Τα φυσιολογικά ούρα έχουν ωχροκίτρινο χρώμα, διαυγή όψη χωρίς ίχνη αίματος. Αιματουρία (hematuria) είναι η κατάσταση κατά την οποία υπάρχει αίμα στα ούρα. Το ορατό σύμπτωμα της αιματουρίας είναι ροζ, κόκκινο ή καφέ χρωματισμένα ούρα. Πρόκειται για κάτι που παρουσιάζεται συχνά.
Η αιματουρία δεν αποτελεί ασθένεια αλλά είναι δυνατόν να είναι ένα από τα συμπτώματα κάποιας νόσου (π.χ. ουρολοίμωξη, προστατίτιδα, κυστίτιδα, δρεπανοκυτταρική αναιμία κλπ). Πάντως είναι φυσιολογικό να αποβάλλεται κάποιο αίμα στα ούρα το οποίο δεν φαίνεται με το μάτι – 1.000.000 ερυθρά αιμοσφαίρια αποβάλλονται με τα ούρα κάθε μέρα. Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την αιματουρία αλλά αντιμετωπίζεται κατά περίπτωση το υποκείμενο νόσημα.
Το αίμα στα ούρα μπορεί να είναι οφθαλμοφανές ή να γίνεται αντιληπτό, μόνο όταν τα ούρα εξετάζονται στο μικροσκόπιο. Έτσι η αιματουρία διακρίνεται σε μακροσκοπική όπου τα ούρα φαίνονται κόκκινα ή καφέ με το μάτι και σε μικροσκοπική όπου η ανίχνευση του αίματος γίνεται με ειδικές εξετάσεις. Να σημειωθεί ότι ο βαθμός της αιματουρίας δεν αντανακλά απαραίτητα και τη σοβαρότητα του υποκείμενου προβλήματος. Με άλλα λόγια, μία μικροσκοπική αιματουρία (μη εμφανής) δεν είναι απαραίτητα και αθώα.
Η διάγνωση της αιματουρίας γίνεται συνήθως, όταν πραγματοποιείται μία ανάλυση ούρων για κάποιον άλλο λόγο, όπως σε μια εξέταση ρουτίνας.
Πρέπει να αναφερθεί, ότι το κόκκινο χρώμα των ούρων δεν οφείλεται πάντοτε στην παρουσία αίματος. Τα ούρα είναι δυνατόν να χρωματιστούν κόκκινα μετά τη λήψη διαφόρων φαρμάκων, τη λήψη διαφόρων τροφών (π.χ. παντζάρια και βατόμουρα). Οι ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτικά θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η λήψη αυτών των φαρμάκων μπορεί σπανίως να προκαλέσει αιματουρία, χωρίς να υπάρχει κάποια υποκείμενα πάθηση στο ουροποιητικό σύστημα. Η εντατική άσκηση μπορεί επίσης να προκαλέσει παρουσία αίματος στα ούρα.
Η αιματουρία μπορεί να μην έχει κανένα άλλο σύμπτωμα. Συχνά όμως υπάρχει πόνος κατά την ούρηση, συχνουρία, καύσος, δυσκολία στην ούρηση ή κόπωση. Η εμφάνιση πηγμάτων αίματος στα ούρα είναι σημάδι μεγάλης αιματουρίας και χρειάζεται γρήγορη εκτίμηση και αντιμετώπιση.
Διάγνωση και εξετάσεις
Aίμα στα ούρα μπορεί να προκύψει από διάφορα προβλήματα των νεφρών ή των ουροφόρων οδών, όπως από λοίμωξη, πέτρα στα νεφρά, κύστεις ή όγκους. Η αλήθεια είναι ότι οποιαδήποτε πάθηση του ουροποιητικού μπορεί να προκαλέσει αιματουρία. Πρωταρχικό ρόλο στη σωστή διάγνωση της αιτίας παίζουν οι πληροφορίες που δίνει ο ίδιος ο ασθενής για το σύμπτωμα π.χ. το αν εμφανίζεται αίμα στην αρχή ή στο τέλος της ούρησης ή αν τα ούρα είναι αιματηρά καθ’ όλη τη διάρκεια της ούρησης. Επίσης, ένα σημαντικό στοιχείο για το γιατρό είναι το αν συνοδεύεται από πόνο ή αν πρόκειται για «ανώδυνη» αιματουρία.
Για να βρεθεί η αιτία για την αιματουρία είναι απαραίτητα τα ακόλουθα βήματα:
- Φυσική εξέταση, η οποία περιλαμβάνει μια συζήτηση για το ιατρικό ιστορικό.
Εξετάσεις ούρων. Ακόμη και αν η αιματουρία ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά μέσα από ανάλυση ούρων, είναι πιθανό να κριθεί απαραίτητη μια άλλη δοκιμή για να διαπιστωθεί αν η αιματουρία επιμένει. Αιματουρία που εμφανίζεται μόνο μία φορά συνήθως δεν χρειάζεται περαιτέρω αξιολόγηση. Μία γενική εξέταση ούρων μπορεί επίσης να βοηθήσει στη διάγνωση μίας λοίμωξης του ουροποιητικού συστήματος. - Απεικονιστικές εξετάσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι με αιματουρία είναι πιθανό να χρειασθούν μια εξέταση απεικόνισης που παρέχει λεπτομερείς εικόνες των εσωτερικών οργάνων τους. Η πιο διαδεδομένη είναι το υπερηχογράφημα νεφρών και ουροδόχου κύστεως.
Παρά τις εξετάσεις, η αιτία της αιματουρίας μπορεί να μη βρεθεί ποτέ και σ αυτήν την περίπτωση, προτείνεται ή τακτική παρακολούθηση.
Καλοήθης αιματουρία
Όμως πολλά άτομα με αιματουρία δεν έχουν ενδείξεις άλλων προβλημάτων παρ’ όλη την προσεκτική αξιολόγηση και αυτό ονομάζεται καλοήθης αιματουρία, η οποία δε σχετίζεται με βλάβη των νεφρών.
Η καλοήθης αιματουρία έχει δύο μορφές: τη μη οικογενή (σποραδική) μορφή και την οικογενή (κληρονομική) μορφή. Η μη οικογενής καλοήθης αιματουρία ανιχνεύεται συνήθως στα παιδιά, αλλά μπορεί να μη γίνει εμφανής παρά αργότερα στη ζωή. Εκτός από την παρουσία αίματος στα ούρα όλα τα άλλα ευρήματα που συσχετίζονται με τα ούρα, το αίμα και τους νεφρούς είναι φυσιολογικά. Δε χρειάζεται θεραπεία και σε πολλές περιπτώσεις η αιματουρία εξαφανίζεται προοδευτικά με τον καιρό.
Η μη οικογενής καλοήθης αιματουρία προσβάλλει συνήθως αθλητές και ειδικά δρομείς μεγάλων αποστάσεων. Το ακριβές αίτιο του αίματος στα ούρα δεν είναι σαφές, αλλά το περιστατικό αιματουρίας που προκαλείται από άσκηση συνδέεται άμεσα με τη διάρκεια και την ένταση της σωματικής δραστηριότητας. Η αιματουρία υποχωρεί συνήθως μέσα σε 24 ώρες, αφότου σταματήσει η γυμναστική.
Η οικογενής μορφή καλοήθους αιματουρίας κληρονομείται απ’ τον ένα γονέα, οπότε ένα μόνο γονίδιο που μεταδίδεται απ’ τον έναν απ’ τους δύο γονείς είναι αρκετό, για να επιφέρει τη νόσο. Εάν ένας γονέας έχει το νόσημα, το παιδί του έχει 50% πιθανότητες να την εκδηλώσει. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις προσβάλλονται συνήθως διάφορα μέλη της οικογένειας.
Σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται βιοψία νεφρού για την επιβεβαίωση της διάγνωσης της καλοήθους οικογενούς αιματουρίας και τη διάκριση της από άλλα νοσήματα. Η καλοήθης οικογενής αιματουρία αναγνωρίζεται συνήθως στην παιδική ηλικία. Γενικά συνεχίζεται σ’ όλη τη ζωή, αλλά δεν προκαλεί βλάβη στους νεφρούς ή άλλα προβλήματα.
Η θεραπεία δεν είναι απαραίτητη. Σε μερικά παιδιά με μόνη εκδήλωση την αιματουρία απαντάται υψηλή συγκέντρωση ασβεστίου στα ούρα (υπερασβεστιουρία) και πιστεύεται ότι αυτή είναι η αιτία της πάθησης. Τα παιδιά αυτά μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πέτρας στα νεφρά.
