Η έκτοπη κύηση ή εγκυμοσύνη (ectopic pregnancy) είναι μία δυνητικά απειλητική για τη ζωή κατάσταση. Συμβαίνει, όταν ένα γονιμοποιημένο ωάριο εμφυτεύεται οπουδήποτε αλλού εκτός του βλεννογόνου της κοιλότητας της μήτρας π.χ. στη σάλπιγγα. Καθώς το έμβρυο αναπτύσσεται, κάνει τη σάλπιγγα να διατείνεται πέραν της ικανότητας της προκαλώντας αιμορραγία και πιθανόν σοβαρές ιατρικές συνέπειες.
Σε μια φυσιολογική κύηση, το ωάριο που απελευθερώνεται από την ωοθήκη μετά την ωορρηξία, συλλαμβάνεται από τη σάλπιγγα μέσα στην οποία, με την ύπαρξη των σπερματοζωαρίων, συντελείται η γονιμοποίησή του. Μετά τη γονιμοποίηση, το ωάριο προωθείται στη μήτρα και συγκεκριμένα στην ενδομήτρια κοιλότητα, όπου και εμφυτεύεται και έχει άφθονο χώρο για να διαιρέσει και να αναπτυχθεί. Στην έκτοπη κύηση το γονιμοποιημένο ωάριο εμφυτεύεται εκτός του ενδομητρίου, συνήθως σε κάποια σάλπιγγα.
Εάν δεν διαπιστωθεί έγκαιρα, μία έκτοπη κύηση είναι μία εξαιρετικά επικίνδυνη πάθηση, καθώς αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη. Δεν υπάρχει καμιά πιθανότητα να εξελιχθεί η εγκυμοσύνη αυτή μέχρι το τέλος ή να φτάσει σε κάποιο σημείο που να έχει την πιθανότητα το έμβρυο να επιβιώσει. Τα έκτοπα έμβρυα σπάνια αναπτύσσονται πέραν των τριών μηνών.
Ένας άλλος όρος που χρησιμοποιείται για την έκτοπη κύηση είναι εξωμήτρια εγκυμοσύνη αλλά ορισμένοι ειδικό δεν θεωρούν ότι αυτός ο όρος δεν είναι ακριβής, καθώς είναι δυνατόν να παρατηρηθεί εμφύτευση του ωαρίου και σε ορισμένα τμήματα της μήτρας, π.χ. στον τράχηλο της μήτρας.
Πάντως στο 95-98% όλων των έκτοπων κυήσεων το ωάριο εμφυτεύεται στη σάλπιγγα και γι’ αυτό ονομάζεται σαλπιγγική εξωμήτρια κύηση. Ο αυλός της σάλπιγγας καλύπτεται από μονόστοιβο επιθήλιο με πολυάριθμες πτυχές και εσοχές δίκην λαβύρινθου. Μερικές φορές, για διάφορους λόγους το γονιμοποιημένο ωάριο κολλάει και εμφυτεύεται στο ακατάλληλο αυτό περιβάλλον. Πιο σπάνια, το ωάριο μπορεί να εμφυτευθεί στις ωοθήκες (ωοθηκική εξωμήτρια κύηση), στον τράχηλο της μήτρας (τραχηλική εξωμήτρια κύηση) ή στην περιτοναϊκή κοιλότητα (κοιλιακή κύηση).
Η συχνότητα της έκτοπης κύησης παρουσιάζει σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια. Υπολογίζεται ότι εμφανίζεται 13-27 φορές ανά 1.000 εγκυμοσύνες. Το 40% περίπου των έκτοπων κυήσεων εμφανίζεται σε γυναίκες ηλικίας μεταξύ 20-29 ετών. Είναι συχνότερη σε γυναίκες με υπογονιμότητα και προηγούμενο ιστορικό έκτοπης κύησης.
Κανείς δε γνωρίζει με βεβαιότητα γιατί η έκτοπη εγκυμοσύνη έχει γίνει συνηθέστερη. Μερικοί ερευνητές υποθέτουν ότι μπορεί να είναι τουλάχιστον εν μέρει υπεύθυνη η αύξηση της συχνότητας της φλεγμονώδους νόσου της πυέλου. Είναι γνωστό εντούτοις ότι μερικές παθολογικές καταστάσεις έχουν την τάση να σχετίζονται με ένα μεγαλύτερο κίνδυνο έκτοπης κύησης. Αυτές περιλαμβάνουν τις συμφύσεις της σάλπιγγας που προκαλούνται από λοίμωξη, σκωληκοειδίτιδα, ενδομητρίωση και την απουσία μίας ωοθήκης. Μερικές γυναίκες εμφανίζουν έκτοπη κύηση ως αποτέλεσμα μόλυνσης από χλαμύδια.
Συμπτώματα
H εξωμήτρια κύηση είναι μία από τις πιο δύσκολες περιπτώσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει ένας γυναικολόγος γιατί αρχικά δεν υπάρχουν ιδιαίτερα συμπτώματα.
Τα συμπτώματα της έκτοπης κύησης συνήθως εμφανίζονται δύο έως τέσσερις εβδομάδες αφού μια γυναίκα έχει “χάσει” την έμμηνο ρύση. Ασυνήθιστη αιμορραγία από τον κόλπο είναι ένα από τα πρώτα συμπτώματα.
Καθώς το έμβρυο αναπτύσσεται μέσα στη σάλπιγγα, τα αγγεία αρχίζουν να αιμορραγούν. Αντίθετα με τη μήτρα, η σάλπιγγα δεν είναι κατασκευασμένη για εγκυμοσύνη. Όταν το έμβρυο μεγαλώνει, η σάλπιγγα που δεν έχει πολύ χώρο όπως η μήτρα και αρχίζει να διατείνεται και να πιέζεται πέραν των δυνατοτήτων της με αποτέλεσμα συχνά να προκύπτει αιμορραγία. Αν μάλιστα η εγκυμοσύνη συνεχιστεί για αρκετό διάστημα, η σάλπιγγα θα ραγεί, πράγμα που αποτελεί μία δυνητικά απειλητική κατάσταση για τη ζωή.
Έτσι λοιπόν εμφανίζονται απότομοι και συνεχείς πόνοι στη μία πλευρά της κοιλιάς (ωστόσο, μια γυναίκα μπορεί να μην εμφανίσει κανένα ασυνήθιστο σύμπτωμα ή πόνο, μέχρι το σημείο της ρήξης της σάλπιγγας). Η ρήξη της σάλπιγγας πάντως συνοδεύεται από ταχυκαρδία και πόνο στην πλάτη ενώ η γυναίκα μπορεί επίσης να λιποθυμήσει.
Διάγνωση
Η διάγνωση της έκτοπης κύησης και ειδικότερα στα αρχικά στάδια δεν είναι εύκολη κι αυτό γιατί τα συμπτώματά της είναι τα ίδια με μιας φυσιολογικής ενδομήτριας κύησης, όπως καθυστέρηση περιόδου, θετικό τεστ εγκυμοσύνης και κάποιες ασαφείς κοιλιακές ενοχλήσεις.
Αν λοιπόν έχετε μία έκτοπη εγκυμοσύνη, αρχικά μπορεί να μην καταλάβετε ότι κάτι το παθολογικό συμβαίνει. Μπορεί πάντως να νιώσετε μια μικρή καφεοειδή κολπική αιμορραγία, κοιλιακό πόνο, εσωτερική αιμορραγία, κράμπες, ξαφνική επιθυμία ούρησης ή αφόδευσης καθώς και ζάλη ή λιποθυμική τάση.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι πολύ σημαντική κι αυτό γιατί μια καθυστέρηση μπορεί να προκαλέσει τη ρήξη της έκτοπης κύησης. Έτσι κάθε γυναίκα, επί θετικού τεστ εγκυμοσύνη, πρέπει να απευθύνεται στο γυναικολόγο για να διαπιστωθεί αν η κύηση είναι ενδομήτρια ή μη.
Αν ο γιατρός υποψιαστεί μία έκτοπη εγκυμοσύνη, θα κάνει πρώτα μία γυναικολογική εξέταση, για να διαπιστώσει αν υπάρχει κάποια ανωμαλία. Μπορεί να συστήσει μία υπερηχογραφική εξέταση ή μία λαπαροσκόπηση, για να επιβεβαιωθεί η παρουσία μιας μάζας. Ο ποσοτικός προσδιορισμός της β υπομονάδας της ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης (β-HCG) σε συνδυασμό με τη διακολπική υπερηχογραφία και την κλινική εξέταση τις περισσότερες φορές βάζουν τη διάγνωση της έκτοπης κύησης.
Αντιμετώπιση
Τις περισσότερες φορές η θεραπεία είναι χειρουργική με λαπαροσκόπηση και αφαίρεση της σάλπιγγας.
Αν έχετε μία έκτοπη ή εξωμήτρια εγκυμοσύνη, ο γιατρός μπορεί να θέλει να σας χειρουργήσει αμέσως. Αν το έμβρυο είναι ακόμα μικρό και η σάλπιγγα δεν έχει υποστεί ρήξη, τότε μπορεί να αφαιρεθεί χωρίς η σάλπιγγα να υποστεί περαιτέρω βλάβη.
Μερικοί γιατροί προτιμούν την αφαίρεση του τμήματος της σάλπιγγας που έχει υποστεί ρήξη (σαλπιγγοτομή). Εάν έχετε υποστεί μαζική αιμορραγία, η μετάγγιση αίματος μπορεί να είναι απαραίτητη. Αφαίρεση της σάλπιγγας ή της ωοθήκης μπορεί να κριθεί απαραίτητη.
Άλλη εναλλακτική δυνατότητα είναι η χρήση ενός ισχυρού φαρμάκου που ονομάζεται μεθοτρεξάτη, το οποίο προκαλεί διακοπή της ανάπτυξης των εμβρυϊκών κυττάρων και τελικά το έμβρυο εξαφανίζεται. Στις περισσότερες περιπτώσεις η φαρμακευτική αυτή θεραπεία μπορεί να υποκαταστήσει την ανάγκη για χειρουργική επέμβαση.
Στις γυναίκες που είχαν μία αρχική έκτοπη εγκυμοσύνη το 10% περίπου των κυήσεων που θα ακολουθήσουν θα είναι εξωμήτριες. Στην περίπτωση που είχατε δύο έκτοπες εγκυμοσύνες οι πιθανότητες που έχετε για μία φυσιολογική κύηση είναι μικρότερες του 50%. Αν οι έκτοπες εγκυμοσύνες έχουν προκαλέσει σημαντικές βλάβες και στις δύο σάλπιγγες, η τεχνητή γονιμοποίηση είναι η μόνη σας επιλογή, αν θέλετε ακόμα να μείνετε έγκυος.
