Η ακτινική ή ηλιακή κεράτωση (actinic or solar keratosis) [λέγεται και ακτινική υπερκεράτωση] θεωρείται σήμερα από τους περισσότερους γιατρούς ως ένας μη καρκινικός (καλοήθης) όγκος. Ο οποίος όμως αντιπροσωπεύει μια προκαρκινική κατάσταση του δέρματος καθώς μπορεί να εξελιχθεί σε πλακώδες καρκίνωμα (λέγεται και ακανθοκυτταρικό). Ορισμένοι γιατροί ωστόσο θεωρούν πως η ακτινική κεράτωση πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα πρώιμο στάδιο καρκίνου.
Οι ακτινικές κερατώσεις είναι μικρές κηλίδες στο δέρμα, που εμφανίζουν στην ψηλάφηση μια τραχύτητα και ξηρότητα, σε αντίθεση με την βελούδινη αίσθηση που δίνει το φυσιολογικό δέρμα. Είναι πολύ συνηθισμένες και ένας από τους συχνότερους λόγους επίσκεψης στο δερματολόγο. Εκτιμάται ότι 1 στα 6 άτομα θα εμφανίσουν ακτινική υπερκετάτωση σε κάποιο σημείο της ζωής τους.
Γενικά η κεράτωση (ή υπερκεράτωση) του δέρματος χαρακτηρίζεται από πάχυνση του πιο επιφανειακού τμήματος της επιδερμίδας, που ονομάζεται κεράτινη στιβάδα. Τα επιφανειακά κύτταρα της επιδερμίδας είναι ιδιαίτερα φορτωμένα με κερατίνη, μια πρωτεΐνη που προσδίδει ξηρή και σκληρή όψη.
Να σημειωθεί ότι οι κερατώσεις του δέρματος διακρίνονται σε ακτινικές (με τον όρο υπονοείται ότι έχουν αιτία τον ήλιο) και σε σμηγματορροïκές (εναποθέσεις σμήγματος και κερατινοκυττάρων).
Συμπτώματα
Η χρόνια έκθεση στον ήλιο, τροποποιεί τα κερατινοκύτταρα της επιδερμίδας και δημιουργεί τραχιές στην αφή περιοχές με απολέπιση.
Οι ακτινικές υπερκερατώσεις αναπτύσσονται σαν μικρές (1-2 χιλιοστά) κηλίδες στο δέρμα που με το χρόνο μεγεθύνονται και συνήθως γίνονται κόκκινες και φολιδωτές.
Βρίσκονται σε περιοχές μακροχρόνιας έκθεσης στον ήλιο, όπως στο πρόσωπο, στα αυτιά, στο στήθος και στο φαλακρό μέρος του κεφαλιού στους άνδρες, καθώς και στους βραχίονες και στις ράχες των χεριών.
Αρχικά οι ακτινικές κερατώσεις είναι επίπεδες και φολιδωτές. Αργότερα έχουν μια σκληρή επιφάνεια, σαν θήλωμα. Η επιφάνεια τους, που είναι σαν γυαλόχαρτο, γίνεται πιο εύκολα αισθητή με την αφή παρά με την όραση. Έχουν χρώμα ανοιχτό γκρι έως σκούρο ροζ. Όταν αναπτύσσονται στα χείλη, λέγονται ακτινική χειλίτιδα (είναι η πιο επιθετική μορφή της ακτινικής κεράτωσης).
Η ηλιακή κεράτωση εμφανίζεται κυρίως σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα που έχουν υποστεί βλάβη από τον ήλιο. Ακόμη σε μεγαλύτερο κίνδυνο βρίσκονται ασθενείς με ανοσοκαταστολή. Οι βλάβες προκύπτουν όταν το τοπικό ανοσοποιητικό σύστημα του δέρματος αδυνατεί να επιδιορθώσει την κυτταρική βλάβη.
Θεραπεία
Η ακτινική κεράτωση χρειάζεται ιατρική αντιμετώπιση, γιατί, αν παραμείνει, μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο του δέρματος από πλακώδη κύτταρα (ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα).
Επομένως, η έγκαιρη διάγνωση τους και αντιμετώπιση από τον δερματολόγο είναι απαραίτητη. Ο κίνδυνος εξέλιξης σε πλακώδες καρκίνωμα έχει εκτιμηθεί ότι ανέρχεται σε 6-10% μέσα σε διάστημα 10 ετών. Να σημειωθεί ότι το 2-10% των πλακωδών καρκινωμάτων είναι δυνατό να κάνουν μετάσταση.
Σύμφωνα με πιο τελευταίες απόψεις, οι ακτινικές κερατώσεις δεν θεωρούνται προκαρκινικές αλλά το πρώτο στάδιο στην ανάπτυξη καρκίνου του δέρματος. Πάντως, οι ίδιες οι ακτινωτές κετατώσεις δεν δίνουν μεταστάσεις.
Υπάρχει μια ποικιλία θεραπειών. Ο γιατρός μπορεί να αφαιρέσει την κεράτωση με κρυοθεραπεία με υγρό άζωτο (επιτυγχάνει ποσοστά ίασης 98% ) ή με χρήση τοπικών φαρμάκων, ηλεκτρικού καυτηριασμού ή με χειρουργική επέμβαση. Δείγμα ιστού μπορεί να εξεταστεί για σημεία καρκίνου.
Η τοπική χημειοθεραπεία είναι χρήσιμη για τη θεραπεία μιας ολόκληρης κλινικής και υποκλινικής περιοχής για ομάδες βλαβών.
Το χημικό πίλινγκ επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί καθώς καταστρέφει τα ανεπιθύμητα δερματικά κύτταρα.
