Τα νεφρά (kidneys) αποτελούν μέρος του ουροποιητικού συστήματος, ένα περίπλοκο σύστημα που κύρια λειτουργία του είναι η απομάκρυνση της περίσσειας υγρών και των περιττών ουσιών από το αίμα. Επιπλέον, οι νεφροί λειτουργούν ως αδένες παράγοντας σημαντικές ορμόνες για την παραγωγή των ερυθρών αιμοσφαιρίων, τη ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης και το σχηματισμό των οστών.
Εκτός από τους νεφρούς το ουροποιητικό περιλαμβάνει δυο ουρητήρες, την ουροδόχο κύστη και την ουρήθρα. Οι νεφροί, ένα ζευγάρι οργάνων με σχήμα φασολιού, βρίσκονται ακριβώς πίσω από το κοιλιακό τοίχωμα από τη μία και την άλλη πλευρά της σπονδυλικής στήλης, στο επίπεδο των κάτω πλευρών. Κάθε νεφρός έχει γενικά περίπου το μέγεθος γροθιάς.
Οι ουρητήρες είναι μυϊκοί σωλήνες που προωθούν τα ούρα από κάθε νεφρό προς την ουροδόχο κύστη. Η ουροδόχος κύστη είναι ένας μυϊκός σάκος που αποθηκεύει τα ούρα. Η ουρήθρα είναι ο στενός σωλήνας μέσα από τον οποίο τα ούρα αποβάλλονται από την ουροδόχο κύστη κατά τη διάρκεια της ούρησης.
Οι δραστηριότητες των νεφρών μπορεί να διαφέρουν από ημέρα σε ημέρα για να προσαρμόζονται στις καθημερινές αλλαγές του είδους και της ποσότητας των τροφών και των υγρών που καταναλώνετε. Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι μια ημέρα τυχαίνει να πιείτε πολύ νερό και πολλούς χυμούς και την επομένη δεν πίνετε σχεδόν τίποτα. Οι νεφροί προσαρμόζονται αντίστοιχα, χωρίς να αφήσουν τους ιστούς ούτε να πλημμυρίσουν ούτε να μείνουν χωρίς υγρά. Αυτό το επιτυγχάνουν ελέγχοντας με προσοχή τις ποσότητες υγρών και αλατιού που απεκκρίνονται με τα ούρα σας. Παρόλο που και άλλα όργανα, όπως το δέρμα, οι πνεύμονες και το έντερο, απομακρύνουν κι αυτά υγρά, οι νεφροί είναι το σημαντικότερο όργανο για την απέκκριση υγρών.
Το αίμα εισέρχεται σε κάθε νεφρό από τη νεφρική αρτηρία, έναν κύριο κλάδο της αορτής, της κύριας αρτηρίας του σώματος. Παρόλο που οι νεφροί αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 1% του βάρους του σώματος, περνάει μέσα από αυτούς το 20% του αίματος που αντλείται από την καρδιά.
H λειτουργία των νεφρών
Μέσα στο νεφρό το αίμα περνάει από μια σειρά συστημάτων διήθησης που ονομάζονται νεφρώνες και είναι οι κύριες λειτουργικές μονάδες του νεφρού. Ο κάθε νεφρός περιέχει περισσότερους από 1 εκατομμύριο νεφρώνες, ο καθένας από τους οποίους αποτελείται από μία φούντα μικρών αιμοφόρων αγγείων (σπειράματα) και μερικά σωληνάρια (νεφρικά σωληνάρια).
Καθώς το αίμα περνάει από τα σπειράματα, τα αιμοσφαίρια, οι πρωτεΐνες, τα μεγάλα σωματίδια και ένα μέρος του νερού παραμένουν στην κυκλοφορία του αίματος. Όλα τα υπόλοιπα μαζί με το μεγαλύτερο μέρος του όγκου νερού φιλτράρονται και περνούν στα σωληνάρια.
Εγκάρσια τομή νεφρού
Τα περιττά προϊόντα, όπως η ουρία, η κρεατινίνη και το ουρικό οξύ καθώς και η περίσσεια αλάτων και νερού παραμένουν στα σωληνάρια. Τα κύτταρα που σχηματίζουν τα τοιχώματα των σωληναρίων απορροφούν και επιστρέφουν στην κυκλοφορία του αίματος τις άλλες ουσίες ακριβώς στις σωστές ποσότητες που χρειάζεται ο οργανισμός. Έτσι η σύνθεση των ούρων καθορίζεται τόσο από την ανάγκη απαλλαγής από τις περιττές ουσίες όσο και από την ανάγκη συγκράτησης άλλων ουσιών.
Τα ούρα που αποβάλλονται από το τελικό άκρο του κάθε σωληνάριου εισέρχονται στην νεφρική πύελο, μετά στον ουρητήρα και στην συνέχεια στην ουροδόχο κύστη, όπου και αποθηκεύονται. Όταν τα νεύρα της ουροδόχου κύστεως σηματοδοτήσουν την αίσθηση πληρότητας, τα ούρα εκκενώνονται μέσω της ουρήθρας συνήθως εκουσίως. Κατά μέσο όρο απεκκρίνονται περίπου 1,5 λίτρο ούρα την ημέρα. Αλλά αυτό δεν είναι παρά ένα μικρό μόνο κλάσμα της ποσότητας των υγρών που διήθησαν αρχικά τα σπειράματα και μετά τα σωληνάρια.
Το αίμα που φεύγει από τους νεφρούς περιέχει άλατα, πρωτεΐνες, σάκχαρα, ασβέστιο και άλλες ουσίες ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας του οργανισμού. Το αίμα αυτό ταξιδεύει μέσω της νεφρικής φλέβας και επανακυκλοφορεί σ’ ολόκληρο το σώμα.
Τις περισσότερες φορές αυτή η περίπλοκη διαδικασία πραγματοποιείται χωρίς εμπόδια. Μερικές φορές όμως παρουσιάζονται προβλήματα στη διηθητική ικανότητα του νεφρού. Αν, για παράδειγμα, είναι ελαττωματικά τα σωληνάρια, πολύτιμες ουσίες που θα έπρεπε να επανέρχονται κανονικά στην κυκλοφορία του αίματος μπορεί αντίθετα να απεκκρίνονται στα ούρα. Ή μπορεί να διαφεύγουν πρωτεΐνες από τα σπειράματα στα ούρα, μία κατάσταση που ονομάζεται νεφρωσικό σύνδρομο.
Ο διαβήτης, οι κακώσεις, η υπέρταση, οι τοξίνες, η νεφρολιθίαση (πέτρα στα νεφρά), οι όγκοι, ορισμένα φάρμακα καθώς και οι λοιμώξεις σε άλλα μέρη του σώματος μπορεί να προκαλέσουν βλάβη των νεφρών. Δυστυχώς, πολλές παθήσεις των νεφρών δεν έχουν εμφανή συμπτώματα, μέχρι να οδηγήσουν σε βαριά και μη αναστρέψιμη βλάβη.
