Από το 1895 που ανακαλύφθηκε η συσκευή των ακτίνων Χ έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της ιατρικής. Κατά τη διάρκεια μίας ακτινογραφίας περνά ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία διαμέσου του οργανισμού σας πάνω σε ένα φιλμ ή μία οθόνη. Οι πυκνές δομές, όπως τα οστά, απορροφούν την περισσότερη ακτινοβολία και εμφανίζονται άσπρες πάνω στο φιλμ ή στην οθόνη. Οι λιγότερο πυκνοί ιστοί, όπως οι πνεύμονες και το έντερο, απορροφούν λιγότερη ακτινοβολία και απεικονίζονται με μαύρες αποχρώσεις έως γκρι.
Για να γίνουν οι λιγότερο πυκνές δομές εμφανέστερες, μπορεί να σας κάνουν ένεση ή να σας ζητήσουν να καταπιείτε ένα υλικό αντίθεσης (σκιαγραφικό με βάριο) πριν την ακτινογραφία. Το σκιαγραφικό υλικό απορροφά ακτινοβολία με τον τρόπο που απορροφούν οι πυκνοί ιστοί.
Οι ακτινογραφίες χρησιμοποιούνται συχνότερα, για να απεικονιστούν:
Αυτή η ακτινογραφία δείχνει ένα σπασμένο οστό σε ένα πόδι (περόνη).
Οστά. Ένας από τους πιο συχνούς λόγους που γίνεται ακτινογραφία είναι για την ανίχνευση κατάγματος οστού. Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία δεν απορροφάται εκεί όπου έχει σπάσει το οστό κάνοντας την έκταση και το σημείο των περισσότερων καταγμάτων ορατά στην ακτινογραφία.
Θώρακας. Η ακτινογραφία θώρακα είναι μία άλλη συχνά εκτελούμενη διαδικασία. Η ακτινογραφία θώρακα μπορεί να παρέχει πληροφορίες σχετικά με την καρδιά, τους πνεύμονες και το θωρακικό σας τοίχωμα, συμπεριλαμβανομένων των πλευρών. Σε μία φυσιολογική ακτινογραφία θώρακα οι πλευρές είναι ορατές, σκιαγραφείται η καρδιά και οι πνεύμονες απεικονίζονται μαύροι, επειδή περιέχουν αέρα.
Η ακτινογραφία θώρακα μπορεί να ταυτοποιήσει καταστάσεις, όπως μία σπασμένη πλευρά, διογκωμένη καρδιά, πνευμονία, ατελεκτασία ή έναν όγκο στον πνεύμονα. Στην περίπτωση της πνευμονίας, για παράδειγμα, αντί για την εμφάνιση μαύρου στη θέση των πνευμόνων, μπορεί να εμφανίζονται κάποια λευκά τμήματα στον έναν ή και τους δύο πνεύμονες.
Μαστός. Ο ιατρικός όρος για την απεικόνιση του γυναικείου μαστού με ακτίνες Χ είναι μαστογραφία. Η διαδικασία γίνεται για την ανίχνευση του πρώιμου καρκίνου του μαστού. Καθώς οι ακτίνες Χ διαπερνούν τον ιστό του μαστού, οι πυκνότεροι ιστοί στο στήθος απορροφούν περισσότερη ακτινοβολία, οπότε γίνονται ευκρινέστεροι στο φιλμ των ακτίνων Χ. Η παρουσία πυκνών ιστών θα μπορούσε να αποτελεί ένδειξη καρκίνου.
Πεπτική οδός. Οι ακτινογραφίες της γαστρεντερικής οδού αναφέρονται συχνά ως ακτινογραφίες με βάριο, διότι συνήθως χρησιμοποιούν βάριο για σκιαγραφικό. Το βάριο είναι ένα υγρό, μεταλλικό, αλκαλικό υλικό που καλύπτει προσωρινά την εσωτερική επιφάνεια της πεπτικής σας οδού κάνοντας το περίγραμμα να φαίνεται καθαρότερα στις ακτινογραφίες. Ανάλογα με το αν εξετάζεται η ανώτερη ή η κατώτερη σας πεπτική οδός, μπορεί είτε να καταπιείτε ένα υγρό που περιέχει βάριο είτε το βάριο να εισαχθεί στο έντερο μέσω ενός σωλήνα που τοποθετείται στον πρωκτό σας (βαριούχος υποκλυσμός). Οι ακτινογραφίες του πεπτικού μπορούν να ταυτοποιήσουν πολλά προβλήματα, όπως έλκη, καρκινωματώδεις (κακοήθεις) και μη καρκινωματώδεις (καλοήθεις) όγκους και απόφραξη στην πεπτική οδό.
Αιμοφόρα αγγεία. Η απεικόνιση των αιμοφόρων αγγείων με ακτίνες Χ αναφέρεται συνήθως ως αγγειογραφία ή αρτηριογραφία. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, χορηγείται με ένεση σκιαγραφικό σε ένα αιμοφόρο αγγείο μέσω ενός μικρού, μακρού, εύκαμπτου σωλήνα (καθετήρας) που προωθείται μέσα στο αγγείο. Καθώς το διάλυμα μετακινείται μέσω των αιμοφόρων αγγείων, λαμβάνονται ακτινογραφίες των αγγείων. Οι ακτινογραφίες μπορούν να δείξουν αν το αίμα ρέει φυσιολογικά ή αν διακόπτεται ή επιβραδύνεται λόγω κάποιου κωλύματος στο αγγείο.
Όταν γίνεται έγχυση σκιαγραφικού μέσα στις αρτηρίες που αρδεύουν με αίμα τον καρδιακό μυ (στεφανιαίες αρτηρίες), η τεχνική καλείται στεφανιογραφία. Η στεφανιογραφία χρησιμοποιείται για την ταυτοποίηση στένωσης ή απόφραξης μιας στεφανιαίας αρτηρίας εξαιτίας σχηματισμού πλακών (αθηροσκλήρωση) ή πηγμάτων. Όταν γίνεται έγχυση σκιαγραφικού σε μια μεγάλη αρτηρία που αρδεύει τον εγκέφαλο, η τεχνική καλείται εγκεφαλική αρτηριογραφία/ αγγειογραφία.
Αυτές οι εξετάσεις χρησιμοποιούνται, για να ανιχνεύσουν ανωμαλίες στον τράχηλο ή στον εγκέφαλο, όπως η θρόμβωση, η ρήξη αιμοφόρου αγγείου ή ένα ανεύρυσμα. Γίνονται λιγότερο συχνά τώρα από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια λόγω της ανάπτυξης της μαγνητικής τομογραφίας (MRI) και της μαγνητικής αγγειογραφίας (MRA).
Ουροποιητική οδός. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας που καλείται ενδοφλέβια πυελογραφία γίνεται έγχυση σκιαγραφικού σε μια φλέβα. Αυτό κυκλοφορεί κατά την κυκλοφορία του αίματος και συγκεντρώνεται στους νεφρούς, απ’ όπου απεκκρίνεται στα ούρα. Καθώς η χρωστική περνά κατά μήκος της ουροποιητικής οδού, σκιαγραφεί την οδό κάνοντας την πιο ορατή σε μία ακτινογραφία. Αυτή η εξέταση γίνεται συχνότερα για τον έλεγχο αποφράξεων στην ουροποιητική οδό, που προκαλούνται από λίθους ή όγκους, ή για τον έλεγχο ανωμαλιών των νεφρών ή των ουροφόρων οδών, όπως οι όγκοι.
Χοληδόχος και παγκρεατικός πόρος. Η ακτινολογική εξέταση του χοληδόχου και του παγκρεατικού πόρου μπορεί να ταυτοποιήσει χολόλιθους, στενώσεις, καρκίνο ή άλλες ανωμαλίες. Γίνεται έγχυση σκιαγραφικού στους πόρους μέσω ενός μακρού σωλήνα (ενδοσκόπιο), που τοποθετείται μέσα στον πεπτικό σωλήνα, και προωθείται μέσω του σωλήνα, ώσπου να φτάσει το χοληδόχο ή τον παγκρεατικό πόρο. Αυτή η διαδικασία καλείται ενδοσκοπική ανάστροφη χολάγγειο-παγκρεατογραφία (ERCP).
Ακτινογραφίες με Βάριο
Οι ακτινογραφίες με βάριο πραγματοποιούνται με τη χρήση του βαρίου ως σκιαγραφικού για την εξέταση της ανώτερης και κατώτερης γαστρεντερικής οδού. Όταν το βάριο καταποθεί, σκιαγραφεί την ανώτερη πεπτική οδό επιτρέποντας στο γιατρό να ελέγξει για ανωμαλίες, όπως ένα έλκος, ένας όγκος ή μία απόφραξη της οδού (στένωση αρτηρίς). Επίσης, επιτρέπει την απεικόνιση κινητικών ανωμαλιών του οισοφάγου, του στομάχου και του λεπτού εντέρου.
Για την εξέταση της κατώτερης γαστρεντερικής οδού μπορεί να εισαχθεί βάριο μέσα στον πρωκτό και στο έντερο με τη χρήση κλύσματος. Ο βαριούχος υποκλυσμός επιτρέπει την απεικόνιση του βλεννογόνου του πρωκτού, του παχέος εντέρου και συνήθως ενός τμήματος του λεπτού εντέρου. Η εξέταση μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση ασθενειών, όπως οι πολύποδες, ο καρκίνος του παχέος εντέρου, η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα.
Προετοιμασία. Πριν την εξέταση χρειάζεται γενικώς να είστε νηστικός ή όλη τη νύχτα. Για τη λήψη του βαρίου θα σας ζητηθεί να πιείτε ένα υγρό σαν κιμωλία, το οποίο μπορεί να έχει αρωματιστεί, για να έχει κάποια ευχάριστη γεύση.
Αν κάνετε βαριούχο υποκλυσμό, θα σας δοθεί πιθανώς την προηγούμενη νύχτα ένα καθαρτικό, για να προετοιμαστεί το έντερο σας. Μπορεί επίσης να χρειαστείτε κλύσμα για καθαρισμό μία ή δύο ώρες πριν την εξέταση. Με το βαριούχο υποκλυσμό γίνεται έγχυση βαρίου στον πρωκτό σας. Παρόλο που θα νιώσετε σφοδρή επιθυμία να το αποβάλετε, είναι σημαντικό να κρατήσετε το βάριο, μέχρι να ολοκληρωθεί η εξέταση.
Η εξέταση. Αφού το μείγμα του βαρίου επικαλύψει και γεμίσει τις κρύπτες της πεπτικής σας οδού, λαμβάνονται ακτινογραφίες που αποκαλύπτουν μία καθαρή εικόνα του σχήματος και της κατάστασης αυτών των οργάνων. Χρησιμοποιείται επίσης ακτινοσκόπιο, για να απεικονίσει τη διαδρομή του βαρίου. Αυτή η συσκευή χρησιμοποιεί μία φθορίζουσα οθόνη, για να μετατρέπει τις εικόνες των ακτίνων Χ σε ορατό φως. Το ακτινοσκόπιο μπορεί επίσης να παρέχει συμβατικές ακτινογραφίες σε οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της εξέτασης.
Καρκίνος στομάχου (βέλος).
Για πιο ξεκάθαρη εικόνα του στομάχου μπορεί να σας ζητηθεί να λάβετε μια σκόνη ή ένα χάπι που απελευθερώνουν αέρα στο στόμαχο σας. Ο αέρας θα διευρύνει το στόμαχο σας, για να δώσει μία πιο λεπτομερή εικόνα του οργάνου.
Κατά τη διάρκεια της εξέτασης του εντέρου με βάριο ο γιατρός μπορεί να σας τοποθετήσει σε διάφορες θέσεις και να πιέσει την κοιλιά σας, καθώς το βάριο θα ρέει κατά μήκος του εντέρου σας. Θα προσπαθήσει να προωθήσει το βάριο στο λεπτό σας έντερο. Ενίοτε ενδέχεται ο ακτινολόγος να εμφυσήσει αέρα μέσα στο έντερο σας, για να αποκομίσει καλύτερη απεικόνιση των λεπτών χαρακτηριστικών του περιγράμματος του. Αυτό πρακτικά είναι αποτελεσματικό στην ανίχνευση πολύ μικρών πολυπόδων και αλλαγών του εντέρου που σχετίζονται με την ελκώδη κολίτιδα ή τη νόσο Crohn.
Παρενέργειες. Το βάριο αποβάλλεται με τα κόπρανα και γενικώς προκαλεί ελάχιστες παρενέργειες. Μπορεί να οδηγήσει σε προσωρινή δυσκοιλιότητα. Για το λόγο αυτό προτείνεται συχνά μετά την εξέταση του λεπτού εντέρου με βάριο ένα καθαρτικό.
Ο βαριούχος υποκλυσμός είναι γνωστό πως επιδεινώνει περιστασιακά την ελκώδη κολίτιδα ή σπανίως οδηγεί σε διάτρηση του εντέρου.
Θα μπορείτε να φάτε φυσιολογικά αμέσως μετά την εξέταση και πιθανώς θα σας συμβουλεύσουν να πίνετε άφθονα υγρά κατά τη διάρκεια της υπόλοιπης ημέρας. Για πολλές ημέρες μετά την εξέταση τα κόπρανα σας μπορεί να είναι ελαφρώς ροζ, καθώς θα αποβάλλετε τα υπολείμματα βαρίου από την γαστρεντερική σας οδό.
