Η κίρρωση του ήπατος είναι η σταδιακή και ανεπανόρθωτη βλάβη των κυττάρων του συκωτιού συχνά λόγω κατάχρησης αλκοόλ, λοιμώξεων, τοξινών ή άλλων παθήσεων. Οι βλάβες προκαλούν ουλές μέσα στο όργανο (ίνωση) που εμποδίζουν από τη φυσιολογική λειτουργία του ήπατος.
Η πιο κοινή επιπλοκή της κίρρωσης ήπατος είναι ο ασκίτης (συλλογή ελεύθερου υγρού στην περιτοναϊκή κοιλότητα). Άλλες δυνητικά απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές είναι η ηπατική εγκεφαλοπάθεια και οι κιρσοί οισοφάγου. Η αλλοίωση της δομής του ήπατος λόγω της κίρρωσης προκαλεί και προβλήματα στη ροή του αίματος που διέρχεται από το συκώτι.
Η κίρρωση είναι το τελικό αποτέλεσμα κάθε χρόνιας βλάβης του ηπατικού κυττάρου. Είναι μια διαδικασία στην οποία ο κατεστραμμένος ιστός του ήπατος αντικαθίστανται με ουλώδη ιστό. Το συκώτι χάνει την ελαστικότητά του και η αρχιτεκτονική του διαταράσσεται. Δημιουργούνται “αναγεννητικοί όζοι”, που είναι ανώμαλες αθροίσεις ηπατικών κυττάρων. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση της πίεσης στην πυλαία φλέβα του ήπατος, (πυλαία υπέρταση) και η προοδευτική ανάπτυξη ηπατικής ανεπάρκειας. Σε προχωρημένα στάδια της κίρρωσης η μόνη λύση είναι η μεταμόσχευση ήπατος.
Συμπτώματα
Η έναρξη της κίρρωσης γίνεται ύπουλα, αργά αλλά σταθερά και χωρίς θορυβώδη συμπτώματα.
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν έντονη κόπωση, αδυναμία και γενικά ενοχλήματα από την περιοχή της κοιλιάς. Το σημαντικό, ωστόσο είναι οι επιπλοκές της ασθένειας. Το συκώτι φιλτράρει το αίμα από τοξικές ουσίες και απόβλητα του μεταβολισμού. Η απώλεια ηπατοκυττάρων εμποδίζει το καθαρισμό του αίματος. Έτσι είναι δυνατόν να προκληθεί πρόβλημα στον εγκέφαλο (σύγχυση, ταραχή, τρέμουλο).
Σημεία και συμπτώματα
- Μερικές φορές κανένα.
- Ανορεξία.
- Απώλεια βάρους.
- Κόπωση και αδυναμία.
- Ίκτερος, δηλαδή κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών.
- Διόγκωση της κοιλιάς.
- Ούρα σκούρου χρώματος, σαν κονιάκ.
- Στις γυναίκες διαταραχές της περιόδου και απώλεια σεξουαλικής διάθεσης.
- Στους άνδρες γυναικομαστία και απώλεια σεξουαλικής διάθεσης.
Η λέξη κίρρωση προέρχεται από το αρχαιοελληνικό κιρρός (κιτρινωπός) από το κίτρινο χρώμα του ασθενή με ίκτερο, ένα σύμπτωμα της ασθένειας.
Αιτίες
Η κίρρωση μπορεί να είναι αποτέλεσμα διαφόρων αιτίων:
Κατάχρηση αλκοόλ. Συμβαίνει συνήθως μετά από πολλά χρόνια υπερβολικού ποτού και εμφανίζεται στο 15% περίπου των αλκοολικών. Συνήθως τα άτομα που παθαίνουν κίρρωση από κατάχρηση αλκοόλ έχουν καταναλώσει μισό λίτρο ή περισσότερο ποτών ή αρκετά λίτρα κρασιού ημερησίως για τουλάχιστον 10 χρόνια. Οι γυναίκες μπορεί να είναι πιο ευάλωτες σε βλάβες του ήπατος από τους άνδρες. Ωστόσο, μόνο 90 ml ουίσκι 50° (45 γραμμάρια αλκοόλ) για αρκετά χρόνια μπορεί να προκαλέσει κίρρωση σε μερικά άτομα, κάτι που δείχνει ότι μπορεί να παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες.
Χρόνια ιογενής ηπατίτιδα. Η χρόνια φλεγμονή που προέρχεται από ηπατίτιδα Β και την ηπατίτιδα C μπορεί να προκαλέσει κίρρωση. Οι ιοί της ηπατίτιδας προκαλούν φλεγμονή στα κύτταρα του ήπατος τραυματίζοντας ή καταστρέφοντας τα. Οι προσπάθειες αποκατάστασης από τον ίδιο τον οργανισμός οδηγούν σε ουλές και κίρρωση.
Κληρονομικά νοσήματα. Οι κληρονομικές παθήσεις που μπορεί να προκαλέσουν κίρρωση είναι η αιμοχρωμάτωση, η νόσος του Wilson και η ανεπάρκεια άλφα-1 αντιθρυψίνης.
Φλεγμονή ή απόφραξη των χοληφόρων. Η χολική κίρρωση χαρακτηρίζεται από χρόνια φλεγμονή και ουλές των χοληφόρων του ήπατος. Τα χοληφόρα και ο περιβάλλων ιστός του ήπατος καταστρέφονται σταδιακά και αναπτύσσονται ουλές (κίρρωση).
Λιπαρό συκώτι λόγω παχυσαρκίας (μη αλκοολική στεάτωση). Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά διαπιστώνεται ότι τα άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη και παχυσαρκία έχουν λιπαρό συκώτι. Αυτό μπορεί, μετά από πολλά χρόνια, να προκαλέσει κίρρωση του ήπατος.
Διάγνωση
Τα εμφανή σημεία της κίρρωσης – κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών (ίκτερος), διόγκωση της κοιλιάς και απώλεια βάρους – δεν παρουσιάζονται πάντα, αλλά ακόμα και χωρίς τις αναγνωρίσιμες ενδείξεις ο γιατρός μπορεί να εντοπίσει βλάβη του ήπατος κατά τη διάρκεια μίας ιατρικής εξέτασης ρουτίνας.
Εξετάζοντας την κοιλιά σας, ο γιατρός μπορεί να εξακριβώσει αν το συκώτι είναι διογκωμένο και σκληρό, μία ένδειξη πιθανής ηπατικής πάθησης. Καθώς ωστόσο η κίρρωση εξελίσσεται, το ήπαρ μπορεί να συρρικνωθεί. Όταν συμβεί αυτό, η ροή του αίματος δυσχεραίνεται προκαλώντας διόγκωση του σπλήνα. Οι παθολογικές τιμές στις εξετάσεις αίματος μπορεί να είναι το πρώτο σημείο βλάβης του ήπατος.
Για να εξακριβωθεί η έκταση της νόσου, ο γιατρός μπορεί να εξετάσει το ήπαρ με υπερηχογράφημα, αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Η οριστική διάγνωση της κίρρωσης γίνεται με μικροσκοπική εξέταση δείγματος από τον ιστό του ήπατος (βιοψία). Αυτή μπορεί να αποκαλύψει την έκταση και πιθανώς το αίτιο της βλάβης του ήπατος.
Δεν υπάρχει θεραπεία για την κίρρωση, καθώς προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες του ήπατος. Το καλό είναι ότι συχνά εξελίσσεται αργά.
Τα άτομα με κίρρωση διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν συγκεκριμένο τύπο καρκίνου του ήπατος (ηπατοκυτταρικός καρκίνος).
Επιπλοκές
Πυλαία υπέρταση. Η εσωτερική αιμορραγία και ο ασκίτης εμποδίζουν τη ροή του αίματος στο συκώτι. Η αυξημένη πίεση στο πυλαίο σύστημα προκαλεί διόγκωση του σπλήνα και ανάπτυξη διογκωμένων φλεβών (κιρσοί) στον οισοφάγο και στο στομάχι.
Μπορεί να προκληθεί αιμορραγία από τη ρήξη οισοφαγικών ή γαστρικών κιρσών, μία επιπλοκή που συμβαίνει στα δύο τρίτα περίπου των ατόμων με κίρρωση. Αυτή μπορεί να απειλήσει τη ζωή και απαιτεί άμεση αντιμετώπιση.
Ασκίτης. Ο ασκίτης είναι η συσσώρευση υπερβολικού υγρού μέσα στην περιτοναϊκή κοιλότητα εξαιτίας της πυλαίας υπέρτασης και του χαμηλού λευκώματος (μία πρωτεΐνη) στον ορό, που είναι αποτέλεσμα της μειωμένης ηπατικής λειτουργίας. Η θεραπεία γίνεται συχνά με διατροφή με περιορισμένο αλάτι και με τη χρήση διουρητικών, για να αποβληθεί η περίσσια του νερού και το αλάτι. Η επαναλαμβανόμενη αφαίρεση των υγρών (παρακέντηση) και η ενδοφλέβια έκχυση λευκώματος μπορεί να είναι ωφέλιμα σε κάποιες περιπτώσεις.
Αυτόματη βακτηριακή περιτονίτιδα. Αυτή η επιπλοκή συμβαίνει, όταν το υγρό του ασκίτη μολύνεται. Μπορεί να εκδηλωθεί κοιλιακός πόνος μαζί με χαμηλό πυρετό. Η νόσος θεραπεύεται με αντιβιοτικά.
Ηπατική εγκεφαλοπάθεια. Όταν το ήπαρ έχει τραυματιστεί, δεν μπορεί πια να φιλτράρει τις τοξικές ουσίες από το αίμα με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση αμμωνίας και άλλων μεταβολιτών. Η ηπατική εγκεφαλοπάθεια επηρεάζει τη λειτουργία του εγκεφάλου και προκαλεί πνευματική σύγχυση, υπνηλία και τρέμουλο. Μπορεί ακόμα να οδηγήσει σε κώμα.
Θεραπεία
Ο κύριος σκοπός της ιατρικής φροντίδας είναι η θεραπεία και η πρόληψη των επιπλοκών. Μέτρα προσωπικής φροντίδας και φάρμακα μπορούν να μειώσουν τις περαιτέρω βλάβες στο ήπαρ. Αν εμφανισθεί ηπατική ανεπάρκεια, μπορεί η μεταμόσχευση να αποτελεί επιλογή.
Προσωπική φροντίδα. Αν και οι βλάβες στην κίρρωση δεν είναι αναστρέψιμες, μπορείτε να πάρετε μέτρα, για να μειώσετε την περαιτέρω επιβάρυνση του ήπατος:
- Σταματήστε το αλκοόλ. Μερικές από τις χημικές ουσίες που περιέχει το αλκοόλ είναι τοξικές για το ήπαρ.
- Περιορίστε τα φάρμακα. Το τραυματισμένο ήπαρ αδυνατεί να μεταβολίσει και να αποβάλει φυσιολογικά τα φάρμακα από τον οργανισμό σας. Ενημερώστε το γιατρό για όλα τα φάρμακα που λαμβάνετε, ακόμη και για αυτά που δε χρειάζονται συνταγή. Μη συνδυάζεται παυσίπονα με αλκοόλ, καθώς αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβές για το ήπαρ σας.
- Λάβετε μέτρα για να μην αρρωστήσετε. Όταν το ήπαρ έχει τραυματιστεί, δεν μπορείτε να καταπολεμήσετε τις λοιμώξεις όσο αποτελεσματικά μπορούν οι υγιείς άνθρωποι. Αποφύγετε τους αρρώστους και εμβολιαστείτε για την ηπατίτιδα Α και Β, τη γρίπη (influenza) και τον πνευμονιόκοκκο.
- Να τρώτε πολλά φρέσκα φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ολικής αλέσεως. Αυτές οι τροφές περιέχουν πολλά θρεπτικά συστατικά, όπως βιταμίνες A, C, και Ε. Η κίρρωση τείνει να μειώνει αυτές τις σημαντικές βιταμίνες. Ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει συμπληρώματα βιταμινών Κ, Α και D, οι οποίες μπορεί επίσης να έχουν μειωθεί στο σώμα.
- Περιορίστε το αλάτι. Η μείωση του αλατιού μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της συσσώρευσης υγρών.
- Περιορίστε τις πρωτεΐνες στη διατροφή σας. Αν η κίρρωση είναι προχωρημένη, η υπερβολική πρωτεΐνη μπορεί να οδηγήσει στην επιπλοκή της ηπατικής εγκεφαλοπάθειας.
Φάρμακα. Σε μία προσπάθεια να προληφθεί η διάτρηση και η αιμορραγία των οισοφαγικών και γαστρικών κιρσών ο γιατρός μπορεί να συστήσει ένα φάρμακο για τη μείωση της πίεσης μέσα στους κιρσούς. Άλλες επιλογές είναι μία μέθοδος που εμποδίζει τη ροή του αίματος μέσα σε αυτούς ή μία μέθοδος για την καταστροφή τους.
Τα διουρητικά βοηθούν στη μείωση της συσσώρευσης των περιττών υγρών στην κοιλιά. Για να μειώσετε την κατακράτηση υγρών, ο γιατρός μπορεί να συστήσει να αποφύγετε το αλάτι.
Μερικές φορές το υγρό στην κοιλιά (ασκίτης) μπορεί να μολυνθεί και να προκαλέσει πόνο και πυρετό. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, ο γιατρός μπορεί να εισαγάγει ένα μακρύ λεπτό σωλήνα (καθετήρα) μέσα στην κοιλιά, για να αφαιρέσει ένα δείγμα του υγρού, έτσι ώστε να μπορέσει να αναγνωριστεί ο μολυσματικός οργανισμός (καλλιέργεια) και να χορηγηθεί το κατάλληλο αντιβιοτικό.
Μεταμόσχευση ήπατος. Η μεταμόσχευση ήπατος εξετάζεται γενικά, όταν η νόσος έχει προχωρήσει τόσο, ώστε το ήπαρ να μην μπορεί πλέον να λειτουργήσει. Το ποσοστό επιτυχίας των μεταμοσχεύσεων ήπατος συνεχίζει να βελτιώνεται και πάνω από το 90% των ατόμων που κάνουν μεταμόσχευση επιβιώνουν ένα χρόνο αργότερα. Το πρόβλημα είναι ότι, όταν η κίρρωση σχετίζεται με ιογενή ηπατίτιδα, υπάρχει πιθανότητα η νόσος να εμφανιστεί και στο καινούριο συκώτι.
