Ένα βρέφος που γεννιέται υπερβολικά μικρό, συνήθως λιγότερο από το 10% του κανονικού βάρους, θεωρείται λιποβαρές. Ο λέξη λιποβαρής (μερικές φορές χρησιμοποιείται και το ελλιποβαρής) σημαίνει ελλιπής ως προς το βάρος [το λιπο προέρχεται από το λείπω και όχι από το λίπος].
Ένα νήπιο μπορεί να θεωρηθεί λιποβαρές όταν το βάρος γέννησης είναι κάτω από 2.500 γραμμάρια μετά από 37 εβδομάδες κύησης. Το λιποβαρές μωρό δεν έχει την ίδια ποσότητα λίπους στο σώμα του με τα κανονικά σε μέγεθος νεογνά. Έτσι το βρέφος δυσκολεύεται να διατηρήσει τη φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος του και το επίπεδο του σακχάρου στο αίμα. Εκτιμάται σήμερα ότι 1 στα 10 παιδιά γεννιούνται λιποβαρή κι ένας λόγος γι’ αυτό είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί οι πρόωρες γεννήσεις.
Η καθυστερημένη ενδομήτρια ανάπτυξη συμβαίνει όταν το έμβρυο δε λαμβάνει αρκετή τροφή από τη μητέρα μέσω του πλακούντα. Στη συνέχεια, πολλά λιποβαρή παιδιά μεγαλώνουν αργά καθ’ όλη τη διάρκεια τουλάχιστον της πρώιμης παιδικής ηλικίας. Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν κάποια καθυστέρηση στην πνευματική τους ανάπτυξη. Αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχουν γιατροί που υποστηρίζουν ότι το να ζυγίζει ένα παιδί λιγότερο από το φυσιολογικό είναι πιο καταστρεπτικό για την υγεία από το να είναι υπέρβαρο.
Το εξαιρετικά χαμηλό βάρος ενός βρέφους συνδέεται με πολλά μελλοντικά προβλήματα υγείας. Τα μωρά που ζυγίζουν αρκετά κάτω από το κανονικό (λιγότερο από 1.500 γραμμάρια κατά τη γέννησή τους) συνήθως δεν φτάνουν στο επιθυμητό ύψος, δεν είναι ιδιαίτερα κοινωνικά και έχουν χαμηλότερες σχολικές επιδόσεις. Επίσης έχουν αυξημένη θνησιμότητα ως ενήλικες, λόγω καρδιακών παθήσεων και διαβήτη. Τα κορίτσια που γεννιούνται λιποβαρή, έχουν διπλάσια πιθανότητα να εμφανίσουν αργότερα πρόβλημα γονιμότητας.
Αιτίες
Πολλές συνθήκες και χαρακτηριστικά του τρόπου ζωής μπορεί να προκαλέσουν καθυστερημένη ενδομήτρια ανάπτυξη. Μία έγκυος μητέρα που δεν τρέφεται σωστά ή δεν μπορεί να πάρει επαρκές βάρος κινδυνεύει να γεννήσει ένα μικρό βρέφος. Μία γυναίκα που καπνίζει, που κάνει χρήση ναρκωτικών ή πίνει μεγάλες ποσότητες αλκοόλ έχει επίσης μεγαλύτερες πιθανότητες να γεννήσει λιποβαρές βρέφος.
Διάφορα χρόνια νοσήματα, όπως είναι η καρδιαγγειακή νόσος, ο λύκος ή η υπέρταση της μητέρας, βάζουν επίσης το μωρό σε κίνδυνο. Καταστάσεις που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη και μπορεί να προκαλέσουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη του βρέφους είναι: ανωμαλίες του πλακούντα και του ομφάλιου λώρου, εμβρυϊκές λοιμώξεις ή διαμαρτίες περί την διάπλαση και την παρουσία περισσότερων του ενός εμβρύων.
Η έρευνα έχει εντοπίσει διάφορους λόγους για τους οποίους ένα μωρό μπορεί να έχει χαμηλό βάρος.
- Η πολύδημη κύηση. Στη δίδυμη ή πολύδημη κύηση προκύπτουν μωρά με χαμηλότερο βάρος καθώς τα έμβρυα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για τα θρεπτικά συστατικά που θα πάρουν από τη μητέρα. Ο μέσος όρος των δίδυμων μωρών είναι λιποβαρή αφού έχει βάρος γύρω στα 2.300 γραμμάρια. Το βάρος όμως αυτό είναι αναμενόμενο γιατί τα δίδυμα γεννιούνται κάπως πρόωρα. Οι δίδυμες κυήσεις διαρκούν κατά μέσο 260 μέρες, οι τρίδυμες κυήσεις 210 μέρες και οι τετράδυμες κυήσεις 190 μέρες. Όσο πιο πρόωρα γεννηθεί ένα μωρό τόσο πιο μειωμένο είναι το βάρος του. Για κάθε επιπλέον έμβρυο, η έγκυος γυναίκα πρέπει να προσλαμβάνει περίπου 300 επιπλέον θερμίδες την ημέρα. Οι δίδυμες κυήσεις έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια γιατί όλο και περισσότερες γυναίκες κάνουν παιδιά κοντά στα 40 τους κι αυτό αυξάνει την πιθανότητα να φέρουν στον κόσμο περισσότερα από ένα παιδί. Αν το βρέφος είναι ακόμα μακριά από το τέλος της εγκυμοσύνης, πρέπει να ζυγιστούν οι κίνδυνοι ενός τέτοιου πρόωρου τοκετού έναντι εκείνων από την παραμονή του εμβρύου μέσα στη μήτρα αφήνοντας το να τρέφεται πλημμελώς.
- Το κάπνισμα. Το κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης διπλασιάζει τις πιθανότητες γέννησης λιποβαρών νεογνών. Όταν καπνίζετε εσείς, καπνίζει και το μωρό σας. Ο πλακούντας που προστατεύει το έμβρυο από πολλές βλαβερές ουσίες, στην προκειμένη περίπτωση δεν εμποδίζει τον καπνό του τσιγάρου να φτάνει στο έμβρυο. Η νικοτίνη και το μονοξείδιο του άνθρακα εμποδίζουν να παραλάβει το έμβρυο αρκετό οξυγόνο με συνέπεια να έχει καθυστερημένη ανάπτυξη. Αν καπνίζετε πρέπει όχι μόνο να κόψετε το τσιγάρο αμέσως μόλις μάθετε ότι είστε έγκυος αλλά και να αποφεύγεται το παθητικό κάπνισμα.
- Η εργασία της μητέρας στο τέλος της εγκυμοσύνης. Σύμφωνα με ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Έσσεξ, η εργασία της εγκύου κατά το τελικό στάδιο της κύησης εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία του βρέφους, παρόμοιους με εκείνους που προκαλεί το κάπνισμα. Πιο συγκεκριμένα, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι γυναίκες που είχαν εργαστεί μέχρι και τον 9ο μήνα της κύησης, αποκτούσαν παιδιά τα οποία ήταν κατά 300 περίπου γραμμάρια ελαφρύτερα συγκριτικά με τα μωρά των γυναικών που είχαν σταματήσει να εργάζονται κατά την περίοδο μεταξύ 6ου-8ου μήνα. Η αιτία γι’ αυτό είναι άγνωστη αλλά ενδεχομένως να σχετίζεται με το στρες.
- Η ατμοσφαιρική ρύπανση. Mωρά με μικρότερο βάρος τείνουν να γεννούν οι γυναίκες που εκτίθενται σε ατμοσφαιρική ρύπανση και ιδιαίτερα στα μικροσκοπικά σωματίδια από την καύση ξύλων στα τζάκια το χειμώνα, από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων και από τους βιομηχανικούς ρύπους των εργοστασίων. Σύμφωνα με μια μελέτη, το βάρος ενός μωρού μειώνεται κατά 48 γραμμάρια κατά μέσο όρο για κάθε 10 παραπάνω μικρογραμμάρια σωματιδίων ανά κυβικό μέτρο αέρα, στα οποία εκτίθεται η έγκυος γυναίκα.
- Το αλκοόλ. Η κατανάλωση αλκοόλ στην αρχή της εγκυμοσύνης αυξάνει τον κίνδυνο να γεννηθεί πρόωρο και λιποβαρές ένα μωρό. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη, οι γυναίκες που πίνουν ακόμη και δύο ποτά την εβδομάδα στους πρώτους τρεις μήνες της εγκυμοσύνης, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο να γεννηθεί πρόωρα το μωρό τους και να έχει βάρος μικρότερο του κανονικού.
- Η καφεΐνη. Μια μεγάλη έρευνα στη Νορβηγία που παρακολούθησε 60.000 έγκυες γυναίκες και τα παιδιά τους για μια περίοδο 10 ετών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι καφεϊνούχες τροφές, όπως είναι το τσάι, η σοκολάτα και ο καφές επηρεάζουν το βάρος των νεογέννητων. Στην περίπτωση των γυναικών που κατανάλωναν δύο με τρία φλιτζάνια καφέ την ημέρα είχαν αυξημένες πιθανότητες κατά 50% να γεννήσουν βρέφη με χαμηλότερο από το κανονικό βάρος.
- Η ακρυλαμίδη. Το ακρυλαμίδιο (ακρυλαμίδη) είναι μια ουσία που σχηματίζεται όταν ορισμένες τροφές που περιέχουν υδατάνθρακες μαγειρεύονται σε υψηλές θερμοκρασίες. Βρίσκεται κυρίως στις τηγανητές πατάτες, τα τσιπς, τα μπισκότα, τα δημητριακά πρωινού αλλά και στον καφέ. Μια διεθνής μελέτη που περιελάμβανε 1.100 έγκυες γυναίκες και τα μωρά τους έδειξε ότι το ακρυλαμίδιο αποτελεί αιτία λιποβαρών μωρών. Η διαφορά βάρους ανάμεσα σε νεογνά των οποίων οι μητέρες εκτέθηκαν σε υψηλές ποσότητες ακρυλαμιδίου και σε εκείνα των οποίων οι μητέρες είχαν χαμηλή έκθεση στην ουσία έφθανε τα 132 γραμμάρια, ενώ η διαφορά στην περίμετρο της κεφαλής έφθανε τα 0,32 εκατοστά.
