Σπόρια άνθρακα.
Η μόλυνση από άνθρακα (anthrax) προκαλείται από το βάκιλο του άνθρακα (το σπορογόνο Gram θετικό βακτήριο Bacillus anthracis). Πρόκειται για μια ζωονόσο (η ασθένεια προσβάλλει συνήθως τα ζώα) αλλά μπορεί να μεταδοθεί και στον άνθρωπο.
Ο άνθρακας μεταδίδεται στον άνθρωπο μέσω της άμεσης επαφής με μολυσμένα ζώα ή με τα προϊόντα τους ή με τη σκόπιμη έκθεση στον βάκιλο (βιοτρομοκρατία). Να σημειωθεί ότι τα σπόρια του άνθρακα μπορούν να επιβιώσουν στο έδαφος για πολλά χρόνια. Η μόλυνση στον άνθρωπο μπορεί να γίνει και μέσω κατανάλωσης κρέατος μολυνσμένου ζώου το οποίο δεν έχει ψηθεί καλά. Ακόμη οι άνθρωποι μολύνονται όταν εισπνεύσουν σπόρια του άνθρακα από μολυσμένες πηγές. Δεν φαίνεται να υπάρχει μετάδοση της ασθένειας από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Ο άνθρακας ήταν κάποτε συνηθισμένος σε κτηνοτροφικές περιοχές, αλλά τα προγράμματα εμβολιασμού των ζώων έχουν μειώσει σημαντικά τη φυσική εμφάνιση της ασθένειας στα ζώα και στους ανθρώπους.Έχει επιστρέψει στη δημοσιότητα λόγω της χρήσης του ως βιολογικού όπλου. Ο βάκιλος του άνθρακα χρησιμοποιείται συχνά στην έρευνα και γενικά δεν είναι δύσκολο να βρεθεί και να καλλιεργηθεί. Είναι επίσης πολύ επικίνδυνος. Ωστόσο, η παραγωγή αρκετών σποριών άνθρακα σε μορφή που να μπορεί να προκαλέσει ευρείας κλίμακας λοίμωξη (σε μορφή αεροζόλ) είναι πολύ πιο δύσκολη από την εργαστηριακή καλλιέργεια και είναι πολύ επικίνδυνη γι’ αυτούς που εργάζονται για κάποιο τέτοιο εγχείρημα.
Επιπλέον, όταν απελευθερωθούν τα σπόρια του άνθρακα, μπορεί λόγω των ανέμων να αποδειχθεί πολύ δύσκολος ο έλεγχος τους, κάτι που κάνει τον άνθρακα λιγότερο αποτελεσματικό ως βιολογικό όπλο. Έχει υπολογισθεί ότι 50 κιλά άνθρακα, εάν διασκορπιστούν στον αέρα από ένα αεροπλάνο, κάτω από κατάλληλες καιρικές συνθήκες σε έκταση 2 χιλιομέτρων, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα θανατηφόρο σύννεφο που θα ξαπλωθεί σε έκταση 20 χιλιομέτρων.
Τα επεξεργασμένα σπόρια του άνθρακα σχηματίζουν μία λεπτή, άσπρη σκόνη. Οι πρόχειρες παρασκευές έχουν μία καφετί απόχρωση, σαν της άμμου, και οι κόκκοι είναι πιο χοντροί.
Είδη μόλυνσης
Υπάρχουν τρία είδη της μόλυνσης στον άνθρωπο – ο άνθρακας του δέρματος, ο άνθρακας του γαστρεντερικού συστήματος, οποίος μεταδίδεται από μολυσμένο κρέας, και ο άνθρακας του αναπνευστικού συστήματος, που είναι η πιο επικίνδυνη μορφή.
Ανθρακας του δέρματος. Ο άνθρακας του δέρματος συμβαίνει, όταν ένα κόψιμο, μια φουσκάλα ή μια πληγή του δέρματος έρχεται σε επαφή με σπόρια του άνθρακα. Η μόλυνση εμφανίζεται μέσα σε 7 με 12 ημέρες από την έκθεση. Ξεκινάει σαν μια διόγκωση του δέρματος με κνησμό. Μέσα σε μία με δύο ημέρες αναπτύσσεται σε ανοιχτή πληγή με μαύρο κέντρο.
Ανθρακας του γαστρεντερικού συστήματος. Ο άνθρακας του γαστρεντερικού συστήματος προκαλείται, όταν κάποιο άτομο φάει μολυσμένο κρέας που δεν έχει ψηθεί καλά. Προκαλεί πληγές (έλκη) μέσα στο έντερο.
Ανθρακας του αναπνευστικού συστήματος. Ο άνθρακας του αναπνευστικού συστήματος προκαλείται από την εισπνοή αρκετών σπορίων άνθρακα. Αφού τα εισπνεύσουμε τα σπόρια, μπορεί να χρειαστούν μία ημέρα με δύο μήνες, μέχρι να ενεργοποιηθούν.
Συμπτώματα
Τα αρχικά συμπτώματα είναι παρόμοια με αυτά της γρίπης ή του κρυολογήματος και μπορεί να είναι πονόλαιμος, πυρετός, κούραση, μυϊκοί πόνοι και ενοχλήσεις στο στήθος. Αυτά μπορεί να διαρκέσουν από μερικές ώρες μέχρι μερικές ημέρες. Τρεις ημέρες από την εμφάνιση της η ασθένεια εξελίσσεται και προκαλεί υψηλό πυρετό και αναπνευστικά προβλήματα. Αυτό το είδος άνθρακα καταστρέφει τον ιστό των πνευμόνων και μπορεί να εξαπλωθεί στον εγκέφαλο προκαλώντας μηνιγγίτιδα.
Τα πρώτα σημεία και συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως 1 ημέρα με μία εβδομάδα μετά τη βρώση του μολυσμένου κρέατος. Μπορεί να είναι ναυτία και έμετος, πυρετός και απώλεια της όρεξης, που ακολουθούνται από κοιλιακούς πόνους και αιμορραγική διάρροια.
Ειδικότερα, τα σημεία και τα συμπτώματα του άνθρακα ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο.
- Ο δερματικός άνθρακας προκαλεί αρχικά ένα μικρό σκληρό κοκκινωπό εξάνθημα (βλατίδα), το οποίο εξελίσσεται γρήγορα σε φυσαλίδα (κακοήθης φλύκταινα) και στη συνέχεια σε πληγή με κρούστα (εφελκίδα). Οι δερματικές αλλοιώσεις είναι ανώδυνες.
- Ο γαστρεντερικός άνθρακας προκαλεί ναυτία, εμετούς, πυρετό, κοιλιακό άλγος και αιμορραγική διάρροια. Η μορφή αυτού του άνθρακα είναι εξαιρετικά σπάνια. Οι ασθενείς συνήθως καταλήγουν (> 50%) λόγω σηπτικής καταπληξίας μέσα σε 2-5 ημέρες από την έναρξη των συμπτωμάτων.
- Ο πνευμονικός άνθρακας προκαλεί αρχικά ερεθισμό στο λαιμό, ήπιο πυρετό και μυαλγίες, ενώ η εξέλιξη της νόσου επιφέρει σοβαρή αναπνευστική δυσχέρεια, μηνιγγίτιδα και τελικά σοκ. Το ποσοστό της θνησιμότητας είναι υψηλό.
Διάγνωση
Οι εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση του άνθρακα περιλαμβάνουν βιοψία του δέρματος, εξετάσεις των πτυέλων και εξετάσεις αίματος.
Μία ταχεία εξέταση για τον άνθρακα επιτρέπει στους γιατρούς να διαγνώσουν τον άνθρακα σε δείγματα αίματος σε λιγότερο από μία ώρα.
Για να επιβεβαιώσουμε την παρουσία του άνθρακα του αναπνευστικού συστήματος, πρέπει να κάνουμε ακτινογραφία θώρακα. Ενδοσκόπηση και δείγματα κοπράνων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση του άνθρακα του γαστρεντερικού συστήματος και οσφυονωτιαία παρακέντηση της σπονδυλικής στήλης για τον έλεγχο της μηνιγγίτιδας από άνθρακα.
Πόσο σοβαρός είναι ο άνθρακας; Ο άνθρακας του δέρματος και του γαστρεντερικού είναι σπάνια θανατηφόρος, αν αντιμετωπιστεί επαρκώς. Ο άνθρακας του αναπνευστικού συστήματος είναι επικίνδυνος, γιατί λόγω των αρχικών του συμπτωμάτων είναι δύσκολο να τον ξεχωρίσεις από τη γρίπη ή ένα κρυολόγημα. Όταν εξαπλωθεί ο άνθρακας του αναπνευστικού, είναι συνήθως θανατηφόρος.
Αν πιστεύετε ότι κινδυνεύετε από έκθεση σε άνθρακα – π.χ., δουλεύετε σε ένα μέρος όπου έχει εντοπιστεί άνθρακας -, επισκεφθείτε το γιατρό σας. Αν αναπτύξετε τα σημεία και τα συμπτώματα της ασθένειας, αφού ήρθατε σε επαφή με ζώα ή κτηνοτροφικά προϊόντα σε μέρη του κόσμου όπου ο άνθρακας είναι συχνό φαινόμενο, αναζητήστε αμέσως ιατρική περίθαλψη.
Πρόληψη
Το 1970 εγκρίθηκε από τη διοίκηση τροφίμων και φαρμάκων των Η.Π.Α. ένα εμβόλιο κατά του άνθρακα για τους ανθρώπους, αλλά δε διατίθεται στο κοινό αυτή τη στιγμή και τα αποθέματα του είναι περιορισμένα. Το εμβόλιο ενδείκνυται σήμερα για στρατιωτικό προσωπικό και για άτομα που δουλεύουν με άνθρακα ή ζουν ή ταξιδεύουν σε περιοχές υψηλού κινδύνου. Νέα εμβόλια δοκιμάζονται.
Θεραπεία
Και οι τρεις μορφές του άνθρακα θεραπεύονται με αντιβιοτικά. Σε άτομα για τα οποία υπάρχει υποψία ότι έχουν έρθει σε επαφή με το βάκιλο του άνθρακα πρέπει να χορηγείται προληπτική αντιβίωση. Η έγκαιρη χορήγηση της αντιβίωσης μπορεί να σώσει ασθενείς από την ασθένεια. Οποιαδήποτε καθυστέρηση στη χορήγηση αντιβίωσης στους ασθενείς που έχουν προσβληθεί από άνθρακα μπορεί να αποτελέσει ακόμη ένα επιβαρυντικό παράγοντα για την σοβαρή αυτή ασθένεια και να οδηγήσει στο θάνατο.
