Μετά την απόκτηση του μωρού σας είναι σημαντικό να παρακολουθείτε την ψυχική σας υγεία και να καταλάβετε αν, ως λεχώνα, χρειάζεστε βοήθεια. Είναι παράδοξο αλλά ο ερχομός ενός μωρού πέρα από τεράστια χαρά μπορεί σε κάποιες μητέρες να φέρει αφόρητη θλίψη.
Διάφορες ψυχικές διαταραχές μπορεί να προκύψουν μετά τη γέννα όπως είναι η μελαγχολία και η επιλόχεια κατάθλιψη. Τα συμπτώματα εμφανίζονται στο 10-20% των νέων μητέρων. Παράγοντες που συμβάλλουν είναι οι ορμονικές αλλαγές, μία μη ικανοποιητική εμπειρία τοκετού, η αίσθηση της απώλειας ότι δεν είστε πια έγκυος, κατά πόσο είστε ευχαριστημένη με το γάμο σας, ένα μωρό με υψηλό επίπεδο αναγκών, έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης, εξάντληση ή ένα οικογενειακό ιστορικό επιλόχειας κατάθλιψης.
Η μετάβαση από την εγκυμοσύνη στη μητρότητα μπορεί να είναι δύσκολη. Η κατάθλιψη, ελαφριάς ή βαριάς μορφής, δε σημαίνει ότι έχετε αποτύχει ως άνθρωπος ή ως γονιός. Θα συνέλθετε μαθαίνοντας καινούριους τρόπους ισορρόπησης της καθημερινής σας ζωής και των ευθυνών σας.
Η μελαγχολία ή θλίψη
Η απόκτηση ενός μωρού είναι ένα δυνατό, συναρπαστικό, τρομακτικό, χαρούμενο και γεμάτο δέος γεγονός. Τις μέρες που ακολουθούν θα εκπλαγείτε και θα μπερδευτείτε ίσως από τα πολλά και διαφορετικά συναισθήματα που θα σας κατακλύζουν.
Αν και μπορούσατε να διευθετείτε εύκολα τα καθήκοντα σας στο παρελθόν, ως νέος γονιός μπορεί να νιώσετε ανίκανη και αγχωμένη με τις νέες σας ευθύνες. Κάντε υπομονή, καθώς περνάτε τη μεταβατική αυτή περίοδο, και δείξτε εμπιστοσύνη στον εαυτό σας βλέποντας πόσο καλά τα πηγαίνετε.
To 80% των νέων μητέρων νιώθουν μια ήπια κατάθλιψη, που ονομάζεται μελαγχολία (δεν σχετίζεται με την επιλόχεια κατάθλιψη ούτε με την επιλόχεια ψύχωση). Αυτή η ήπια μορφή θλίψης συμβαίνει συνήθως μερικές ημέρες ή εβδομάδες μετά τον τοκετό. Μπορεί να συμβεί την τρίτη ή τέταρτη ημέρα μετά τον τοκετό και τα συμπτώματα να είναι εντονότερα αργά το απόγευμα ή το βράδυ. Σε σπανιότερες περιπτώσεις μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και 6 μήνες μετά τον τοκετό. Τα συμπτώματα είναι γενικά εξαντλητικά αλλά εξαφανίζεται από μόνα τους σε μερικές εβδομάδες.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μπορεί να έχετε αισθήματα λύπης, θυμού, άγχους, εκνευρισμού και ανικανότητας. Πολλές νέες μητέρες συχνά ξεσπούν σε κλάματα χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Μερικές γυναίκες εκπλήσσονται με τον εαυτό τους, όταν συνειδητοποιούν κάποιες περιστασιακές αρνητικές σκέψεις που κάνουν για το μωρό τους και αισθάνονται ότι είναι «κακές» μητέρες.
Παρηγορηθείτε με το γεγονός ότι τα συναισθήματα αυτά είναι απολύτως φυσιολογικά. Εκτός από το να δεχτείτε τη μικρή αυτή κατάθλιψη ως φυσιολογικό μέρος του τοκετού, είναι επίσης σημαντικό να φροντίσετε τον εαυτό σας.
Ξεκούραση. Ακούστε και ανταποκριθείτε στα σημάδια του σώματος σας για ξεκούραση. Η επαρκής ξεκούραση παίζει σημαντικό ρόλο στη συναισθηματική καθώς και στη σωματική σας υγεία. Προσπαθήστε να κοιμάστε κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν κοιμάται και το μωρό σας, εξασφαλίζοντας έτσι ταυτόχρονα συγχρονισμό στην ξεκούραση.
Θα καταλάβετε ότι είστε κουρασμένη, όταν πράγματα που παλιά δε σας ενοχλούσαν τώρα τα αντιλαμβάνεστε ως ανυπέρβλητα εμπόδια. Το να δεχτείτε βοήθεια από άλλους μπορεί να είναι δύσκολο μερικές φορές, αλλά είναι αυτό ακριβώς που χρειάζεστε, για να διατηρήσετε μία θετική και ρεαλιστικά συναισθηματική αντίληψη.
Διατροφή. Η σωστή διατροφή παρέχει στο σώμα σας τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται, για να αναρρώσει από τον τοκετό. Διαλέγετε φρούτα και λαχανικά για πρόχειρα γεύματα (snacks) ως υγιεινές επιλογές, που θα σας βοηθήσουν επίσης στον έλεγχο του βάρους σας. Επίσης φροντίστε να καταναλώνετε αρκετά ωμέγα-3 (λιπαρά ψάρια) καθώς μερικά από αυτά τα χρήσιμα λιπίδια τα έχετε δώσει στο μωρό σας.
Γυμναστική. Η ελαφριά άσκηση θα σας βοηθήσει αρκετά. Κάντε ένα αναζωογονητικό μισάωρο περίπατο όσες περισσότερες ημέρες της εβδομάδας μπορείτε. Μπορεί να απολαύσετε περισσότερο τον περίπατο, αν παίρνετε μαζί και το παιδί σας στο καροτσάκι. Τεντωθείτε, καθώς μιλάτε και παίζετε με το μωρό σας, κάτι που βοηθάει στην τόνωση των μυών σας. Όσο καλύτερα αισθάνεστε σωματικά, τόσο καλύτερα θα αισθάνεστε και ψυχικά.
Κοινωνική συναναστροφή. Ένα άλλο φυσιολογικό κομμάτι της διαδικασίας ανάρρωσης είναι η αναβίωση του τοκετού και της γέννας, όταν τη μοιράζεστε με τους άλλους. Η οικογένεια και οι φίλοι που πραγματικά ακούν και αποδέχονται τα συναισθήματα σας μπορούν να σας βοηθήσουν να ξεπεράσετε τα συμπτώματα κατάθλιψης.
Επιλόχεια κατάθλιψη
Μία πιο σοβαρή μορφή μελαγχολίας είναι η επιλόχεια κατάθλιψη που εμφανίζεται σ’ ένα ποσοστό 5% με 20% των νέων μητέρων. Θεωρείται πάθηση, η αντιμετώπιση της οποίας δεν αφορά μόνο μια με φιλική κουβεντούλα με το γιατρό. Πριν από οποιαδήποτε θεραπεία, πρέπει να αποκλειστεί η η αναιμία και η δυσλειτουργία του θυρεοειδή που συχνά περιπλέκουν τη διάγνωση.
Τα συμπτώματα είναι πιο έντονα από αυτά της μελαγχολίας και διαρκούν περισσότερο, ενώ μπορεί να παρουσιαστούν οποιαδήποτε στιγμή μέσα στον πρώτο χρόνο. Επιπλέον συμπτώματα μπορεί να είναι εξάντληση, έλλειψη χαράς για τη ζωή, συναισθηματική απάθεια, απομάκρυνση από την οικογένεια και τους φίλους, έλλειψη ενδιαφέροντος για τον εαυτό σας ή για το παιδί, έντονη αϋπνία, υπερβολικό ενδιαφέρον για το μωρό, απώλεια ενδιαφέροντος για το σεξ, έντονο αίσθημα αποτυχίας και ανικανότητας, καθώς και έντονες μεταπτώσεις της διάθεσης. Μπορεί να έχετε μεγάλες προσδοκίες και να είστε πολύ απαιτητική, να δυσκολεύεστε να κατανοήσετε πράγματα ή να νιώθετε παγιδευμένη. Γενικά, νιώθετε «πεσμένη» και δυστυχισμένη τον περισσότερο καιρό. Μπορεί να νιώθετε χειρότερα συγκεκριμένες στιγμές της ημέρας, όπως το πρωί ή το βράδυ. Δεν νιώθετε ευχαρίστηση ούτε ενδιαφέρον για σεξ. Μερικές φορές έχετε καλές μέρες οι οποίες σας κάνουν να ελπίζετε ότι όλα τελείωσαν αλλά τελικά αυτό δεν συμβαίνει.
Ενημερώστε έγκαιρα το γιατρό σας, αν μερικά από αυτά τα συμπτώματα εντοπιστούν είτε από την οικογένεια σας είτε από φίλους σας. Η έγκαιρη διάγνωση θα έχει ίσως ως αποτέλεσμα μία πιο γρήγορη ανάρρωση από την επιλόχεια κατάθλιψη. Η θεραπευτική αγωγή ποικίλλει ανάλογα με τις ατομικές ανάγκες της κάθε μητέρας, αλλά μπορεί να περιλαμβάνει υποστηρικτική θεραπεία συμπεριφοράς και αντικαταθλιπτικά φάρμακα. Μπορείτε επίσης να ρωτήσετε για ομάδα υποστήριξης στην περιοχή σας.
Δεν έχει εντοπιστεί κάποια συγκεκριμένη αιτία που να θεωρείται υπεύθυνη για την εμφάνιση επιλόχειας κατάθλιψης. Τα επίπεδα των οιστρογόνων, της προγεστερόνης, καθώς και άλλων ορμονών που συνδέονται με τη σύλληψη και τη γέννα, πέφτουν ξαφνικά όταν γεννηθεί το μωρό. Το πώς ακριβώς επηρεάζουν τη διάθεση και τα συναισθήματα δεν είναι ξεκάθαρο.
Πολύς κόσμος νομίζει πως μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη μόνος του, αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η θεραπεία περιλαμβάνει έναν συνδυασμό βραχείας ψυχοθεραπείας και φαρμάκων. Το πρόβλημα που προκύπτει αφορά το θηλασμό. Εάν θηλάζει η μητέρα, το φάρμακο που θα πάρει περνά μέσα από το γάλα στο μωρό, όμως δεν είναι σωστό το βρέφος να επιβαρύνεται με αντικαταθλιπτικά χάπια.
Η γέννηση ενός μωρού μπορεί να αποτελέσει πηγή στρες και για τους δύο γονείς. Σπανίως, η επιλόχεια επηρεάζει και τους άντρες.
Διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες
Η διαταραχή μετά από ψυχοτραυματικό στρες μπορεί να συμβεί κατά την επιλόχεια περίοδο. Είναι η αντίδραση σε έναν πραγματικό ή φανταστικό τραυματικό τοκετό ή σε ένα άλυτο
ψυχολογικό τραύμα του παρελθόντος -συνήθως σεξουαλικού χαρακτήρα ως προς τη φύση του – που επανήλθε με τον τοκετό.
Τα συμπτώματα είναι παρόμοια με εκείνα της επιλόχειας κατάθλιψης, αλλά η αιτία σχετίζεται με κάποιο τραύμα. Όταν γίνει έγκαιρα αντιληπτό, η ψυχοθεραπεία μερικές φορές, μάλιστα σε συνδυασμό με τη χορήγηση φαρμάκων και την εκμάθηση τεχνικών μείωσης του άγχους, οδηγεί γενικά στην ανάρρωση.
Επιλόχεια ψύχωση
Μία άλλη πάθηση που μπορεί να επηρεάσει τις νέες μητέρες είναι η επιλόχεια ψύχωση. Ευτυχώς δεν είναι συχνή. Τα συμπτώματα, που μπορεί να εμφανιστούν ημέρες ή εβδομάδες μετά τον τοκετό, είναι σοβαρή κατάθλιψη, έντονο άγχος, φόβος μήπως βλάψετε τον εαυτό σας ή το μωρό, παραισθήσεις, παράλογες σκέψεις ή δηλώσεις, παράνοια ή υστερία. Η χειρότερη εξέλιξη, η αυτοκτονία, είναι μια υπαρκτή πιθανότητα.
Ο στόχος της θεραπείας είναι η ασφάλεια η δική σας και του μωρού καθώς και η διατήρηση της αίσθησης της επάρκειας σας ως γονιού καθώς αναρρώνετε. Το πρόβλημα αυτό απαιτεί οπωσδήποτε ιατρική βοήθεια.
