρώτε κρύες τροφές, επειδή οι ζεστές τροφές έχουν συνήθως πιο δυνατή οσμή.
- Να τρώτε φαγητά που σας αρέσουν.
- Να φοράτε άνετα ρούχα.
- Όταν τρώτε, να απασχολείτε τον εαυτό σας με μια συζήτηση, μία ταινία ή κάποιο χόμπι σας.
Τριχόπτωση
Διάφορα φάρμακα χημειοθεραπείας και η ακτινοθεραπεία στο κεφάλι μπορεί να προκαλέσουν τριχόπτωση (αλωπεκία). Οι τρίχες πέφτουν συνήθως κατά συστάδες, κυρίως κατά το πλύσιμο ή το βούρτσισμα.
Ο γιατρός μπορεί να σας ενημερώσει από πριν, αν η τριχόπτωση είναι μία πιθανή παρενέργεια της θεραπείας σας. Αν γνωρίζετε ότι η τριχόπτωση είναι πιθανή, μπορεί να θέλετε να αγοράσετε μια περούκα, πριν ξεκινήσει η θεραπεία, έτσι ώστε να την ταιριάξετε με το χρώμα και την υφή των μαλλιών σας. Μερικοί άνθρωποι επιλέγουν να φορούν τουρμπάνια ή μαντίλια. Άλλοι κόβουν τα μαλλιά τους κοντά, πριν ξεκινήσουν να πέφτουν, έτσι ώστε η διαδικασία της τριχόπτωσης να μην προκαλεί εντύπωση.
Να περιποιείστε τα μαλλιά σας με ήπια σαμπουάν και μαλακές βούρτσες και να αποφεύγετε τις υψηλές θερμοκρασίες, όταν τα στεγνώνετε. Χρησιμοποιήστε αντηλιακό για την προστασία του κρανίου σας από τον ήλιο.
Προβλήματα στο δέρμα
Η ξηροδερμία μπορεί να είναι μία ακόμα παρενέργεια της ακτινοθεραπείας ή της χημειοθεραπείας. Οι ακόλουθες πρακτικές μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση των συμπτωμάτων της ξηροδερμίας:
- Αποφύγετε τα καυτά μπάνια.
- Όταν κάνετε μπάνιο, προσθέστε έλαια στο νερό.
- Μην κάνετε περισσότερα από ένα μπάνιο την ημέρα.
- Βάλτε ενυδατικές κρέμες και λοσιόν, ενώ το δέρμα σας είναι ακόμα νωπό.
- Αποφύγετε τα προϊόντα δέρματος που περιέχουν οινόπνευμα.
Παθήσεις του στόματος και του φάρυγγα
Είναι σημαντικό να τηρείτε καλή υγιεινή του στόματος κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου, γιατί από τη χημειοθεραπεία μπορεί να προκληθούν ουλίτιδες, πληγές και ξηροστομία. Η ακτινοθεραπεία στην περιοχή του στήθους ή του λάρυγγα μπορεί να προκαλέσει πνίξιμο, βήχα ή προβλήματα κατάποσης. Θυμηθείτε να λάβετε τα ακόλουθα μέτρα:
• Να πλένετε τα δόντια σας και τα ούλα σας μετά από κάθε γεύμα.
- Να χρησιμοποιείτε μαλακιά οδοντόβουρτσα και να μη βάζετε πολύ δύναμη.
- Να ξεπλένετε το στόμα συχνά με ζεστό αλατόνερο.
- Να αποφεύγετε τα στοματικά διαλύματα που περιέχουν αλκοόλ.
- Να τρώτε μαλακές τροφές, όπως παγωτό, πουρέ, γιαούρτι ή μακαρόνια.
- Να διατηρείτε τα χείλη σας υγρά με κρέμα ή βαζελίνη.
- Να αποφεύγετε τα πικάντικα ή τα ξινά φαγητά, όπως την ντομάτα και τα εσπεριδοειδή.
- • Να έχετε συνέχεια μαζί σας ένα μπουκάλι νερό και να πίνετε κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας.
Διάρροια
Η θεραπεία μπορεί να επηρεάσει τα κύτταρα που καλύπτουν το έντερο σας προκαλώντας διάρροια. Οι ακόλουθες συνήθειες μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο των κενώσεων του εντέρου:
- Να πίνετε πολλά ήπια, διαυγή υγρά, όπως νερό, τζιτζιμπίρα, ζωμούς, ελαφρύ τσάι ή ποτά αθλητών. Η διάρροια μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση.
- Να τρώτε πολλά μικρά γεύματα σε όλη τη διάρκεια της ημέρας, αντί για τρία μεγάλα γεύματα.
- Να καταναλώνετε τροφές με λίγες ίνες, όπως το άσπρο ρύζι, τα νούντλς ή το κοτόπουλο.
- Να καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε κάλιο, ένα ζωτικό θρεπτικό συστατικό που χάνεται με τη διάρροια. Τροφές με άφθονο κάλιο είναι οι μπανάνες, τα πορτοκάλια, οι πατάτες και τα βερίκοκα.
- Να αποφύγετε τα ποτά που περιέχουν αλκοόλ ή καφεΐνη, τα γλυκά, τα γαλακτοκομικά και τα πολύ ζεστά ή κρύα φαγητά, γιατί μπορεί να επιδεινώσουν τη διάρροια.
Αν έχετε διάρροια για περισσότερες από 24 ώρες ή αν αυτή συνοδεύεται από κοιλιακό πόνο ή κράμπες, επικοινωνήστε με το γιατρό σας.
Δυσκοιλιότητα
Ορισμένα φάρμακα, η σωματική αδυναμία, η έλλειψη κίνησης ή μια διατροφή φτωχή σε ίνες και υγρά μπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα. Αν έχετε δυσκοιλιότητα για περισσότερες από 1 ή 2 ημέρες, ο γιατρός μπορεί να σας χορηγήσει ένα μαλακτικό κοπράνων ή ένα καθαρτικό για την αντιμετώπιση αυτής της παρενέργειας. Δοκιμάστε επίσης τα ακόλουθα βήματα:
- Αυξήστε την ποσότητα των τροφών που είναι πλούσιες σε ίνες, όπως το ψωμί ολικής αλέσεως, τα φρέσκα φρούτα και τα λαχανικά, οι χυμοί και τα αποξηραμένα φρούτα.
- Να πίνετε πολλά υγρά.
- Να ασκήστε ελαφριά κάθε ημέρα.
- Να αποφεύγετε τις τροφές που προκαλούν συνήθως δυσκοιλιότητα, όπως είναι η σοκολάτα, το τυρί και τα αβγά.
Αλλαγές στην όρεξη και στο βάρος
Αν κάνετε μία ισορροπημένη διατροφή, θα μπορέσετε πιθανότητα να ανεχθείτε καλύτερα τις παρενέργειες της χημειοθεραπείας, της ακτινοθεραπείας και της εγχείρησης. Η καλή διατροφή βελτιώνει επίσης το ανοσοποιητικό σύστημα και την αίσθηση της υγείας.
Συνηθισμένες παρενέργειες και δύσκολα προβλήματα που σχετίζονται συχνά με τον καρκίνο είναι η απώλεια βάρους και ο υποσιτισμός. Πολλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στην απώλεια βάρους. Ο καρκίνος ή η θεραπεία του μπορεί να μειώσουν την όρεξη και τη λήψη τροφής ή να επηρεάσουν την κατανάλωση, την πέψη και την απορρόφηση της τροφής. Επιπλέον, πολλά άτομα εμφανίζουν αλλαγές στην όρεξη και στο βάρος, ακόμα και πριν γίνει η διάγνωση του καρκίνου.
Συχνά ένα άτομο που πάσχει από καρκίνο και έχει σημαντική απώλεια βάρους δεν μπορεί να φάει, ενώ κατανοεί ότι η διατροφή είναι σημαντική. Κάποια άτομα δεν μπορούν να γευτούν το φαγητό και δεν είναι ασυνήθιστο να αισθάνονται χορτάτοι μετά από μερικές μπουκιές.
Η ακτινοθεραπεία, η χημειοθεραπεία ή η εγχείρηση μπορούν επίσης να προκαλέσουν κάποια σημεία και συμπτώματα – όπως ναυτία, αλλαγές στην αίσθηση της γεύσης ή της όσφρησης, πόνο στο στόμα, διάρροια, ανορεξία ή δυσκολία στην κατάποση – που αυξάνουν τον κίνδυνο των διατροφικών προβλημάτων.
Αν ανήκετε σε αυτή την ομάδα ατόμων, μπορείτε να πάρετε κάποια απλά, αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης ώστε να βελτιώσετε την όρεξη σας κατά τη διάρκεια της θεραπείας του καρκίνου και για να αποφύγετε την απώλεια βάρους. Διάφορες τεχνικές σίτισης, όπως η σίτιση με σωλήνα, ενδοφλέβια τροφή ή συμπληρώματα τροφής από το στόμα μπορούν επίσης να βοηθήσουν, ώστε τα άτομα που πάσχουν από καρκίνο, ακόμα και αυτοί που έχουν πολύπλοκα διατροφικά προβλήματα, να επιτυγχάνουν επαρκή σίτιση. Ένα φάρμακο που ονομάζεται μεγεστρόλη (Megace), που λαμβάνεται με τη μορφή χαπιού ή σιροπιού αρκετές φορές μέσα στην ημέρα, έχει δείξει σε κλινικές μελέτες ότι αυξάνει το βάρος σε άτομα που πάσχουν από καρκίνο.
Οι κλινικές μελέτες δείχνουν επίσης ότι μια καλή διατροφική κατάσταση μπορεί να βελτιώσει τις πιθανότητες ενός ατόμου για επιτυχημένη θεραπεία και αντιμετώπιση των παρενεργειών του καρκίνου. Δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για τον ευεργετικό ρόλο μειωμένης ή αυξημένης κατανάλωσης κάποιου θρεπτικού συστατικού στη θεραπεία του καρκίνου. Ο γιατρός σας ή κάποιος εξειδικευμένος διαιτολόγος μπορούν να σας συμβουλέψουν για τον τρόπο διατήρησης της καλής διατροφής.
Πόνος
Ο καρκίνος δεν προκαλεί πάντα πόνο. Οι περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς με καρκίνο δεν έχουν σημαντικούς πόνους. Κάποιοι ασθενείς όμως έχουν σοβαρούς πόνους. Σε γενικές γραμμές, όσο πιο προχωρημένος είναι ο καρκίνος, τόσο περισσότερες είναι οι πιθανότητες περιόδων έντονου πόνου.
Αιτίες. Ο πόνος του καρκίνου μπορεί να είναι βουβός, κανονικός, οξύς, συνεχόμενος, διακεκομμένος, ήπιος, μέτριας έντασης ή έντονος. Ο πόνος μπορεί να προκαλείται από την καταστροφή του υγιούς ιστού γύρω από τον πρωτογενή όγκο ή γύρω από άλλα μέρη του σώματος στα οποία έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος. Μπορεί να προέρχεται από πίεση στα νεύρα, από τα οστά ή από άλλα όργανα, καθώς ο καρκίνος συνεχίζει να μεγαλώνει.
Οι θεραπείες του καρκίνου είναι άλλη μία πηγή πόνου. Η εγχείρηση μπορεί να είναι επώδυνη. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε αντίδραση από το δέρμα ή να προκαλέσει ουλές που είναι επίπονες. Και η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει πιθανές επίπονες παρενέργειες εξαιτίας ελκών στο στόμα, διάρροιας ή τραυματισμένων νεύρων. Οι συναισθηματικές αντιδράσεις στον καρκίνο, όπως είναι η αγωνία, η κατάθλιψη ή συναισθήματα απελπισίας, μπορεί να επιδεινώσουν τον πόνο.
Θεραπεία. Η καταπολέμηση του πόνου μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Μέσα από ένα συνδυασμό παυσίπονων φαρμάκων και άλλων μορφών θεραπείας τα περισσότερα άτομα δε αντιμετωπίζουν έντονο πόνο. Ένας στόχος της θεραπείας του καρκίνου είναι η μείωση του πόνου με τις μικρότερες δυνατές παρενέργειες. Ο ιδανικός τρόπος αντιμετώπισης του πόνου στον καρκίνο είναι η αφαίρεση της πηγής του πόνου με την εγχείρηση, τη χημειοθεραπεία ή την ακτινοθεραπεία, όταν αυτό είναι δυνατό.
Φάρμακα. Τα φάρμακα για τον πόνο (αναλγητικά) είναι μία ακόμα επιλογή. Πολλά φάρμακα χρησιμοποιούνται για τον πόνο από τον καρκίνο, αλλά τα περισσότερα ανήκουν σε δύο κατηγορίες: τα μη-ναρκωτικά και τα ναρκωτικά.
- Μη ναρκωτικά. Τα μη ναρκωτικά είναι η παρακεταμόλη και τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAIDs). Αυτά βοηθούν επίσης στην περίπτωση που κάποια φλεγμονή ευθύνεται για ένα μέρος του πόνου. Τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιεπιληπτικά και τα στεροειδή φάρμακα είναι άλλες μη-ναρκωτικές ουσίες που μπορούν να βοηθήσουν στον έλεγχο του πόνου από τον καρκίνο.
- Ναρκωτικά. Τα ναρκωτικά, όπως η μορφίνη, η κωδεΐνη και τα παράγωγα τους είναι πιο ισχυρά παυσίπονα που χορηγούνται συνήθως στους μέτριους και σοβαρούς πόνους. Τα άτομα που πάσχουν από καρκίνο ανησυχούν ότι η χρήση των ναρκωτικών μπορεί να τα οδηγήσει σε εξάρτηση. Είναι αλήθεια ότι τα άτομα που χρησιμοποιούν τα ναρκωτικά για λόγους άλλους από τον έλεγχο του πόνου, όπως για να μεταφερθούν σε’ έναν άλλο κόσμο, μπορεί να αποκτήσουν εξάρτηση από αυτά. Αλλά, όταν λαμβάνονται για τον πόνο και κάτω από σωστή παρακολούθηση, τα ναρκωτικά οδηγούν σπάνια σε εξάρτηση. Αν απαιτείται ένα ναρκωτικό για την ανακούφιση από σοβαρό πόνο για μεγάλο χρονικό διάστημα, η ανακούφιση που παρέχει συνήθως υπερτερεί του κινδύνου της εξάρτησης.
Μια κοινή παρενέργεια των ναρκωτικών είναι η δυσκοιλιότητα. Μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα κατάλληλα μέτρα που θα σας χορηγήσει ο γιατρός σας. Άλλες παρενέργειες μπορεί να είναι σύγχυση, λήθαργος και υπνηλία. Αυτές συνήθως συμβαίνουν, όταν το φάρμακο χορηγείται για πρώτη φορά, αλλά, όταν η ποσότητα του φαρμάκου στο σώμα σας είναι σταθερή, οι παρενέργειες συνήθως υποχωρούν.
Κάποιες φορές χορηγούνται ηρεμιστικά σε συνδυασμό με αναλγητικά. Τα ηρεμιστικά δεν ανακουφίζουν από τον πόνο, αλλά μπορεί να βοηθήσουν στην ανοχή της ενόχλησης και μπορεί να αποτελούν σημαντικό κομμάτι της θεραπείας. Τα ηρεμιστικά ή μεγάλες δόσεις ναρκωτικών μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση ή παραλήρημα. Αυτό μπορεί να περιορίζει τη χρησιμότητα τους σε μερικές περιπτώσεις, αλλά αυτές οι παρενέργειες συνήθως υποχωρούν με την κατάλληλη σταθερή δοσολογία.
Τα περισσότερα παυσίπονα φάρμακα μπορούν να ληφθούν από το στόμα και έτσι είναι εύκολα στη χρήση τους. Άλλα χορηγούνται με ένεση ή ενδοφλεβίως εισάγοντας έτσι το φάρμακο στο αίμα με ελεγχόμενη ροή μέσα από μία βελόνα που εισέρχεται σε μια φλέβα του χεριού. Κάποια παυσίπονα φάρμακα είναι διαθέσιμα με τη μορφή έμπλαστρου. Για κάποια άτομα που πάσχουν από καρκίνο αυτός είναι ένα βολικός και αποτελεσματικός τρόπος διάρκειας για την καταπολέμηση του πόνου.
Άλλες θεραπείες. Εκτός από τα φάρμακα οι επιλογές αντιμετώπισης του πόνου είναι:
- Νευρικός αποκλεισμός. Με αυτή τη διαδικασία οι νευρικές διαδρομές που μεταφέρουν τον πόνο στον εγκέφαλο αποκλείονται είτε με ένεση φαρμάκων μέσα ή γύρω από τις νευρικές ίνες είτε με εγχείρηση. Οι νευρικοί αποκλεισμοί έχουν κάποιους κινδύνους, αλλά μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα που δεν μπορούν να αντέξουν τις παρενέργειες των παυσίπονων φαρμάκων. Οι νευρικοί αποκλεισμοί χρησιμοποιούνται συχνά για τον καρκίνο του παγκρέατος και για κάποιους άλλους τύπους καρκίνου.
- Θεραπείες τροποποίησης συμπεριφοράς. Αυτές οι θεραπείες χρησιμοποιούνται συνήθως σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες ανακούφισης του πόνου. Βοηθούν στη μείωση της αγωνίας και μπορούν να αυξήσουν την πίστη στην ικανότητα σας να αντιμετωπίσετε τον πόνο. Οι θεραπείες τροποποίησης της συμπεριφοράς είναι η ύπνωση, η βιολογική ανάδραση, οι ασκήσεις χαλάρωσης και το μασάζ.
