Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας () είναι μία χρόνια πάθηση που συμβαίνει, όταν ο ιστός στην ωχρά κηλίδα, το μέρος του αμφιβληστροειδούς που λαμβάνει την κεντρική όραση, φθίνει με την ηλικία.
Το αποτέλεσμα είναι θολή κεντρική όραση ή ακόμα και ένα τυφλό σημείο στο κέντρο του οπτικού πεδίου. Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι το πρώτο αίτιο σοβαρής απώλειας όρασης σε άτομα άνω των 50 ετών.
Η ωχρά κηλίδα βρίσκεται στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς και είναι γεμάτη με φωτοευαίσθητα κωνία και ραβδία. Στα αρχικά στάδια της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας σχηματίζονται μικρές εναποθέσεις σε αυτή την περιοχή που ονομάζονται drusen.
Καθώς η ασθένεια προχωράει, αναπτύσσονται ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία από τον χοριοειδή χιτώνα, ένα στρώμα γεμάτο με αιμοφόρα αγγεία κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Εξαφανίζεται επίσης ο υποστηρικτικός ιστός του αμφιβληστροειδούς (χρωστικό επιθήλιο αμφιβληστροειδούς). Και οι δύο διεργασίες καταστρέφουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς προκαλώντας απώλεια της όρασης της ανάγνωσης ή της κεντρικής όρασης.
Το πρώτο σημείο του εκφυλισμού της ωχράς κηλίδας μπορεί να είναι η ανάγκη για περισσότερο φωτισμό, όταν κάνετε κοντινές εργασίες. Μπορεί τα μικρά γράμματα και τις πινακίδες των δρόμων να τα διαβάζετε με δυσκολία. Τελικά, μπορεί να παρατηρήσετε ότι, όταν κοιτάτε ένα αντικείμενο, αντί να βλέπετε μία ομαλή ίσια γραμμή, να εμφανίζεται παραμορφωμένο ή καμπυλωτό. Γκρι ή κενά σημεία μπορεί να καλύπτουν το κέντρο του οπτικού σας πεδίου.
Ο εκφυλισμός της ωχράς κηλίδας επηρεάζει την κεντρική αλλά όχι την περιφερική σας όραση’ γι’ αυτό δεν προκαλεί ολοκληρωτική τύφλωση. Η ζημιά που προκαλείται από τον εκφυλισμό της ωχράς κηλίδας συνήθως δεν αναστρέφεται, αλλά η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του μεγέθους απώλειας όρασης.
Σημεία και συμπτώματα
- Ανάγκη για έντονο φωτισμό κατά την ανάγνωση ή για κοντινές εργασίες.
- Το τυπωμένο κείμενο γίνεται ολοένα και πιο θολό.
- Τα χρώματα εμφανίζονται μουντά και ξεπλυμένα.
- Ένα σταδιακό θόλωμα της γενικής όρασης.
- Αυξημένη θόλωση της κεντρικής όρασης.
- Οπτικές παραμορφώσεις, όπως οι ευθείες γραμμές να εμφανίζονται κυματιστές ή καμπυλωτές.
Ξηρού και υγρού τύπου
Υπάρχουν δύο είδη εκφύλισης της ωχράς κηλίδας: ξηρά και εξιδρωματική (υγρή).
Ξηρά. Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας ξεκινάει με ξηρά μορφή. Αυτό συμβαίνει, όταν ο υποστηρικτικός ιστός του αμφιβληστροειδούς αρχίζει να λεπταίνει. Το φυσιολογικό κοκκινωπό – καφέ χρώμα της ωχράς κηλίδας παίρνει μία
διάστικτη μορφή και εμφανίζονται εναποθέσεις κάτω από τον αμφιβληστροειδή. Τα περισσότερα άτομα πάσχουν από την ξηρά μορφή. Μπορεί αρχικά να επηρεάζει μόνο το ένα μάτι, αλλά συνήθως επηρεάζονται τελικά και τα δύο μάτια.
Εξιδρωματική (υγρή). Η εξιδρωματική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας αναπτύσσεται, όταν μεγαλώνουν καινούρια αιμοφόρα αγγεία από το χοριοειδή κάτω από την ωχρά κηλίδα. Αυτά τα ανώμαλα αγγεία εκκρίνουν υγρό ή αίμα και προκαλούν το θόλωμα της κεντρικής όρασης. Όλα τα μάτια που έχουν υγρή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας παρουσιάζουν επίσης και τα σημεία της ξηράς μορφής (εναποθέσεις και διάστικτος χρωματισμός). Οι ευθείες γραμμές φαίνονται να είναι κυματιστές ή καμπυλωτές και εμφανίζονται κενά σημεία στο οπτικό πεδίο. Η απώλεια όρασης είναι συνήθως γρήγορη και σοβαρή.
Μία άλλη μορφή υγρής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας ονομάζεται αποκόλληση του χρωστικού επιθηλίου. Υγρό εκκρίνεται από το χοριοειδή, αν και δεν έχουν ξεκινήσει να αναπτύσσονται ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία. Το υγρό συγκεντρώνεται κάτω από το χρωστικό επιθήλιο προκαλώντας κάτι που μοιάζει με φουσκάλα κάτω από την ωχρά κηλίδα. Αυτός ο τύπος αναπτύσσει συχνά ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία.
Καθώς αναπτύσσεται η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, η όραση δυσκολεύεται εξαιτίας ενός γενικού θολώματος και ενός τυφλού σημείου στο κέντρο του οπτικού πεδίου.
Κάποιος στα αρχικά στάδια της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας μπορεί να βλέπει παραμορφωμένες γραμμές πλέγματος (αριστερά). Κάποιος σε ένα πιο προχωρημένο στάδιο μπορεί να βλέπει ένα κενό σημείο στο κέντρο του πλέγματος (δεξιά).
Παράγοντες κινδύνου
Αν και οι ερευνητές δε γνωρίζουν τα ακριβή αίτια της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, έχουν αναγνωρίσει μερικούς παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή. Αυτοί είναι:
- Ηλικία και φυλή. Η ασθένεια είναι πιο συχνή σε Λευκούς άνω των 50 ετών. Είναι λιγότερο συχνή σε Μαύρους, Ασιάτες και Ινδιάνους.
- Οικογενειακό ιστορικό. Αν κάποιος στην οικογένεια σας έχει γεροντική εκφύλιση ωχράς κηλίδας, διατρέχετε μεγαλύτερο κίνδυνο.
- Κάπνισμα τσιγάρων. Οι καπνιστές έχουν 2 με 3 φορές περισσότερες πιθανότητες σε σχέση με τους μη καπνιστές, για να αναπτύξουν εκφύλιση ωχράς κηλίδας.
- Έκθεση στον ήλιο. Η μακροχρόνια έκθεση στο υπεριώδες και στο ιώδες φως – το μήκος κύματος ακριβώς πάνω από το υπεριώδες – αυξάνει τον κίνδυνο. Αυτό περιλαμβάνει τη χρήση ηλιακών λαμπτήρων καθώς και ηλιακού φωτός.
- Καρδιοαγγειακές παθήσεις. Αυτές είναι προβλήματα κυκλοφορίας, εγκεφαλικό, έμφραγμα και πόνος στο στήθος (στηθάγχη). Οι καρδιοαγγειακές παθήσεις που δεν ελέγχονται σωστά μπορεί να συμβάλουν στην εμφάνιση εκφύλισης της ωχράς κηλίδας.
- Ανοιχτόχρωμα μάτια. Τα άτομα με ανοιχτόχρωμα μάτια μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σε σχέση με τα άτομα με πιο σκούρα μάτια.
Διάγνωση
Ο οφθαλμίατρος σας μπορεί να σας εξετάσει για εκφύλιση της ωχράς κηλίδας κατά τη διάρκεια μίας εξέτασης ρουτίνας. Μπορεί να ξεκινήσει από έναν απλό έλεγχο της κεντρικής όρασης χρησιμοποιώντας έναν πίνακα Amsler. Αν έχετε εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, κάποιες από τις ευθείες γραμμές μπορεί να εμφανίζονται θολές, σπασμένες ή παραμορφωμένες, όταν κοιτάζετε τον πίνακα.
Παρατηρώντας πού εμφανίζεται το σπάσιμο ή η παραμόρφωση ο γιατρός μπορεί να εξακριβώσει καλύτερα τη θέση και το μέγεθος της πάθησης.
Για να εκτιμήσει το μέγεθος της ζημιάς στην ωχρά κηλίδα, ο γιατρός σας μπορεί να εκτελέσει μία εξέταση, που είναι γνωστή ως φωτοδιαθλαστική αγγειογραφία, για να αναζητήσει ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία. Σε αυτή την εξέταση εισάγεται μία ειδική χρωστική ουσία μέσα σε μία φλέβα του χεριού σας. Η χρωστική ουσία κυλάει στα αιμοφόρα αγγεία του ματιού. Λαμβάνονται φωτογραφίες του αμφιβληστροειδούς στις οποίες μπορούν να αναγνωριστούν τα προβλήματα της ωχράς κηλίδας.
Θεραπεία
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει θεραπεία για την ξηρά εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Επειδή η ξηρά εκφύλιση της ωχράς κηλίδας προχωράει συνήθως με αργούς ρυθμός, πολλά άτομα στο πρώιμο στάδιο μπορούν να ζουν μία σχετικά φυσιολογική παραγωγική ζωή.
Για την εξιδρωματική εκφύλιση της ωχράς κηλίδας υπάρχουν διάφορες επιλογές θεραπείας. Η επιτυχία της θεραπείας εξαρτάται από τη θέση και την έκταση των ανώμαλων αιμοφόρων αγγείων.
Η επιτυχής θεραπεία μπορεί να σταματήσει την εξέλιξη της πάθησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις η ζημιά που έχει ήδη προκληθεί από την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας δεν μπορεί να αναστραφεί.
Εγχείρηση λέιζερ (laser). Μία μορφή εγχείρησης λέιζερ, που ονομάζεται φωτοθρόμβωση, μπορεί σε μερικές περιπτώσεις να εμποδίσει την περαιτέρω ζημιά στην ωχρά κηλίδα και να σταματήσει την πρόοδο της απώλειας όρασης για κάποιο διάστημα. Σε αυτή τη διαδικασία ένας ειδικός φακός που τοποθετείται στο μάτι εστιάζει το φως του λέιζερ πάνω στον αμφιβληστροειδή, για να προκαλέσει μικρά εγκαύματα, που μπορούν να σφραγίσουν και να καταστρέψουν τα ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία κάτω από την ωχρά κηλίδα.
Η καταλληλότητα αυτής της εγχείρησης για την περίπτωση σας εξαρτάται από τη θέση και την εμφάνιση των αιμοφόρων αγγείων, την ποσότητα αίματος που έχει τρέξει και τη γενική υγεία της ωχράς σας κηλίδας. Μόνο περίπου στο 20% των ατόμων με εκφύλιση της ωχράς κηλίδας μπορεί να γίνει θεραπεία με λέιζερ και τα αποτελέσματα είναι συχνά απογοητευτικά – επιτυγχάνει μόνο στο 50% των περιπτώσεων αλλά μπορεί να αναπτυχθούν και νέα αιμοφόρα αγγεία.
Αν παρατηρήσετε σκοτεινά ή γκρι σημάδια στην κεντρική σας όραση ή κοντά σε αυτήν πριν τη θεραπεία με λέιζερ, η διαδικασία θα κάνει την όραση σας σε αυτό το σημείο μόνιμα και ολοκληρωτικά κενή. Με τον καιρό όμως μπορεί να μην παρατηρείτε πια το κενό σημείο, ιδιαίτερα αν χρησιμοποιείτε και τα δύο μάτια σας.
Φωτοδυναμική θεραπεία. Η φωτοδυναμική θεραπεία θεραπεύει τις τραυματισμένες περιοχές στο κέντρο της ωχράς κηλίδας, ενώ διατηρεί μερική από την κεντρική όραση. Αυτή η μέθοδος συνδυάζει ένα λέιζερ ψυχρού τύπου και μία χρωστική ουσία ευαίσθητη στο φως που εισάγεται στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτή η χρωστική ουσία συγκεντρώνεται στα ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία κάτω από την ωχρά κηλίδα. Όταν κτυπηθεί από το φως του ψυχρού λέιζερ, η χρωστική ουσία απελευθερώνει ουσίες που σφραγίζουν τα αγγεία, χωρίς να τραυματίζουν την ωχρά κηλίδα. Τα κωνία και τα ραβδία που βρίσκονται εκεί συνήθως διατηρούνται. Η θεραπεία μπορεί να επαναληφθεί, αν αυτό κριθεί απαραίτητο.
Εγχείρηση μετακίνησης ωχράς κηλίδας. Η εγχείρηση μετακίνησης ωχράς κηλίδας είναι μία πειραματική θεραπεία για την εξιδρωματική εκφύλιση ωχράς κηλίδας. Αυτή η εγχείρηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί, αν τα ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία βρίσκονται ακριβώς κάτω από το κέντρο της ωχράς κηλίδας. Η διαδικασία μετακινεί το κέντρο της ωχράς κηλίδας μακριά από την τραυματισμένη περιοχή και το μεταφέρει πάνω σε υγιή ιστό. Η εγχείρηση ακολουθείται από θεραπεία με λέιζερ για την καταστροφή των ανώμαλων αιμοφόρων αγγείων χωρίς τον τραυματισμό της ωχράς κηλίδας.
