Τα κορτικοστεροειδή φάρμακα (γλυκοκορτικοειδή) είναι τροποποιημένες μορφές δύο ορμονών, της κορτιζόνης και της υδροκορτιζόνης, που παράγονται φυσικά από τα επινεφρίδια των σώματος.
Αυτή η κατηγορία στεροειδών φαρμάκων χρησιμοποιούνται στη θεραπεία ποικίλων προβλημάτων αλλά πάντα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι παρενέργειες.
Εκτός από την προφανή τους αξία στην αντιμετώπιση παθήσεων ανεπάρκειας των επινεφριδίων τα κορτικοστεροειδή φαμακα μπορεί να αποτελέσουν ανεκτίμητα όπλα για μεγάλο εύρος άλλων παθήσεων, που μπορεί να είναι παθήσεις του δέρματος, αυτοάνοσες παθήσεις, αλλεργίες, κάποιοι όγκοι και αρκετά είδη αρθρίτιδας.Για παράδειγμα, τα κορτικοστεροειδή έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση, που μπορεί να μειώσει το πρήξιμο, τον πόνο, την ερυθρότητα και τη θερμότητα των αρθρώσεων που φλεγμαίνουν, όπως στην περίπτωση της οστεοαρθρίτιδας. Τα γλυκοκορτικοειδή χρησιμοποιούνται επίσης για την πρόληψη της απόρριψης ενός μεταμοσχευμένου οργάνου.
Είναι διαθέσιμα σε μορφή χαπιού, σε μορφές για τοπική χρήση, σε σταγόνες και ενέσεις. Μπορούν να χορηγηθούν απευθείας με ένεση στο μυ, στην άρθρωση ή στο θύλακα, ένα σάκο γεμάτο υγρό ανάμεσα στα οστά.
Τα κορτικοστεροειδή φάρμακα δεν είναι τα ίδια με τα αναβολικά στεροειδή σκευάσματα (αντρικές ορμόνες) που χρησιμοποιούν παράνομα κάποιοι αθλητές, για να αυξήσουν τον όγκο τους.
Δοσολογία
Ο κίνδυνος παρενεργειών από τα κορτικοστεροειδή φάρμακα αυξάνει ανάλογα με τη διάρκεια θεραπείας, ιδιαίτερα στις μεγάλες δόσεις. Μέχρι 7,5 χιλιοστόγραμμα (mg) την ημέρα του κορτικοστεροειδούς πρεδνιζόνη θεωρείται χαμηλή δοσολογία συγκριτικά με τη φυσιολογική ποσότητα που βρίσκεται στο σώμα.
Κάποια άτομα με ρευματικές νόσους λαμβάνουν κορτικοστεροειδή φάρμακα για χρόνια με ελάχιστες παρενεργειες. Ακόμα και έτσι η μακροχρόνια χρήση αυτών των φαρμάκων απαιτεί προσεκτική παρακολούθηση.
Ημερήσια δοσολογία από 7,5 mg μέχρι 20 mg θεωρείται μέτρια δόση και παρουσιάζει μέτριο κίνδυνο παρενεργειών. Ο κίνδυνος είναι μικρός τον πρώτο μήνα, αλλά αυξάνεται με τον καιρό.
Αν λαμβάνονται 20 έως 60 mg την ημέρα, ο κίνδυνος παρενεργειών αυξάνεται δραματικά. Μία τόσο υψηλή δοσολογία πρέπει να λαμβάνεται μόνο για μικρά διαστήματα και στη συνέχεια να μειώνεται όσο το δυνατό γρηγορότερα.
Δοσολογία πάνω από 100 mg την ημέρα είναι εξαιρετικά υψηλή και πρέπει να λαμβάνεται μόνο σε ακραίες περιπτώσεις.
Παρενέργειες
Στην παρατεταμένη, μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών φαρμάκων ο κίνδυνος παρενεργειών είναι μεγάλος. Τα επινεφρίδια τείνουν να συρρικνωθούν (ατροφία). Άλλες επιδράσεις είναι η αύξηση του βάρους, η απώλεια ανόργανων ουσιών από τα οστά (οστεοπόρωση), η μυϊκή αδυναμία, η κατακράτηση νερού, η ακμή, η αργή θεραπεία εκδορών και πληγών, ο αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων, η ανακατανομή του σωματικού λίπους, η στρογγυλοποίηση των χαρακτηριστικών του προσώπου, η λέπτυνση του δέρματος, ο διαβήτης και ο καταρράκτης. Επιπλέον, μπορεί να προκαλέσουν απορρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης, αυξημένο ζάχαρο και ερεθισμό του στομάχου, ιδιαίτερα όταν το φάρμακο λαμβάνεται μαζί με άλλα αντιφλεγμονώδη φάρμακα.
Ελάχιστα άτομα εμφανίζουν όλα τα συμπτώματα και στη βραχυπρόθεσμη χρήση σε χαμηλή δοσολογία υπάρχουν πολλές πιθανότητες να μην εμφανιστεί καμία παρενέργεια.
Πάντως, ο κίνδυνος από την τοπική εφαρμογή κορτικοστεροειδών φαρμάκων θεωρείται τόσο μικρός, που μπορεί κανείς να προμηθευτεί κάποια σκευάσματα χωρίς συνταγή. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών αλοιφών μπορεί να προκαλέσει λέπτυνση του δέρματος.
Αν λαμβάνετε αρκετή πρεδνιζόνη καθημερινά για 3 έως 6 μήνες ή περισσότερο, τα επινεφρίδια ατροφούν Αν συμβεί αυτό και σταματήσετε ξαφνικά το φάρμακο, το επινεφρίδιο δεν είναι σε θέση να παράγει την ποσότητα υδροκορτιζόνης που χρειάζεται το σώμα, για να αντιμετωπίσει μία σοβαρή λοίμωξη, ένα τραυματισμό ή μία εγχείρηση. Η έλλειψη των ορμονών των επινεφριδίων μπορεί να αποβεί μοιραία. Σε άτομα που δεν παράγουν αρκετή υδροκορτιζόνη, όταν κάνουν μία χειρουργική επέμβαση ή τραυματιστούν, οι γιατροί μπορεί να χορηγήσουν πρεδνιζόνη ή κάποιο άλλο κορτικοστεροειδές φάρμακο, για καλύψουν την προσωρινή αύξηση των ορμονικών αναγκών.
Όταν έρθει η ώρα να διακόψετε την πρόσληψη πρεδνιζόνης, ο γιατρός θα συνεργαστεί μαζί σας για τη σταδιακή μείωση της δόσης, έτσι ώστε να μην αρρωστήσετε. Αν παίρνατε πρεδνιζόνη καθημερινά ή για κάποιους μήνες και στη συνέχεια σταματήσατε, πρέπει να ενημερώσετε το γιατρό σας για το χρονικό διάστημα μετά την τελευταία δόση, ιδιαίτερα αν χρειαστείτε εγχείρηση ή κάποια επεμβατική διαγνωστική εξέταση ή αν αρρωστήσετε σοβαρά.
Ενέσεις κορτιζόνης
Οι ενέσεις κορτιζόνης έχουν αξιοθαύμαστα αποτελέσματα στη θεραπεία οξέων παθήσεων, όπως η θυλακίτιδα και η τενοντίτιδα.
Είναι επίσης ωφέλιμες για τη μείωση του πόνου και του οιδήματος σε μεμονωμένες αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί από οστεοαρθρίτιδα ή ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Συχνά μία μόνο ένεση θα ανακουφίσει μόνιμα από τη σοβαρή (οξεία) πάθηση, αλλά μπορεί να επαναληφθούν οι ενέσεις αν αυτό είναι απαραίτητο.
Ωστόσο, ακόμα και έξι μόνο ενέσεις μέσα σε διάστημα 12 μηνών μπορεί να τραυματίσουν τη δομή των οστών και των αρθρώσεων και γι’ αυτό ο γιατρός μπορεί να μην είναι πρόθυμος να κάνει πάνω από τρεις ή τέσσερις ενέσεις μέσα σε ένα έτος λόγω του κινδύνου να υπάρξουν παρενέργειες.
