Εάν ένας ή και οι δύο όρχεις δεν καταφέρουν να κατέλθουν από την κοιλιακή χώρα στο όσχεο, η πάθηση ονομάζεται κρυψορχία.
Εάν ένας ή και οι δύο όρχεις δεν βρίσκονται στο όσχεο (το σακούλι που περιέχει τους όρχεις), κατά την γέννηση του παιδιού, αυτό ονομάζεται κρυψορχία (cryptorchidism). Στην περίπτωση αυτή το όσχεο είναι άδειο. Αν η κρυψορχία δεν διορθωθεί μόνη της κατά τους πρώτους μήνες της ζωής, χρειάζεται θεραπεία. Ενίοτε χορηγούνται ορμόνες για να κατέβει ο όρχις αλλά η ουσιαστική θεραπεία είναι η χειρουργική αντιμετώπιση.
Οι όρχεις του αγοριού μέχρι τον 6ο-7ο μήνα, και ενώ αυτό βρίσκεται μέσα στην κοιλιά της μητέρας του αναπτύσσονται στο υπογάστριο δίπλα στα νεφρά του. Περίπου ένα μήνα πριν τη γέννα οι όρχεις συνήθως κατεβαίνουν (μετακινούνται) μέσω ενός μικρού ανοίγματος, του βουβωνικού πόρου (τρυπίτσα που υπάρχει στο κάτω μέρος στους κοιλιακούς μυς), στη φυσιολογική τους θέση, στο όσχεο. Εκεί ηρεμούν μέχρι την εφηβεία και στη συνέχεια υπό την επίδραση της ορμόνης που λέγεται τεστοστερόνη αρχίζουν να παράγουν σπερματοζωάρια.
Η μετακίνηση των όρχεων από την κοιλιακή χώρα στο όσχεο μπορεί να παρουσιάσει πρόβλημα με αποτέλεσμα την κρυψορχία. Σχεδόν 1 στα 126 αγόρια εμφανίζουν απουσία ενός ή και των δύο όρχεων από το όσχεο κατά τη γέννηση. Η συχνότητα μη κατελθόντων όρχεων είναι 17% στα πρόωρα βρέφη και έως και 100% στα βρέφη που ζυγίζουν λιγότερο από 900 γραμμάρια επειδή οι όρχεις δεν κατεβαίνουν πλήρως μέχρι και τον 7ο μήνα της εγκυμοσύνης.
Στην περίπτωση της κρυψορχίας, ο όρχις (ή και οι δυο όρχεις) θα πρέπει να βρίσκεται μέσα στην κοιλιακή χώρα ή να απουσιάζει πλήρως. Η τελευταία πάθηση είναι σπάνια και συνήθως εμφανίζεται σε ένα παιδί που γεννιέται με αμφίσημα φυλετικά χαρακτηριστικά.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν υπάρχει κρυψορχία, ο όρχις κατεβαίνει στο όσχεο κατά τη διάρκεια των 3-4 πρώτων μηνών ζωής χωρίς ιατρική επέμβαση. Ενίοτε εφαρμόζεται θεραπεία με ορμόνες, ώστε να κατέβει ο όρχις στη θέση του. Η αυτόματη κάθοδος του όρχεως μετά τους πρώτους μήνες της ζωής είναι σπάνια.
Συμπτώματα και μορφές
Η κρυψορχία είναι ασυμπτωματική. Το μόνο σύμπτωμα είναι η απουσία του ενός ή και των δύο όρχεων από το όσχεο. Σπάνια, ο έκτοπος όρχις λόγω της θέσης του μπορεί να υποστεί τραυματισμό ή συστροφή και τότε να δώσει συμπτώματα όπως έντονο άλγος και αιμάτωμα και αυτό πρέπει να το γνωρίζουν οι γονείς.
Η κρυψορχία παρουσιάζει διάφορες μορφές: ψευδοκρυψορχία (ανασπώμενος όρχις), βουβωνική κρυψορχία, και κοιλιακή κρυψορχία.
Στην ψευδοκρυψορχία, ο όρχις που βρίσκεται ψηλά ψηλαφίζεται ανάμεσα στο όσχεο ή μέσα στο βουβωνικό πόρο και μπορεί να μετατοπιστεί εύκολα μέσα στο όσχεο. Η ιδιαιτερότητα είναι ότι σε ψυχρές συνθήκες ο όρχις βρίσκεται στη βουβωνική χώρα, ενώ σε ζεστές (π.χ. στο νερό της μπανιέρας και στο ζεστό κρεβάτι) μετακινείται στο όσχεο.
Στη βουβωνική κρυψορχία οι όρχεις ψηλαφίζονται στη βουβωνική χώρα αλλά δεν μπορούν να μετακινηθούν τόσο μακριά ώστε να φτάσουν στο όσχεο.
Στην κοιλιακή κρυψορχία ο όρχις δεν ψηλαφίζεται ούτε στο όσχεο ούτε στο βουβωνικό πόρο. Η κοιλιακή κρυψορχία επιβεβαιώνεται με υπερηχογράφημα στην κοιλιακή χώρα.
Κίνδυνος για καρκίνο των όρχεων
Ένα αγόρι που γεννιέται με μη κατελθόντα όρχι έχει επίσης μεγάλες πιθανότητες καρκίνου των όρχεων. Η φύση έχει βάλει τους όρχεις στο όσχεο για να έχουν μια θερμοκρασία γύρω στους 34 βαθμούς Κελσίου. Οταν ο όρχις ευρίσκεται στην κοιλιά, ζει σε θερμοκρασία 37 βαθμούς Κελσίου. Η χρόνια υπερθέρμανση του όρχι προκαλεί ατροφία των κυττάρων του, με αποτέλεσμα τα σπερματοζωάρια που θα παράγει αργότερα να μην είναι καλής ποιότητος και να υπάρχει πρόβλημα γονιμότητας. Η υπερθέρμανση αυξάνει και τις πιθανότητες καρκινογένεσης του όρχι που μπορεί να εμφανιστεί πριν από τα 40. Η διόρθωση της κρυψορχίας δε μειώνει τον κίνδυνο, αλλά επιτρέπει την καλύτερη εξέταση και τον έγκαιρο εντοπισμό στην περίπτωση που εμφανιστεί καρκινικός όγκος.
Χειρουργική θεραπεία
Εάν ο όρχις δεν έχει κατέλθει μέχρι τα πρώτα γενέθλια του παιδιού, δεν πρόκειται να κατέλθει μόνος του και η πάθηση αντιμετωπίζεται χειρουργικά. Συχνά η εγχείρηση μπορεί να γίνει, χωρίς να χρειαστεί νοσηλεία. Να σημειωθεί ότι σε μερικές περιπτώσεις ένας όρχις έχει συρρικνωθεί (ατροφήσει) σε τέτοιο βαθμό, που ενδείκνυται η αφαίρεση του.
Μέχρι πρόσφατα οι γιατροί έπρεπε να προβαίνουν σε επέμβαση πριν την ηλικία των 18 μηνών. Όσο προχωρά η ηλικία αναπτύσσονται μόνιμες μικροσκοπικές βλάβες στα κύτταρα των όρχεων, όπως έχει φανεί σε βιοψίες που έχουν γίνει. Τα νεότερα δεδομένα συνιστούν την αποκατάσταση της κρυψορχία σε νεότερη ηλικία ακόμα και στους έξι μήνες.
Η χειρουργική επέμβαση είναι σημαντική, καθώς συχνά ένα αγόρι με ένα μη κατελθόντα όρχι εμφανίζει κήλη λόγω της αδυναμίας του ανοίγματος στους κοιλιακούς μυς να κλείσει σωστά. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα έντερα μπορεί να περάσουν από το άνοιγμα και να παγιδευτούν εκεί. Εάν δε θεραπευτεί ένας μη κατελθών όρχις, μπορεί να μην παράγει σπέρμα στη μετέπειτα ζωή. Εφόσον ο άλλος όρχις λειτουργεί κανονικά, θα παράγει σπέρμα, και θα διατηρηθεί η γονιμότητα.
Η επέμβαση λέγεται ορχεοπηξία και γίνεται με γενική αναισθησία. Οσο πιο ψηλά βρίσκεται ο όρχις, τόσο πιο δύσκολη και χρονοβόρα είναι η χειρουργική αντιμετώπιση. Μπορεί να διαρκέσει από 45 λεπτά μέχρι πάνω από 2 ώρες. Για την επέμβαση απαιτούνται δύο τομές. Μέσω της πρώτης τομής, που είναι χαμηλά στην κοιλιά, στο ύψος της βουβωνικής χώρας, γίνεται η παρασκευή των στοιχείων από τα οποία «κρέμεται» ο όρχις (σπερματικά αγγεία, σπερματικός πόρος) ούτως ώστε να αποκτήσουν μήκος για να κατέβει ο όρχις. Στο όσχεο γίνεται μια δεύτερη μικρή τομή, μέσω της οποίας ο όρχις στερεώνεται για να μην μπορεί να φύγει προς τα πάνω.
Στην περίπτωση της ψευδοκρυψορχίας (ανασπώμενος όρχις) θα πρέπει να γίνει διάγνωση για το πόσες ώρες της ημέρας περνά ο όρχις στην κοιλιά και εκτίθεται σε υψηλές θερμοκρασίες, προκειμένου να αποφασιστεί αν θα γίνει ορχεοπηξία.
Οι μετεγχειρητικές επιπλοκές αφορούν λιγότερο του 2% των ασθενών σε έμπειρα χέρια. Οι επιπλοκές κυρίως μπορεί να είναι ατροφία του όρχεως λόγω ισχαιμίας, διατομή και τραυματισμός του σπερματικού πόρου, λοίμωξη και υδροκήλη.
