Ο ανδρικός υπογοναδισμός (hypogonadism), αναφερόμενος μερικές φορές και ως ανεπάρκεια τεστοστερόνης, προκύπτει από την αδυναμία των όρχεων να παράγουν τεστοστερόνη, σπερματοζωάρια ή και τα δύο. Οι άνδρες με χαμηλή τεστοστερόνη νιώθουν ότι έχουν λιγότερη ενέργεια και ζωτικότητα. Πρέπει να προσδιοριστεί η ακριβής αιτία, ώστε να χορηγηθεί η σωστή θεραπεία.
Γονάδες και υγεία
Οι γονάδες (αδένες του φύλου) είναι οι όρχεις στους άνδρες και οι ωοθήκες στις γυναίκες. Αυτά τα όργανα παράγουν αντιστοίχως σπερματοζωάρια και ωάρια. Παράγουν επίσης ορμόνες που ελέγχουν τα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου, όπως τις τρίχες στο πρόσωπο και στο στήθος, που προσδιορίζουν τις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Οι φυλετικές ορμόνες παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της αναπαραγωγής.
Και οι άνδρες και οι γυναίκες παράγουν ανδρικές ορμόνες (ανδρογόνα) και γυναικείες ορμόνες (οιστρογόνα και προγεστερόνη), αλλά τα ανδρογόνα κυριαρχούν στους άνδρες και τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη κυριαρχούν στις γυναίκες. Οι διαταραχές στις γονάδες μπορούν να οδηγήσουν σε διάφορες διαταραχές της υγείας, συμπεριλαμβανομένων και των δευτερογενών χαρακτηριστικών του φύλου.
Η τεστοστερόνη είναι η πιο σημαντική από τις ανδρικές ορμόνες (ανδρογόνα). Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης χρειάζεται τεστοστερόνη, για να σχηματιστούν τα ανδρικά γεννητικά όργανα. Κατά τη διάρκεια της ήβης είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των μυϊκών σωματικών χαρακτηριστικών.
Στους ενήλικες άνδρες η τεστοστερόνη διατηρεί τη μυϊκή μάζα και ισχύ, την κατανομή λίπους, την οστική μάζα, την παραγωγή σπέρματος, τη σεξουαλική συμπεριφορά και ικανότητα. Ανεπάρκειες ή διαταραχές της ισορροπίας στην τεστοστερόνη και σε άλλες φυλετικές ορμόνες μπορούν να επηρεάσουν τη σεξουαλική ανάπτυξη, τα χαρακτηριστικά του φύλου και τη γονιμότητα.
Αιτίες υπογοναδισμού
Ο υπογοναδισμός μπορεί να αναπτυχθεί σε οποιαδήποτε ηλικία στον άνδρα, ακόμα και πριν τη γέννηση. Προσβάλλονται περίπου 1 στους 500, άνδρες και αγόρια.
Οι δύο βασικοί τύποι ανδρικού υπογοναδισμού είναι η πρωτοπαθής ανεπάρκεια των όρχεων και η δευτεροπαθής ανεπάρκεια των όρχεων, η οποία προκύπτει από πρόβλημα στον υποθάλαμο ή στην υπόφυση.
Στη δευτεροπαθή ανεπάρκεια των όρχεων οι όρχεις είναι φυσιολογικοί, αλλά δε λειτουργούν σωστά εξαιτίας της έλλειψης διέγερσης από τις υποφυσιακές ορμόνες.
Και οι δύο τύποι ανδρικού υπογοναδισμού μπορεί να έχουν πολλές αιτίες. Είναι σημαντικό να προσδιοριστεί η ακριβής αιτία ώστε να υπάρξει η κατάλληλη αντιμετώπιση.
Συχνές αιτίες πρωτοπαθούς ανδρικού υπογοναδισμού είναι:
- Το σύνδρομο Klinefelter, μια συγγενής ανωμαλία των φυλετικών χρωμοσωμάτων.
- Κρυψορχία (μη κάθοδος των όρχεων).
- Υπερβολικός σίδηρος στο αίμα.
- Τραυματισμός των όρχεων.
- Παρωτίτιδα.
- Προηγούμενη εγχείρηση για κήλη.
- Θεραπεία καρκίνου με χρήση χημειοθεραπείας ή ακτινοβολίας.
Συχνές αιτίες δευτεροπαθούς υπογοναδισμού είναι:
- Το σύνδρομο Kallman, μία διαταραχή του υποθαλάμου.
- Όγκοι της υπόφυσης.
- Άλλες διαταραχές της υπόφυσης.
- Φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ψυχιατρικών φαρμάκων.
- Γήρανση.
Οι επιδράσεις του ανδρικού υπογοναδισμού προσδιορίζονται αρχικά από το στάδιο της ζωής κατά το οποίο συμβαίνουν.
Κατά την εμβρυϊκή ανάπτυξη ο υπογοναδισμός μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των έξω γεννητικών οργάνων και να οδηγήσει σε μία κατάσταση, που καλείται αμφιλεγόμενα γεννητικά όργανα, κατά την οποία δεν είναι ξεκάθαρο το φύλο του νεογέννητου από την εξωτερική εξέταση.
Όταν συμβαίνει υπογοναδισμός κατά την εφηβεία, μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη και να παραβλάψει την ανάπτυξη πολλών δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου. Ένα αγόρι με αυτή την κατάσταση μπορεί να μην αναπτύξει αυξημένη μυϊκή μάζα, βαθιά φωνή και τρίχες σώματος. Το πέος και οι όρχεις ενδέχεται να μην αναπτυχθούν. Οι αλλαγές στη σκελετική ανάπτυξη μπορεί να οδηγήσουν σε ασυνήθιστα μακριά χέρια και πόδια, δυσανάλογα στο σωματικό ύψος.
Σε ενήλικες άνδρες μπορεί ο υπογοναδισμός να προκαλέσει στυτική δυσλειτουργία και στειρότητα. Μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μείωση των τριχών του προσώπου και του σώματος, λέπτυνση του δέρματος, ανάπτυξη μαστικού ιστού (γυναικομαστία) και απώλεια οστικής μάζας. Επιπρόσθετα, τον υπογοναδισμό ενδέχεται να συνοδεύουν νοητικές και συναισθηματικές αλλαγές, όπως εναλλαγές της διάθεσης, ευερεθιστότητα, ελαττωμένη σεξουαλική διάθεση και κατάθλιψη.
Διάγνωση
Η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να βοηθήσουν τα αγόρια να εμφανίσουν καθυστερημένη ήβη και να προστατέψουν τους ενήλικες άνδρες από την οστεοπόρωση και άλλους κινδύνους του αθεράπευτου υπογοναδισμού.
Η διάγνωση του υπογοναδισμού στηρίζεται στα συμπτώματα και στα αποτελέσματα των αιματολογικών εξετάσεων που μετρούν τα επίπεδα τεστοστερόνης.
Μπορεί να γίνουν επιπρόσθετες μελέτες, για να προσδιοριστεί η αιτία. Αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ορμονικές εξετάσεις, ανάλυση σπερματικού υγρού, απεικόνιση της υποφύσεως, γενετικές μελέτες και βιοψία όρχεων.
Όψιμος υπογοναδισμός – συμπτώματα
Ο υπογοναδισμός όψιμης έναρξης είναι αυτός που παρουσιάζεται κάποια στιγμή στη ζωή ενός άντρα, ο οποίος είχε κανονική εφηβική ανάπτυξη και κατά συνέπεια φυσιολογική ανάπτυξη των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου.
Τα συμπτώματα αυτού του τύπου υπογοναδισμού είναι πιο ήπια από αυτού που παρουσιάζεται στην παιδική ηλικία και εγκαθίσταται σταδιακά. Με την αύξηση της ηλικίας φαίνεται ότι μειώνονται σιγά σιγά και οι μέσες τιμές των επιπέδων της τεστοστερόνης. Αυτό αρχίζει από την ηλικία των 40 ή και νωρίτερα – ο μηχανισμός δεν είναι ακριβώς γνωστός.
Υπολογίζεται ότι από υπογοναδισμό πάσχει περίπου το 7% των αντρών ηλικίας 40 έως 60 ετών, το 22% αντρών ηλικίας 60-80 ετών και το 36% των αντρών ηλικίας 80-100 ετών.
Τα σημεία και συμπτώματα που συνήθως παρουσιάζονται είναι:
- Μείωση της ερωτικής επιθυμίας
- Στυτική δυσλειτουργία
- Μείωση της μυϊκής μάζας
- Απώλεια οστικής μάζας
- Καταθλιπτικές σκέψεις
- Κόπωση
- Απώλεια της τριχοφυΐας του σώματος
- Εξάψεις
Οι επιστήμονες έχουν διαπιστώσει ότι οι άνδρες με παχυσαρκία, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλή χοληστερίνη και τριγλυκερίδια και διαβήτη είναι πιθανότερο να έχουν χαμηλή τεστοστερόνη.
Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία. Η θεραπεία υποκατάστασης με τεστοστερόνη που χορηγείται με ένεση, αυτοκόλλητο ή gel είναι αποτελεσματική στην αποκατάσταση φυσιολογικών ορμονικών επιπέδων. Στα αγόρια μπορεί να διεγείρει την ήβη.
Δεν υπάρχει καμία αποτελεσματική θεραπεία για την αποκατάσταση της παραγωγής σπερματοζωαρίων, αν έχετε πρωτοπαθή υπογοναδισμό.
Αν το πρόβλημα είναι η υπόφυση, οι υποφυσιακές ορμόνες μπορούν να διεγείρουν την παραγωγή σπερματοζωαρίων και να αποκαταστήσουν τη γονιμότητα.
Ένας υποφυσιακός όγκος μπορεί να χρειαστεί εγχείρηση για την αφαίρεση του όγκου, φάρμακα ή ορμονική υποκατάσταση.
