Το συκώτι φτιάχνει χολή την οποία αποθηκεύει σ’ ένα σάκο που ονομάζεται χοληδόχος κύστη και βρίσκεται από κάτω από το συκώτι. Η χολή είναι ένα υγρό μείγμα που περιέχει χοληστερίνη, χολερυθρίνη, χολικά άλατα, λεκιθίνη, ασβέστιο και νερό. Αυτά τα συστατικά έχουν μερικές φορές την τάση να στερεοποιούνται και να δημιουργούν πέτρες (gallbladder stones ή gallstones). Οι γυναίκες υποφέρουν πιο συχνά από τους άνδρες. Η πιο συνηθισμένη αντιμετώπιση είναι η εγχείρηση.
Οι πέτρες στη χολή (χολόλιθοι) είναι κρυσταλλικές δομές που μπορεί να έχουν μέγεθος από κόκκο άμμου μέχρι μπαλάκι του γκολφ. Μπορεί να είναι ομαλοί και στρογγυλοί ή αδροί με πολλές ακμές. Μερικά άτομα έχουν μόνο ένα χολόλιθο και άλλα έχουν εκατοντάδες πέτρες. Οι χολόλιθοι είναι συνηθισμένοι και εμφανίζονται περίπου στο 10% των ενηλίκων στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο ρόλος της χολής είναι να βοηθάει στην απορρόφηση των λιπών που καταναλώνουμε στη διατροφή μας. Κατά τη διάρκεια ενός γεύματος η χοληδόχος κύστη συσπάται και αδειάζει χολή σε ένα σωληνάκι, τον κυστικό πόρο, που συνδέεται με το λεπτό έντερο, και ειδικότερα στο πρώτο μέρος του, το δωδεκαδάκτυλο. Εκεί η χολή επιτυγχάνει την απορρόφηση του διατροφικού λίπους και των λιποδιαλυτών βιταμινών.
Μια πέτρα στη χολή που αποφράσσει τον κυστικό πόρο που οδηγεί από τη χοληδόχο κύστη στον χοληδόχο πόρο μπορεί να προκαλεί πόνο και κάποιες φορές φλεγμονή της χοληδόχου κύστεως. Ο χοληδόχος πόρος είναι ένας αγωγός από το συκώτι και τη χοληδόχο κύστη προς το δωδεκαδάκτυλο.
Η χοληδόχος κύστη βρίσκεται κάτω από το συκώτι. Μία κρίση της χολής συμβαίνει, όταν οι πέτρες που σχηματίζονται στη χοληδόχο κύστη σφηνώσουν στον αυχένα της χοληδόχου κύστεως ή στον κυστικό πόρο που οδηγεί στο χοληδόχο πόρο. Οι χολόλιθοι που φράζουν το χοληδόχο πόρο ή τον παγκρεατικό πόρο μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή των χοληφόρων ή παγκρεατίτιδα.
Συμπτώματα και ίκτερος
Αν και οι πέτρες στης χολής σχηματίζονται σε πολλά άτομα, συνήθως δεν προκαλούν σημεία και συμπτώματα.
Οι πιθανότητες να εκδηλωθούν συμπτώματα ή επιπλοκές που προέρχονται από χολόλιθους είναι λιγότερες από 20% σε διάστημα ετών. Σε ένα μικρό ποσοστό περιπτώσεων μπορούν να προκαλέσουν κρίση της χοληδόχου κύστεως.
Ο πόνος από μία κρίση της χοληδόχου κύστης ξεκινάει συχνά απότομα και μπορεί να επιμένει για αρκετές ώρες. Συνήθως είναι έντονος, επίμονος και μπορεί να συνοδεύεται από ναυτία και εμετό. Καθώς ο πόνος υποχωρεί, μπορεί να έχετε μία ήπια αίσθηση πόνου στην άνω κοιλιακή χώρα που μπορεί να διαρκέσει μέχρι μία ημέρα.
Οι κρίσεις της χοληδόχου κύστης μπορεί να μην είναι συχνές και να συμβαίνουν μόνο λίγες φορές τον χρόνο. Πολλοί συνδέουν συχνά την πέτρα στη χολή με το ρέψιμο τους, τα φουσκώματα, τη δυσανεξία στα λιπαρά φαγητά και τους συχνούς κοιλιακούς πόνους, αλλά σε γενικές γραμμές αυτά τα συμπτώματα δεν οφείλονται στις πέτρες της χολής.
Το κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών (ίκτερος), ιδιαίτερα αν συνοδεύεται από πόνο, υποδεικνύει ότι μία πέτρα έχει μετακινηθεί στον χοληδόχο πόρο. Η παρουσία υψηλού πυρετού ή ρίγους συνήθως υποδεικνύει κάποια επιπλοκή, όπως φλεγμονή της χοληδόχου κύστεως (χολοκυστίτιδα), οξεία παγκρεατίτιδα ή λοίμωξη στο χοληδόχο πόρο (χολαγγειίτιδα) εξαιτίας κάποιας απόφραξης.
Μερικές φορές τα συμπτώματα των παθήσεων της χοληδόχου κύστεως εμφανίζονται μετά το φαγητό, αλλά μπορεί να εμφανιστούν οποιαδήποτε στιγμή, ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου.
Οι αυτοψίες δείχνουν ότι οι χολόλιθοι αναπτύσσονται στο 20 με 30% των γυναικών μέχρι την ηλικία των 70 ετών, σχεδόν διπλάσια σε σχέση με τους άνδρες. Ο κίνδυνος για πέτρα στη χολή αυξάνεται με την ηλικία και την παχυσαρκία.
Η μεγάλη, απότομη απώλεια βάρους καθώς και μια διατροφή λίγων θερμίδων σχετίζεται επίσης με το σχηματισμό πέτρα στη χολή.
Σημεία και συμπτώματα
- Έντονος, αιφνίδιος πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα.
- Κοιλιακός πόνος που διαρκεί από 30 λεπτά μέχρι μερικές ώρες.
- Πόνος που μετακινείται στην περιοχή του δεξιού ώμου και της ωμοπλάτης.
- Ναυτία και μερικές φορές έμετος.
Επιπλοκές
Πρέπει να αναφερθεί ότι μια μικρή πέτρα στη χολή είναι πιο επικίνδυνη από μια μεγάλη, γιατί ευκολότερα μπορεί να περάσει από τον κυστικό στο χοληδόχο πόρο και να προκαλέσει ίκτερο και παγκρεατίτιδα. Από την πολυετή παραμονή μια πέτρας στη χοληδόχο κύστη μπορεί επίσης να προκληθεί καρκίνος της χοληδόχου κύστεως. Πρόκειται για μία από τις χειρότερες μορφές καρκίνου του πεπτικού συστήματος, πολύ επιθετική και με άσχημη κατάληξη.
Τύποι
Δεν είναι όλες οι πέτρες της χολής από το ίδιο υλικό. Οι περισσότερες περιέχουν ένα μείγμα ουσιών. Στους Αμερικανούς το 80% των πετρών αποτελείται κυρίως από χοληστερόλη (χοληστερίνη). Το υπόλοιπο 20% περιέχει κυρίως ασβεστούχα άλατα χρωστικής ουσίας της χολής.
Συνήθως χολικά οξέα και φωσφολιπίδια, όπως η λεκιθίνη, εμποδίζουν τη συμπύκνωση της χοληστερόλης και το σχηματισμό χολόλιθων. Ωστόσο, αν η ποσότητα της χοληστερόλης στη χολή αυξηθεί πέρα από τις δυνατότητες των χολικών οξέων και της λεκιθίνης για τη διατήρηση της ισορροπίας, η χοληστερόλη μπορεί να κρυσταλλωθεί και να σχηματίσει πέτρες.
Διάγνωση
Αν εμφανιστεί έντονος, επίμονος πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα, ο γιατρός μπορεί να θέλει να εξετάσει αν πρόκειται για πέτρα στη χολή.
Ο γιατρός θα ψηλαφίσει την κοιλιά, για να δει αν η χολή είναι ευαίσθητη ή έχει πρηστεί (διογκωθεί) εξαιτίας κάποιας απόφραξης του πόρου. Οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση των χολόλιθων είναι συνήθως εξετάσεις αίματος και υπερηχογράφημα της χοληδόχου κύστης, που μπορεί να εντοπίσουν τις πέτρες. Άλλες εξετάσεις που μπορεί να χρησιμοποιηθούν είναι η αξονική τομογραφία και το σπινθηρογράφημα.
Αντιμετώπιση
Αν έχετε χολολιθίαση, αλλά δεν ενοχλείστε από συμπτώματα, ο γιατρός μπορεί να μη σας συστήσει κάποια θεραπεία, αλλά να περιμένετε να δείτε την εξέλιξη. Αν έχετε πόνο στη χοληδόχο κύστη ή ένα ή περισσότερα επεισόδια φλεγμονής του παγκρέατος, ο γιατρός μπορεί να συστήσει κάποια θεραπεία.
Εγχείρηση. Η χειρουργική αφαίρεση της χοληδόχου κύστης (χολοκυστεκτομή) είναι η προτιμώμενη θεραπεία για τα περισσότερα άτομα με πάθηση της χοληδόχου κύστης. Αφαιρείται όλη η χοληδόχος κύστη και όχι μόνο οι πέτρες διότι πάσχει η χολή η οποία σύντομα θα ξαναδημιουργήσει πέτρα και άρα η επέμβαση πρέπει να επαναληφθεί. Η αφαίρεση της χολής δεν δημιουργεί κάποιο σοβαρό πρόβλημα ωστόσο κάποιοι γίνονται επιρρεπείς στη δυσπεψία και έχουν τάση για διάρροια έπειτα από αυτήν.
Συχνά αυτή η εγχείρηση μπορεί να γίνει με μία μέθοδο που ονομάζεται λαπαροσκόπηση, που είναι λιγότερο επεμβατική από την παραδοσιακή εγχείρηση, μια και γίνονται μερικές μικρές τομές αντί για μία μεγάλη τομή. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί μία μέθοδος που ονομάζεται ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία. Στη μέθοδο αυτή ένας εύκαμπτος σωλήνας με ενσωματωμένη κάμερα (ενδοσκόπιο) ελίσσεται μέσα στην πεπτική οδό μέχρι το στόμιο του κοινού χοληδόχου πόρου. Αν ανακαλυφθεί μία πέτρα στον πόρο, μπορεί να αφαιρεθεί άμεσα με εργαλεία που είναι συνδεδεμένα στο ενδοσκόπιο.
Διάλυση της πέτρας. Η διάλυση της πέτρας είναι μία μορφή θεραπείας των χολόλιθων που αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970. Μπορεί να διαλύσει πέτρες χοληστερόλης, αλλά εξαιτίας των περιορισμών της σήμερα χρησιμοποιείται σπάνια. Ένα χολικό οξύ (ουρσοδεοξυχολικό οξύ) χορηγείται από το στόμα σε μορφή ταμπλέτας. Το φάρμακο μειώνει τη συγκέντρωση χοληστερόλης μέσα στη χοληδόχο κύστη και επιτρέπει στα χολικά οξέα να διαλύσουν τις πέτρες χοληστερόλης σε υγρή μορφή. Το φάρμακο δρα πιο αποτελεσματικά, αν οι πέτρες χοληστερόλης είναι μικρές και δε δείχνουν ίχνη ασβεστίου στην αξονική τομογραφία.
Η δοσολογία του φαρμάκου βασίζεται στο σωματικό βάρος. Το φάρμακο είναι ακριβό και συνήθως απαιτούνται αρκετοί μήνες ή και χρόνια, για να διαλύσουν τα χολικά οξέα τους χολόλιθους. Έτσι αυτή η προσέγγιση δεν είναι πρακτική, αν έχετε συχνές κρίσεις της χοληδόχου κύστεως. Επιπλέον, αν σταματήσει η θεραπεία με το φάρμακο, υπάρχουν τουλάχιστον 50% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξετε περισσότερες πέτρες στη χολή, επειδή το πρόβλημα της υπερβολικής έκκρισης χοληστερόλης παραμένει.
Η σχέση διατροφής και χολολιθίασης βρίσκεται σε επίπεδο έρευνας, ωστόσο ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν σε κάποιους γενικούς κανόνες που μπορεί να βοηθούν στην αντιμετώπιση της χολολιθίασης.
Η διατροφή πράγματι επηρεάζει τον σχηματισμό της πέτρας στη χολή, τροποποιώντας είτε τη κινητικότητα της χολής είτε τη σύσταση στα λιπίδια που υπάρχουν σ’ αυτήν. Άτομα που κάνουν δίαιτα με πολύ λίγες θερμίδες προκειμένου να επιταχύνουν την απώλεια βάρους μπορούν να εμφανίσουν πέτρες στη χολή.
- Τα κρεμμύδια, τα αυγά και η σοκολάτα συνήθως προκαλούν παροξυσμούς πόνου.
- Προτιμάτε τις πλήρεις, μη κατεργασμένες τροφές.
- Προσθέστε στη διατροφή σας χυμό από φρέσκο λεμόνι μαζί με ελαιόλαδο, γεγονός που ενδεχομένως να βοηθήσει στην αποβολή της πέτρας μέσω του πεπτικού συστήματος.
- Στραφείτε στην κατανάλωση ωμέγα-3 λιπαρών οξέων.
- Το περίεργο είναι ότι το αλκοόλ κάνει καλό στη χολολιθίαση γιατί εμποδίζει τις πέτρες στη χολής επεμβαίνοντας στο μεταβολισμό της χοληστερόλης.
