Οσφυαλγία (πόνος στη μέση): Αιτίες, πρόληψη και αντιμετώπιση

Τα προβλήματα της μέσης είναι από τις πιο συνηθισμένες ενοχλήσεις. Νέοι ή ηλικιωμένοι, άνδρες και γυναίκες, κοντοί ή ψηλοί, οι περισσότεροι εμφανίζουν κάποιες ενοχλήσεις στη μέση κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Τις περισσότερες φορές ο πόνος στη μέση (οσφυαλγία, από τις λέξεις οσφύς-μέση και άλγος -πόνος ) προκαλείται από τη διάταση ενός μυός της μέσης (τράβηγμα του μυός) ή από το διάστρεμμα ενός συνδέσμου. Το σήκωμα ενός βάρους με ακατάλληλο τρόπο μπορεί να προκαλέσει πόνο στη μέση αλλά μερικές φορές δεν υπάρχει εμφανής αιτία.

Η οσφυαλγία πρόκειται μάλλον για ένα σύμπτωμα και όχι πάθηση. Οι σύγχρονες συνήθειες παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση των συμπτωμάτων, καθώς η καθιστική ζωή, η έλλειψη άσκησης, το υπερβολικό σωματικό βάρος και η κακή στάση του σώματος αποτελούν τους κυριότερους εχθρούς της σπονδυλικής στήλης και της μέσης.

Ο πόνος επεκτείνεται στο ισχίο (γλουτό) και στους μηρούς, αλλά ποτέ κάτω από το γόνατο. Όταν ο πόνος επεκτείνεται από το ισχίο κατά μήκος του μηρού και της κνήμης και μπορεί μάλιστα να φτάνει έως τα δάκτυλα του ποδιού, αυτό χαρακτηρίζεται ως ισχιαλγία.

Να σημειωθεί ότι για την αντιμετώπιση της πάθησης δεν συνιστάται κατάκλιση μεγάλης διάρκειας. Είναι σημαντικό να παραμένετε δραστήριοι όσο σας επιτρέπει η οσφυαλγία σας.

Η οσφυαλγία μπορεί να εμφανιστεί ξαφνικά, π.χ. μετά από μια απότομη κίνηση ή προσπάθεια να σηκώσουμε βάρος, ή σταδιακά, δηλαδή ήπιος πόνος στην αρχή, όταν μένουμε όρθιοι για πολύ ώρα ή καθισμένοι στην ίδια στάση, που χειροτερεύει με το πέρασμα του χρόνου. Ο πόνος μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιοδήποτε σημείο της σπονδυλικής στήλης αλλά πιο συχνά εκδηλώνεται στο κάτω μέρος.

Περίπου το 1% των πόνων χαμηλά στη μέση έχει πιθανώς σοβαρή αιτία, όπως κάταγμα της σπονδυλικής στήλης εξαιτίας τραυματισμού, δισκοκήλη, αρθρίτιδα, λοίμωξη ή όγκο στη σπονδυλική στήλη. Το υπόλοιπο 99% σχετίζεται με την καθημερινή φθορά και χρήση. Μερικές φορές μπορεί να αισθάνεστε πόνο τη στιγμή που παθαίνετε το τράβηγμα στο μυ ή το διάστρεμμα στο σπόνδυλο. Άλλες φορές ο πόνος μπορεί να εκδηλωθεί σταδιακά. Μπορεί να ξυπνήσετε με την ενόχληση. Ανεξάρτητα με τον τρόπο εκδήλωσης του πόνου είναι συχνά δύσκολο για το γιατρό να εξακριβώσει με ακρίβεια την αιτία.

Σημεία και συμπτώματα

•  Πόνος και πιάσιμο στη μέση.
•  Δυσκολία στην κίνηση.

Διάγνωση

Ο γιατρός θα εξετάσει πιθανότατα το ιστορικό σας, θα ρωτήσει αν είχατε προβλήματα με τη μέση στο παρελθόν και θα κάνει κλινική εξέταση. Αν υπάρχει λόγος υποψίας για κάποιο πρόβλημα της σπονδυλικής στήλης, μπορεί να συστήσει κάποιες διαγνωστικές εξετάσεις, για να αποκλείσει προβλήματα, όπως δισκοκήλη ή σπονδύλωση.

Πόσο σοβαρό είναι το πιάσιμο και ο σπασμός στη μέση; Η ενόχληση που συνοδεύει την πιασμένη μέση δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η εκτέλεση των καθημερινών δραστηριοτήτων μπορεί να είναι υπερβολικά επώδυνη και ο έντονος πόνος μπορεί να οδηγήσει σε ακινητοποίηση.

Στις περισσότερες περιπτώσεις ο πόνος υποχωρεί με το χρόνο και την ανάπαυση. Δυστυχώς, τα επανειλημμένα επεισόδια ενοχλήσεων στη μέση είναι ο κανόνας και όχι η εξαίρεση. Επισκεφθείτε το γιατρό, αν έχετε κάποιο από τα ακόλουθα:

•   Έντονο πόνο.
•   Πυρετό, ρίγη, εφίδρωση ή ανεξήγητη απώλεια βάρους, σημεία και συμπτώματα που μπορεί να φανερώνουν λοίμωξη ή όγκο στη σπονδυλική στήλη.
•   Πόνο που αντανακλά σε ένα από τα πόδια και συνοδεύεται από αδυναμία στο πόδι ή διαταραχή του ελέγχου της ούρησης και των κενώσεων.
•   Πόνο που περιορίζει έντονα τις καθημερινές δραστηριότητες.
•   Σημεία και συμπτώματα που δε βελτιώνονται μέσα σε 1 με 2 εβδομάδες.

Η διάγνωση της αιτίας της οσφυαλγίας είναι συχνά δύσκολη, αλλά είναι σημαντικό να αποκλειστούν κάποιες αιτίες. Αφού γίνει αυτό, η ακριβής γνώση του αιτίου που προκαλεί τον πόνο δε θα αλλάξει το είδος της θεραπείας.

Τι είναι η ισχιαλγία

Η φλεγμονή ή η συμπίεση ενός νεύρου της μέσης μπορεί να προκαλέσει ισχιαλγία. Η πάθηση έχει πάρει το όνομα της από το ισχιακό νεύρο που εκτείνεται προς τα κάτω σε κάθε πόδι, από το ισχίο μέχρι την πτέρνα. Ισχιαλγία και οσφυαλγία μπορεί να συνυπάρχουν, αλλά μπορεί να εκδηλώνονται και μεμονωμένα. Μόνο το 1 με 2% των ατόμων με πόνο στη μέση πάσχουν από ισχιαλγία.

Η ισχιαλγία χαρακτηρίζεται από πόνο που αντανακλά από το κάτω μέρος της μέσης, μέσα από τους γλουτούς, προς το κάτω μέρος του ποδιού. Η συμπίεση του νεύρου μπορεί επίσης να προκαλέσει μυρμήγκιασμα, μούδιασμα ή μυϊκή αδυναμία. Το βήξιμο, το φτάρνισμα και άλλες δραστηριότητες που ασκούν πίεση στη σπονδυλική στήλη μπορεί να επιδεινώσουν την ισχιαλγία.

Οσφυαλγία – ισχιαλγία (video)

Θεραπεία

Το 90% των πόνων στη μέση υποχωρεί σε 4 με 6 εβδομάδες με ή χωρίς θεραπεία. Στο υπόλοιπο 10% των περιπτώσεων η ανάρρωση είναι πιο παρατεταμένη, από 6 έως 12 εβδομάδες ή και περισσότερο, ιδιαίτερα αν ο πόνος οφείλεται σε διάστρεμμα συνδέσμων ή σοβαρή θλάση μυός.

Τα άτομα με πόνο στη μέση και στο πόδι μπορεί να έχουν ακόμα πιο παρατεταμένη περίοδο ανάρρωσης. Όμως με τον καιρό και την κατάλληλη φροντίδα τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν.

Προσωπική φροντίδα. Η προσωπική φροντίδα που μπορεί κανείς να κάνει κατ’ οίκον είναι η πιο συνηθισμένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση της οσφυαλγίας. Η θερμότητα και το κρύο, όπως ζεστά μπάνια, ζεστές και κρύες κομπρέσες, μπορεί να ανακουφίσουν τους πιασμένους μυς που φλεγμαίνουν.

Χρησιμοποιήστε αρχικά κρύες κομπρέσες αρκετές φορές την ημέρα για όχι περισσότερο από 20 λεπτά τη φορά, για να αποφύγετε βλάβες στο δέρμα. Χρησιμοποιήστε πάγο μέσα σε μία πλαστική σακούλα και μετά σε ένα πανί ή πετσέτα, για να προστατέψετε το δέρμα. Ελέγχετε το δέρμα σας κάθε 5 λεπτά περίπου κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Θα γίνει κόκκινο με τη χρήση του πάγου. Αν αρχίσει να χάνει την ερυθρότητα του, σταματήστε το πάγωμα της περιοχής, γιατί η απώλεια χρώματος μπορεί να φανερώνει κρυοπάγημα.

Αφού υποχωρήσει ο έντονος πόνος, συνήθως σε μία με δύο ημέρες, εφαρμόστε θερμότητα με μία θερμοφόρα ή ειδική λάμπα. Αποφύγετε να κοιμηθείτε, όταν χρησιμοποιείτε θερμοφόρα, επειδή η θερμοκρασία της μπορεί να ανέβει όσο περισσότερο τη φοράτε. Δεν πρέπει να καείτε. Περιορίστε την εφαρμογή θερμότητας στα 20 λεπτά.

Αποφύγετε τη χρήση θερμότητας ή πάγου σε περιοχές του δέρματος με μειωμένη αισθητικότητα ή κακή κυκλοφορία ή αν έχετε κάποιο σοβαρό καρδιολογικό πρόβλημα.

Άσκηση. Η άσκηση είναι σημαντική για την ανάρρωση. Κάντε ό,τι μπορείτε, όπως περπάτημα, στατικό ποδήλατο ή κολύμβηση. Ξεκινήστε με ολιγόλεπτη άσκηση και αυξήστε τη διάρκεια σταδιακά.

Ανάπαυση. Στο παρελθόν οι γιατροί συνιστούσαν την παραμονή στο κρεβάτι για 2 με 6 εβδομάδες. Σήμερα η σύσταση είναι για 1 με 2 ημέρες το πολύ και μόνο στις σοβαρές περιπτώσεις. Η παρατεταμένη παραμονή στο κρεβάτι δεν είναι καλή για τη μέση, γιατί μειώνει τη δύναμη και την αντοχή.

Φάρμακα. Παυσίπονα που δεν απαιτούν συνταγή, όπως η παρακεταμόλη (Depon κ.ά.) ή τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ιβουπροφαίνη (Brufen κ.ά.) και η ασπιρίνη, θεωρείται ότι να βοηθήσουν στη μείωση του πόνου. Ωστόσο μια τελευταία μελέτη έδειξε ότι η παρακεταμόλη δεν δεν βοηθά στην οσφυαλγία.

Ανάλογα με το αίτιο και την ένταση του πόνου ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει πιο δυνατά παυσίπονα ή μυοχαλαρωτικά. Ναρκωτικά φάρμακα χορηγούνται σπάνια στην οσφυαλγία και, αν χορηγηθούν, θα πρέπει να λαμβάνονται για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Στην περίπτωση τοπικού πόνου στη μέση ο γιατρός μπορεί να κάνει μία ένεση με κορτικοστεροειδές φάρμακο στην πάσχουσα περιοχή, για να μειώσει τη φλεγμονή.

Φυσικοθεραπεία. Τα προγράμματα φυσικοθεραπείας έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά σε άτομα με χρόνιο πόνο χαμηλά στη μέση. Η φυσικοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί και μετά την υποχώρηση της οξείας φάσης για την αποκατάσταση της φυσικής κατάστασης, του συντονισμού και της ευελιξίας. Οι ασκήσεις διάτασης και ενδυνάμωσης των μυών της μέσης μειώνουν τον κίνδυνο μελλοντικών προβλημάτων.

Στα άτομα με σοβαρά προβλήματα οι φυσικοθεραπευτές μπορεί να χρησιμοποιήσουν θεραπεία με θερμότητα και ήπιο μασάζ. Σε μερικές παθήσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν κηδεμόνες, κορσέδες ή μηχανές έλξης. Οι χειρισμοί της μέσης που εφαρμόζουν οι χειροπράκτες, οι φυσικοθεραπευτές και οι ειδικοί ορθοπεδικοί μπορεί επίσης να βοηθήσουν σε κάποιες περιπτώσεις.

Εγχείρηση. Σε γενικές γραμμές δε συνιστάται εγχείρηση για την οσφυαλγία, επειδή ο πόνος πιθανότατα θα υποχωρήσει με τον καιρό και επειδή η εγχείρηση μπορεί να μη μειώσει τα συμπτώματα. Στην πράξη η εγχείρηση συνιστάται σε λιγότερο από το 1% των περιπτώσεων οσφυαλγίας. Χρησιμοποιείται περισσότερο για τη θεραπεία της δισκοκήλης που προκαλεί πόνο στο πόδι εξαιτίας πίεσης νεύρου. Η εγχείρηση χρησιμοποιείται επίσης για την αποσυμπίεση της σπονδυλικής στήλης στην περίπτωση που κάποιο οστό της σπονδυλικής στήλης έχει παγιδεύσει ένα ή περισσότερα νεύρα.

Πρόληψη μέσω άσκησης

Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης της οσφυαλγίας είναι η πρόληψη του. Αν είχατε κάποια στιγμή επεισόδια πόνου στη μέση, μπορεί να είστε σε θέση να προλάβετε τυχόν υποτροπή. Αν ο πόνος επανέλθει, μπορεί να είστε σε θέση να μειώσετε τη διάρκεια και την ένταση του.

Η τακτική άσκηση είναι το πιο αποτελεσματικό όπλο κατά των προβλημάτων της μέσης. Η άσκηση μπορεί να αυξήσει την αεροβική σας ικανότητα, να βελτιώσει τη φυσική σας κατάσταση, να δυναμώσει τους μυς της μέσης και
της κοιλιάς και να σας βοηθήσει να χάσετε κιλά, που μπορεί να ζορίζουν τη μέση σας. Η διάταση και ενδυνάμωση των μυών μπορεί επίσης να μειώσει τη φυσιολογική φθορά της μέσης.

Οι διατάσεις μετά από το ζέσταμα και ξανά μετά την άσκηση μειώνουν τον κίνδυνο τραυματισμού αυξάνοντας την ευελιξία των μυών. Η ενδυνάμωση των χεριών, των ποδιών, της κοιλιάς και του κάτω μέρους του σώματος μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη ή στην ανακούφιση από την οσφυαλγία και να μειώσει τον κίνδυνο των πτώσεων ή άλλων τραυματισμών.

Αν έχετε οστεοπόρωση, μία νόσο εξασθένησης των οστών, οι ασκήσεις ενδυνάμωσης της μέσης μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη μικρών καταγμάτων των οστών της σπονδυλικής στήλης (σπονδυλικών καταγμάτων από συμπίεση).
Ζητήστε από το γιατρό σας ή το φυσικοθεραπευτή συμβουλές, πριν ξεκινήσετε ένα πρόγραμμα άσκησης, ιδιαίτερα αν είχατε τραυματίσει τη μέση σας παλιότερα ή αν έχετε άλλα προβλήματα υγείας, όπως οστεοπόρωση.

Αν δεν είστε σε φόρμα εξαιτίας έλλειψης άσκησης, οι μύες της μέσης μπορεί να είναι αδύναμοι και ευάλωτοι σε τραυματισμούς. Ξεκινήστε αργά και σταδιακά. Καθώς δυναμώνετε, αυξήστε, μέχρι να φθάσετε τα 30 λεπτά καθημερινής άσκησης.
Η κολύμβηση και οι άλλες ασκήσεις στο νερό ασκούν ελάχιστη πίεση στη μέση. Το στατικό ποδήλατο, ο διάδρομος, το ελλειπτικό όργανο και η μηχανή σκι ταράζουν λιγότερο τη μέση σε σχέση με το τρέξιμο σε σκληρή επιφάνεια. Η ποδηλασία αποτελεί επίσης καλή επιλογή. Ωστόσο, βεβαιωθείτε ότι ρυθμίσατε το ύψος του καθίσματος και τα χερούλια, έτσι ώστε να διατηρείτε σωστή στάση, ενώ κάνετε ποδήλατο. Μπορείτε να σκεφτείτε να επιλέξετε το κατακεκλιμένο ποδήλατο, το οποίο προσφέρει περισσότερη στήριξη στη μέση.

Αν παίζετε γκολφ, το χτύπημα με το μπαστούνι ασκεί επιπλέον πίεση στη μέση. Ο καλύτερος τρόπος αποφυγής των τραυματισμών από ένα κακό χτύπημα με το μπαστούνι είναι τα μαθήματα, για να βεβαιωθείτε ότι χρησιμοποιείτε τη σωστή τεχνική που θα σας βοηθήσει να αποφύγετε την άσκηση πίεσης στη μέση και σε άλλα μέρη του σώματος.

Συμβουλές

Μπορεί να χρειαστεί να αποφύγετε ή να αλλάξετε ορισμένες δραστηριότητες. Αποφύγετε τις κινήσεις που διατείνουν υπερβολικά τους μυς. Για παράδειγμα, μην προσπαθείτε να αγγίξετε τα δάχτυλα των ποδιών σας με ίσια πόδια. Αθλήματα με σωματική επαφή που περιλαμβάνουν μεγάλη στροφή και απότομα σταματήματα και ξεκινήματα αποτελούν το μεγαλύτερο κίνδυνο για τη μέση.

Όταν σηκώνουμε βάρη στεκόμαστε κοντά στο αντικείμενο που θέλουμε να σηκώσουμε, κρατάμε τη μέση ίσια και λυγίζουμε τα γόνατα για να το πιάσουμε.  Για να μεταφέρουμε βαριά αντικείμενα, τα κρατάμε κοντά στο σώμα.

Όταν σκύβουμε πάντα λυγίζουμε τα γόνατα. Ποτέ δε σκύβουμε λυγίζοντας τη μέση κι έχοντας τα πόδια τεντωμένα.

Όταν είμαστε υποχρεωμένοι να μείνουμε όρθιοι για πολύ ώρα, δεν έχουμε στάση προσοχής, αλλά ανάπαυσης, βγάζοντας το ένα πόδι μπροστά κι έχοντας το ένα γόνατο ελαφρά λυγισμένο. Δε φοράμε παπούτσια με ψηλά τακούνια.

Όταν καθόμαστε η μέση πιέζεται γι’ αυτό φροντίζουμε το κάθισμα να στηρίζει τη μέση. Αν χρειαστεί, τοποθετούμε ένα μαξιλαράκι στην καμπύλη της μέσης. Ρυθμίζουμε το ύψος του γραφείου, ώστε να κρατάμε τη μέση σε ευθεία γραμμή. Γενικά η καθιστή θέση πρέπει να διακόπτεται κάθε μία ώρα. Για περισσότερες συμβουλές δείτε εδώ.