Σύμφωνα με μία νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PNAS, οι φοβίες “κληρονομούνται” από τις μητέρες στα παιδιά τους, περνώντας έτσι από γενιά σε γενιά, μέσω της μυρωδιάς.
Η μελέτη αφορούσε ζώα αλλά εξηγεί, ως ένα βαθμό, γιατί ορισμένες φοβίες γονιών, κυρίως μετά από τραυματικές εμπειρίες τους, κατατρύχουν τους απογόνους τους. Για παράδειγμα, απόγονοι όσων επιβίωσαν από το Ολοκαύτωμα στην Πολωνία, είχαν εφιάλτες, φόβους και τραυματικές «αναμνήσεις», παρόλο που οι ίδιοι δεν έζησαν τις χιτλερικές θηριωδίες.
Η μυρωδιά του φόβου
Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν και του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, με επικεφαλής τον νευροεπιστήμονα Γιάτσεκ Ντέμπιεκ, πραγματοποίησαν πειράματα με αρουραίους και διαπίστωσαν ότι, από τις πρώτες μέρες της ζωής τους, τα νεογέννητα μαθαίνουν τι να φοβούνται, μυρίζοντας απλώς την οσμή του φόβου που αναδίδει η μητέρα τους, όταν εκείνη φοβάται κάτι.
Ακόμη κι αν μια μητέρα έχει φοβηθεί κάτι προτού γεννήσει, όσο είναι έγκυος, το μωρό της θα μάθει να έχει τον ίδιο φόβο. Οι ερευνητές εντόπισαν επίσης, μέσω των τεχνικών νευρο-απεικόνισης, τη συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου (αμυγδαλή), όπου γίνεται η μεταβίβαση του φόβου τις πρώτες μέρες της ζωής ενός ζώου.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι αυτός ο μηχανισμός εξηγεί αυτό που εδώ και χρόνια προβληματίζει ψυχολόγους και ψυχιάτρους: με ποιο τρόπο η τραυματική εμπειρία μιας μητέρας μπορεί να στιγματίσει ψυχικά το παιδί της, ακόμη και αν το συμβάν συνέβη πριν από χρόνια. Πάντως, δεν νιώθουν τις ίδιες φοβίες όλα τα παιδιά των μητέρων με τραυματικές εμπειρίες.
«Αν μια μητέρα είναι η πηγή απειλητικών πληροφοριών, όπως έδειξαν τα πειράματά μας, οι απόγονοί της μπορούν να μάθουν από αυτήν και να δημιουργήσουν τις δικές τους μνήμες, πολύ νωρίς στη ζωή τους. Προτού καν αποκτήσουν τις δικές τους εμπειρίες, αποκτούν τις φοβικές εμπειρίες των μητέρων τους. Μάλιστα, οι μεταδιδόμενες από την μητέρα φοβίες διαρκούν πολύ χρόνο, ενώ οι άλλες μορφές μάθησης στη νηπιακή ηλικία, εξαφανίζονται γρήγορα, αν δεν επαναλαμβάνονται», δήλωσε ο Ντέμπιεκ.
Ηλεκτροσόκ και αμυγδαλή
Κάνοντας ήπια ηλεκτροσόκ σε θηλυκούς αρουραίους, οι ερευνητές τις έμαθαν να φοβούνται συγκεκριμένες οσμές πριν την εγκυμοσύνη τους. Αφότου είχαν γεννήσει, οι ερευνητές εξέθεσαν τις μητέρες στις ίδιες μυρωδιές, χωρίς τη συνοδεία ηλεκτροσόκ αυτή τη φορά, και βεβαιώθηκαν ότι οι θηλυκοί αρουραίοι είχαν διατηρήσει μια ενστικτώδη αντίδραση φόβου και αποφυγής, κάθε φορά που μύριζαν τις συγκεκριμένες οσμές.
Όταν, στη συνέχεια, τα μωρά των αρουραίων εκτέθηκαν στις ίδιες οσμές, αυτά είχαν παρόμοιες αντιδράσεις. Στη συνέχεια οι ερευνητές χορήγησαν στους νεογέννητους αρουραίους μια χημική ουσία που μπλοκάρει τη δραστηριότητα στην εγκεφαλική περιοχή της αμυγδαλής, και τα μικρά έπαψαν πλέον να μαθαίνουν τον φόβο από τις μητέρες τους μέσω της οσμής.
Αυτό, κατά τους ερευνητές, σημαίνει ότι ίσως είναι δυνατό να βρεθούν τρόποι φαρμακευτικής παρέμβασης, έτσι ώστε στο μέλλον τα παιδιά να μην μαθαίνουν πια τους γονεϊκούς φόβους ή έστω η επίπτωση των φόβων να είναι μικρότερη.
Η μελέτη έρχεται να προσθέσει νέες γνώσεις για το «κύκλωμα» του φόβου στον εγκέφαλο, δίνοντας παράλληλα ελπίδες ότι είναι θέμα χρόνου οι ψυχίατροι να έχουν στα χέρια τους νέα όπλα στη δύσκολη μάχη κατά των ριζωμένων φοβιών.
Προς το παρόν, έχει αποδειχτεί ότι στους ανθρώπους η μυρωδιά της μητέρας λειτουργεί με ηρεμιστικό τρόπο για το μωρό της, αλλά μένει να αποδειχτεί ότι ισχύει το αντίστροφο, ότι δηλαδή η μυρωδιά του φόβου της μητέρας γίνεται αντιληπτή από το νεογνό και μάλιστα επηρεάζει τον ψυχισμό του σε βάθος χρόνου.
