Η σύφιλη (syphilis) είναι μία σύνθετη ασθένεια που προκαλείται από το βακτήριο Treponema pallidum (ωχρό τρεπόνημα ή ωχρά σπειροχαίτη). Ο χρόνος επώασης του βακτηρίου της σύφιλης κυμαίνεται από 10-90 ημέρες αλλά ο μέσος όρος είναι 21 ημέρες.
Η μετάδοση είναι πολύ εύκολη γι’ αυτό και η συφιλη ήταν κάποτε η “μάστιγα της ανθρωπότητας”. Αργότερα, με την ανακάλυψη της πενικιλίνης έγινε λιγότερο συχνή σε σχέση με τη βλεννόρροια (γονόρροια) και τη μόλυνση από χλαμύδια.
Όμως τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια έξαρση της σύφιλης π.χ. στις φτωχές αστικές περιοχές των ΗΠΑ και σε άτομα με AIDS. Στη Βρετανία τα περιστατικά δεκαπλασιάστηκαν σε διάστημα 10 ετών. Ένας λόγος που αυξήθηκαν τα κρούσματα της σύφιλης, ήταν ότι η διάγνωση της πάθησης από τους γιατρούς υστέρησε λόγω απουσίας πρόσφατων εμπειριών. Η καλύτερη προφύλαξη είναι η χρήση προφυλακτικού σε κάθε σεξουαλική επαφή, αν και το προφυλακτικό δεν προστατεύει πλήρως.
Συμπτώματα
Μετά την αρχική μόλυνση, η ωχρά σπειροχαίτη μπορεί να μείνει αδρανής στον οργανισμό για αρκετές δεκαετίες πριν ενεργοποιηθεί.
Η συφιλη ξεκινάει με μία ανώδυνη πληγή στα γεννητικά όργανα, το ορθό έντερο ή το στόμα, και εξελίσσεται σε στάδια. Η νόσος έχει τρία ενεργά στάδια και ένα ανενεργό στάδιο που ονομάζεται λανθάνουσα σύφιλη. Τα συμπτώματα ποικίλλουν σε κάθε στάδιο.
Στάδιο πρώτο ή πρωτογενής σύφιλη. Στο πρώτο στάδιο εμφανίζονται πληγές στο σημείο όπου το βακτήριο εισχώρησε στο σώμα, συνήθως στα γεννητικά όργανα, στην περιγεννητική περιοχή, στο ορθό (ειδικά σε ομοφυλόφιλους άνδρες) ή στο στόμα 10 ημέρες έως 6 εβδομάδες από την έκθεση στο μικρόβιο. Γενικά οι αλλοιώσεις αυτές είναι ανώδυνες (δεν υπάρχει πόνος), αλλά πολύ μολυσματικές. Πόνος εμφανίζεται, αν η πληγή μολυνθεί με άλλα βακτήρια.
Ο γιατρός σας θα κοιτάξει επίσης για πρησμένους λεμφαδένες στη βουβωνική περιοχή. Μερικές φορές μπορεί να γίνει ταχεία διάγνωση με μικροσκοπική εξέταση της έκκρισης από ανοιχτές πληγές. Ο γιατρός μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει μία εξέταση αίματος, για να ελέγξει την παρουσία της μόλυνσης.
Στο πρώτο στάδιο η θεραπεία είναι πολύ εύκολη και μερικές φορές απαιτείται μόνο μια ένεση πενικιλίνης.
Στάδιο δεύτερο ή δευτερογενής σύφιλη. Το δεύτερο στάδιο αρχίζει από μία εβδομάδα έως 6 μήνες μετά το πρώτο στάδιο.
Μέσα σε μερικές βδομάδες από την επούλωση της αρχικής πληγής, μπορεί να εκδηλωθεί ένα κόκκινο εξάνθημα σε οποιαδήποτε επιφάνεια του σώματος, συνήθως αρχικά στον κορμό και στη συνέχεια σε όλο το σώμα, ακόμα και στις παλάμες των χεριών ή τα πέλματα των ποδιών. Μπορεί επίσης να έχετε συμπτώματα γρίπης – πονοκέφαλο και πόνο στα κόκαλα και στις αρθρώσεις.
Λανθάνουσα σύφιλη (ασυμπτωματικό στάδιο). Αν ο ασθενής δεν ακολουθήσει κάποια θεραπεία στο δεύτερο στάδιο ή δεν υπήρχε σωστή αντιμετώπιση, τότε η ασθένεια περνάει από τη δευτερογενή στη λανθάνουσα φάση, όπου περιέργως παύουν να υπάρχουν συμπτώματα. Αυτό το στάδιο μπορεί να διαρκέσει πολλά χρόνια (ακόμα και 25 χρόνια).
Τα προηγούμενα συμπτώματα μπορεί να μην εμφανιστούν ποτέ ξανά, αλλά η νόσος μπορεί να περάσει τώρα στο τριτογενές στάδιο όπου παρουσιάζονται νέα συμπτώματα.
Κατά τη διάρκεια αυτής της λανθάνουσας σύφιλης, η διάγνωση γίνεται με ειδικές εξετάσεις αίματος.
Στάδιο τρίτο ή τριτογενής σύφιλη. Το τελευταίο στάδιο περιλαμβάνει ευρέως εξαπλωμένη μόλυνση, η οποία είναι συχνά σοβαρή.
Τώρα τα βακτήρια έχουν εξαπλωθεί σ’ ολόκληρο το σώμα και μπορεί να προσβάλουν οποιοδήποτε από τα εσωτερικά όργανα, συμπεριλαμβανομένων των οστών, της καρδιάς, του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης. Μπορεί να είναι απαραίτητη εξέταση σπονδυλικού υγρού, για να προσδιοριστεί αν έχει προσβληθεί το νευρικό σύστημα.
Τα προβλήματα αυτά μπορεί να εκδηλωθούν αρκετά χρόνια μετά την αρχική μόλυνση (ακόμα και 15 χρόνια μετά). Ανάλογα με τον εντοπισμό της βλάβης, η ασθένεια παίρνει και την αντίστοιχη ονομασία, με πιο χαρακτηριστικές την καρδιαγγειακή σύφιλη, τη νευροσύφιλη και τη σύφιλη των οστών.
Σε βάθος χρόνου, λόγω της καταστρεπτικής επίδρασης της ωχράς σπειροχαίτης, αναπτύσσονται καταστρεπτικά κομμιώματα (από φλεγμονώδη στοιχεία με χαρακτηριστική εικόνα και κεντρική περιοχή νέκρωσης με αποφρακτική αρτηρίτιδα) στους ιστούς και βλάβες σε ζωτικά σπλάγχνα.
Σημεία και συμπτώματα
Πρώτο στάδιο
- Ανώδυνες πληγές στα γεννητικά όργανα, στο ορθό, στη γλώσσα ή στα χείλη.
- Διογκωμένοι λεμφαδένες στη βουβωνική χώρα.
Δεύτερο στάδιο
- Εξάνθημα σε οποιαδήποτε περιοχή του σώματος αλλά ειδικά στις παλάμες των χεριών και στα πέλματα των ποδιών.
- Πληγές στο στόμα.
- Πυρετός.
- Πονοκέφαλος.
- Ευαισθησία και πόνος στα οστά και στις αρθρώσεις.
Τρίτο στάδιο
- Ευρεία μόλυνση που επηρεάζει εσωτερικά όργανα, συμπεριλαμβανομένων των οστών, της καρδιάς, του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης.
Μετάδοση
Η ωχρά σπειροχαίτη, που συνήθως μεταδίδεται με σεξ, εισέρχεται στον οργανισμό μέσα από μικρές αμυχές ή εκδορές στο δέρμα ή στους βλεννογόνους υμένες. Για την μετάδοση δεν απαιτείται συνουσία καθώς και η απλή δερματική επαφή αρκεί για να μεταδώσει το βακτήριο, το οποίο εισέρχεται στον οργανισμό μέσω μικρών διαβρώσεων που υπάρχουν στο δέρμα.
Η συφιλη δεν μπορεί να μεταδοθεί με το άγγιγμα ή τη χρήση ενός μολυσμένου ενδύματος, μαχαιροπίρουνου, πόμολου, τουαλέτας, μπανιέρας ή πισίνας.
Σε περίπτωση θεραπείας, υπάρχει πάντα η πιθανότητα μόλυνσης εκ νέου αν ο θεραπευμένος ασθενής έρθει εκ νέου σε επαφή με το μικρόβιο, με άλλα λόγια δεν υπάρχει ανοσία.
Μπορεί επίσης το βακτήριο να μεταδοθεί από μολυσμένο αίμα και από μητέρα σε αγέννητο παιδί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Η συγγενής σύφιλη, όπως ονομάζεται αυτή η περίπτωση, πολλές φορές δεν παρουσιάζει κανένα σύμπτωμα, αν και ορισμένα μωρά εμφανίζουν εξάνθημα στις παλάμες των χεριών ή τα πέλματα των ποδιών τους. Αν η νόσος εξελιχθεί, μπορεί να προκαλέσει κώφωση, καθώς και δυσμορφίες στα δόντια και τη μύτη.
Έχετε υπόψη ότι η ασθένεια είναι πολύ μεταδοτική και ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του δεύτερου σταδίου. Οι άνθρωποι με τριτογενή σύφιλη δεν είναι μολυσματικοί.
Δεν υπάρχει εμβόλιο κατά της σύφιλης. Αν ένας σύντροφος διαγνωσθεί με σύφιλη πρέπει και ο άλλος να κάνει εξετάσεις διότι μπορεί να έχει το μικρόβιο έστω κι αν δεν έχει παρουσιάσει κανένα σύμπτωμα.
Θεραπεία
Η σύφιλη μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, αν γίνει έγκαιρα η διάγνωση και αντιμετωπιστεί η μόλυνση σωστά. Όμως, αν δεν αντιμετωπιστεί σωστά, μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Τα αντιβιοτικά αντιμετωπίζουν συνήθως με επιτυχία το πρωτογενές και δευτερογενές στάδιο της σύφιλης. Χορηγείται πενικιλίνη ή τετρακυκλίνη.
Η πενικιλίνη είναι πολύ αποτελεσματική στη θεραπεία της σύφιλης και δεν αφήνει να παρουσιαστούν υποτροπές. Αν έχετε ευαισθησία ή αλλεργία στην πενικιλίνη, ο γιατρός σας θα σας χορηγήσει κάποιο άλλο αντιβιοτικό, όπως είναι η δοξυκυκλίνη και η αζυθρομυκίνη.
Μία απλή ένεση πενικιλίνης μπορεί να σταματήσει την εξέλιξη της νόσου αν ο ασθενής έχει μολυνθεί μέσα στον τελευταίο χρόνο, διαφορετικά, μπορεί να χρειαστούν περισσότερες δόσεις του φαρμάκου.
Η πενικιλίνη είναι η μοναδική προτεινόμενη θεραπεία για τις εγκύους που πάσχουν από συφιλη. Όσες είναι αλλεργικές στην πενικιλίνη, μπορούν να υποβληθούν σε ανοσοθεραπεία που θα τους επιτρέψει να λάβουν το φάρμακο χωρίς παρενέργειες.
Αν μία γυναίκα έχει ακολουθήσει αγωγή για σύφιλη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, θα πρέπει να χορηγηθεί αντιβίωση και στο νεογέννητο μωρό της.
Αν έχετε σύφιλη, μην προχωρήσετε σε σεξουαλική επαφή, πριν τουλάχιστον δύο εξετάσεις αίματος δείξουν ότι η αντιβιοτική θεραπεία αντιμετώπισε πλήρως τη μόλυνση.
Επαναληπτικές εξετάσεις αίματος είναι απαραίτητες σε τακτά χρονικά διαστήματα για τουλάχιστον ένα χρόνο, για να ελεγχθεί η επιτυχία της θεραπείας. Καλό είναι ο πάσχων να εξεταστεί και για μόλυνση από τον ιό HIV.
