Όπως και το κοινό κρυολόγημα, η γρίπη εξαπλώνεται κυρίως μεταξύ ατόμων σε κλειστούς χώρους και περισσότερο στα σχολεία, στους παιδικούς σταθμούς και σε άλλα μέρη στα οποία συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός ατόμων. Εξάρσεις συμβαίνουν συνήθως το χειμώνα και στις αρχές της άνοιξης. Το 10 – 20% του πληθυσμού παθαίνει γρίπη κάθε χρόνο.
Δυστυχώς πολλές ιογενείς νόσοι που δεν είναι γρίπη ονομάζονται κι αυτές γρίπη, πράγμα που προκαλεί σύγχυση. Μερικές φορές μπερδεύουμε τη γρίπη με το κρυολόγημα (συνάχι) αλλά η γρίπη είναι πολύ πιο σοβαρή ασθένεια και προκαλείται από διαφορετικό τύπο ιών. Σε σοβαρές περιπτώσεις η γρίπη προκαλεί πνευμονία, που μπορεί να είναι θανατηφόρα, ειδικά σε μικρά παιδιά και ηλικιωμένους. Να σημειωθεί ότι η γρίπη είναι μεταδοτική στα πτηνά και τα θηλαστικά.
Τύποι ιών
Υπάρχουν τρεις τύποι ιών της γρίπης: ο Α, ο Β και ο C. Όλοι τους μεταδίδονται από άτομο σε άτομο με άμεση επαφή, με τη χειραψία με κάποιον που έβηξε ή φταρνίστηκε στο χέρι του ή με εισπνοή μολυσμένων σταγονιδίων από τον αέρα.
Ο τύπος Α ευθύνεται συνήθως για τις μεγάλες επιδημίες γρίπης. Οι τύποι Β και C δεν είναι ευρέως διαδεδομένοι. Ο τύπος Β προκαλεί μικρότερες, πιο τοπικές εξάρσεις, και ο τύπος C είναι λιγότερο κοινός και συνήθως προκαλεί μόνο ήπια νόσο.
Οι τύποι Β και C είναι σχετικά σταθεροί ιοί. Ο τύπος Α αλλάζει (μεταλλάσσεται) διαρκώς και νέα στελέχη του εμφανίζονται τακτικά. Αυτό οδηγεί σε μια νέα επιδημία κάθε λίγα χρόνια και η νόσος εμφανίζεται σε αρκετές περιοχές ταυτόχρονα.
Κάθε 10 ως 40 χρόνια η γρίπη εμφανίζεται ως πανδημία προσβάλλοντας άτομα σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό συμβαίνει διότι ο ο τύπος Α μεταμορφώνεται τελείως δημιουργώντας ένα νέο ιό και καθώς δεν υπάρχει ανοσία στο νέο ιό αυτό προκαλούνται πανδημίες. Τρεις πανδημίες γρίπης συνέβησαν τον 20ό αιώνα σκοτώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους, με την κάθε μια των πανδημιών να εμφανίζει την γρίπη κάθε φορά ως νέο μικροβιολογικό στέλεχος. Αυτά τα νέα στελέχη εμφανίζονται ως αποτέλεσμα μετάδοσης του ιού από άλλα θηλαστικά σε ανθρώπους.
Ένα θανατηφόρο στέλεχος, το Η5Ν1 (γρίπη των πτηνών), έχει παρουσιαστεί ως μεγάλος κίνδυνος για μια καινούρια πανδημία γρίπης από τη δεκαετία του 1990. Ευτυχώς αυτός ο ιός δεν μεταδίδεται εύκολα στους ανθρώπους.
Το 2009 ένα θανατηφόρο στέλεχος του H1N1 (γρίπη των χοίρων) παρουσιάστηκε στο Μεξικό και από εκεί μεταδόθηκε σε ΗΠΑ και γειτονικές χώρες φτάνοντας την Ευρώπη, Ασία Αφρική, Ωκεανία. Στέλεχος του ιού H1N1 προκάλεσε την Ισπανική Γρίπη το 1918 φονεύοντας πάνω από 50 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Ο H2N2 προκάλεσε την Ασιατική Γρίπη το 1957. Ο H1N2 είναι ενδημικός στους ανθρώπους, τα γουρούνια και τα πουλιά.
Συμπτώματα και διάγνωση
Στους ανθρώπους, τα συμπτώματα της γρίπης είναι πολύ πιο σοβαρά από αυτά του κοινού κρυολογήματος και διαρκούν περισσότερο. Η ανάρρωση διαρκεί για περίπου μία με δύο εβδομάδες, ωστόσο η ασθένεια μπορεί να αποβεί μοιραία σε αδύναμα άτομα και χρόνια άρρωστους.
Η γρίπη παρουσιάζεται συνήθως ξαφνικά προκαλώντας πυρετό, ρίγη, μυϊκούς πόνους, αδυναμία, κακοδιαθεσία, ρινική συμφόρηση, έξαψη στο πρόσωπο, ξηρό βήχα και πόνο στο λαιμό. Όλα αυτά τα συμπτώματα μοιάζουν με κείνα του κοινού κρυολογήματος, αλλά συνήθως είναι πιο σοβαρά.
Η γρίπη αναπτύσσεται συνήθως 1 έως 4 ημέρες από την επαφή με τον ιό. Ο πυρετός μπορεί να διαρκέσει 3 με 5 ημέρες, αν και μπορεί να διαρκέσει από μία μόνο ημέρα ή έως και μία εβδομάδα.
Η διάγνωση της γρίπης με απόλυτη ακρίβεια απαιτεί καλλιέργεια σε εργαστήριο. Αυτό που κάνει τη διάγνωση της γρίπης πολύ δύσκολη είναι η ομοιότητα της με πολλές άλλες ασθένειες.
Αν ο γιατρός σας υποψιάζεται γρίπη, μπορεί να καταφέρει να απομονώσει τον ιό από επίχρισμα από το λαιμό ή από εξέταση αίματος, όπου θα δει για αντισώματα του ιού. Αυτές οι εξετάσεις χρησιμεύουν περισσότερο στους κρατικούς οργανισμούς υγείας, για να μπορούν να συμβουλεύσουν καλύτερα το κοινό, αν γνωρίζουν το χαρακτήρα και το μέγεθος της ασθένειες που κυκλοφορεί στην κοινότητα τους.
Σημεία και συμπτώματα
- Πυρετός και ρίγη.
- Πόνος στο λαιμό.
- Βήχας.
- Μυϊκοί πόνοι.
- Κόπωση και αδυναμία.
- Ρινική συμφόρηση (βουλωμένη μύτη).
- Καταρροή στα μάτια.
- Ναυτία και εμετός.
- Ερυθρότητα στο πρόσωπο και κόκκινα μάτια.
Πρόληψη και εμβόλιο
Ο κύριος τρόπος πρόληψης της γρίπης (influenza) είναι να κάνετε το εμβόλιο της γρίπης κάθε φθινόπωρο (να σημειωθεί ότι για το κοινό κρυολόγημα δεν υπάρχει εμβόλιο). Επειδή η γρίπη μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές, το εμβόλιο της γρίπης συνιστάται στα άτομα που έχουν αυξημένο κίνδυνο να κολλήσουν την ασθένεια.
Το εμβόλιο της αποτελείται από νεκρούς ή εξασθενημένους ιούς που δεν είναι ικανοί να προκαλέσουν την ασθένεια, αλλά είναι σε θέση να διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να παράγει αντισώματα έναντι της γρίπης. Το εμβόλιο προστατεύει σε μεγάλο βαθμό (αλλά όχι απόλυτα) από τον ιό της γρίπης. Παρασκευάζεται κάθε χρόνο με βάση την εμπειρία του προηγούμενου έτους σε σχέση με το ποια στελέχη του ιού έκαναν την εμφάνισή τους. Το εμβόλιο πρέπει να γίνεται κοντά στον Οκτώβριο για να δοθεί στον οργανισμό ο απαραίτητος χρόνος να παράγει τα αντισώματα εκείνα που θα τον προστατέψουν στην περίοδο που ενδημεί η γρίπη, από το Δεκέμβριο μέχρι το Μάρτιο.
Τα φάρμακα αμανταδίνη και ριμανταδίνη είναι 75% και 90% αποτελεσματικά στην πρόληψη της γρίπης τύπου Α και μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με ένα εμβόλιο. Το zanamivir και το oseltamivir δείχνουν ότι και αυτά είναι αποτελεσματικά για τη πρόληψη της γρίπης.
Πόσο σοβαρή είναι η γρίπη; Μεμονωμένες περιπτώσεις γρίπης διαρκούν συνήθως για λίγες ημέρες και τελειώνουν δίχως επιπλοκές. Ωστόσο, οι επιδημίες γρίπης ευθύνονται για το θάνατο κατά μέσο όρο 20.000 ατόμων ετησίως μόνο στις ΗΠΑ. Η ασθένεια μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές, όπως βρογχίτιδα, πνευμονία, και στην επιδείνωση υπαρχόντων χρόνιων παθήσεων, όπως καρδιοπάθειες και άσθμα.
Επιπλοκές από την γρίπη είναι πιο συνήθης σε ηλικιωμένους και σε άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα ή με χρόνιες παθήσεις.
Θεραπεία
Η αντιμετώπιση της γρίπης είναι συμπτωματική. Δεν υπάρχουν φάρμακα ειδικά για την καταπολέμηση του ιού. Τα αντιβιοτικά στη γρίπη δε βοηθούν (όπως και στο κρυολόγημα) αλλά ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει αντιβίωση, αν υποψιάζεται βακτηριακή επιπλοκή (π.χ πνευμονία).
Η ξεκούραση είναι η βασική θεραπεία για τη γρίπη. Σε μερικές περιπτώσεις τα φάρμακα μπορούν να συντομεύσουν την πορεία της ασθένειας.
Στις ΗΠΑ έχουν εγκριθεί 4 ιοστατικά φάρμακα για τη θεραπεία της γρίπης: αμανταδίνη (Symmetrel), ριμανταδίνη (flumadine), zanamivir (relenza) και oseltamivir (tamiflu).
Η αμανταδίνη και η ριμανταδίνη, τα οποία λαμβάνονται από το στόμα, είναι αποτελεσματικά μόνο κατά του ιού της γρίπης τύπου Α. Μπορούν να ανακουφίσουν από τα συμπτώματα και να συντομεύσουν τη διάρκεια της νόσου. Οι παρενέργειες τους μπορεί να περιλαμβάνουν αϋπνία, ζαλάδα και δυσκολία συγκέντρωσης, ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους.
To zanamivir και το oseltamivir χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του ιού της γρίπης τύπου Α και τύπου Β και μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια της ασθένειας κατά 1 με 2 ημέρες. Είναι μέλη μίας νέας οικογένειας αντιιικών παραγόντων που ονομάζονται αναστολείς της νευραμινιδάσης.
Αυτά τα φάρμακα δρουν αναστέλλοντας τη δράση ενός ενζύμου, που ονομάζεται νευραμινιδάση και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και στην εξάπλωση των ιών από τα μολυσμένα κύτταρα.
Αποφύγετε να δώσετε ασπιρίνη σε παιδί που έχει γρίπη. Μια σπάνια επιπλοκή που σχετίζεται με χορήγηση ασπιρίνης σε παιδιά, κυρίως σε ανεμοβλογιά, αλλά και σε άλλες ιογενείς λοιμώξεις είναι το σύνδρομο Reye. Πρόκειται για μια σοβαρή επιπλοκή, οπότε καλύτερα προτιμήστε παρακεταμόλη ως αντιπυρετικό.
