Ο περισσότερος κόσμος ταυτίζει την καρδιακή προσβολή (έμφραγμα) με την καρδιακή ανακοπή αλλά πρόκειται για δύο διαφορετικούς ιατρικούς όρους.
Αν και οι δύο καταστάσεις μπορεί να αποβούν μοιραίες, η καρδιακή ανακοπή, όπως φανερώνει και το όνομά της, είναι σαφώς πιο απειλητική για τη ζωή.
Στην καρδιακή προσβολή (έμφραγμα) ένα μέρος της καρδιάς έχει “προσβληθεί” ανεπανόρθωτα που σημαίνει ότι έχει νεκρωθεί. Το έμφραγμα συμβαίνει επειδή, συνήθως, ένας θρόμβος φράσσει μια καρδιακή αρτηρία αν και μπορεί να συμβεί επειδή μια καρδιακή εταιρεία στένεψε σημαντικά και δεν μπορεί να στείλει οξυγόνο στην καρδιά. Η καρδιακή προσβολή δεν καταλήγει οπωσδήποτε σε θάνατο εκτός κι αν η βλάβη που επήλθε στο μυοκάρδιο ήταν μεγάλη.
Η καρδιακή ανακοπή δεν οφείλεται σε θρόμβο. Η καρδιά σταματά να χτυπά γιατί δεν λειτουργεί πια το ηλεκτρικό της σύστημα. Αν δεν επανέλθει γρήγορα σε λειτουργία είτε από μόνη της είτε με κάποια βοήθεια, επέρχεται ο θάνατος. Η καρδιακή ανακοπή συμβαίνει ύστερα από κοιλιακή μαρμαρυγή, δηλαδή μια εντελώς ακανόνιστη συστολή του κάτω μέρους της καρδιάς (των κοιλιών) που καταλήγει στη παύση της. Από το σύνολο των ανθρώπων που παθαίνουν ανακοπή στο σπίτι, επιβιώνει μόνο το 7-8%.
Οι δύο καταστάσεις συνδέονται μεταξύ τους διότι μια ή περισσότερες καρδιακές προσβολές, ακόμα κι όταν περάσουν απαρατήρητες, αποτελούν συνήθως την αιτία μιας μελλοντικής καρδιακής ανακοπής.
Δεν είναι απολύτως γνωστό το ποσοστό των θανάτων που έχει αιτία την καρδιακή προσβολή και το ποσοστό των θανάτων που έχει αιτία την καρδιακή ανακοπή.
Η καρδιακή προσβολή
Η καρδιακή προσβολή οφείλεται συνήθως σε ένα θρόμβο αίματος που φράσσει ή μειώνει σημαντικά τη ροή του αίματος σε μια καρδιακή αρτηρία (εξ’ ου και ο όρος έμφραγμα).
Όταν αυτό συμβεί, τα κύτταρα των μυών της καρδιάς δεν είναι πλέον σε θέση να λάβουν επαρκή ποσότητα οξυγόνου και πεθαίνουν. Κάτι ανάλογο συμβαίνει στο ισχαιμικό εγκεφαλικό.
Κάποιες καρδιακές προσβολές γίνονται με κινηματογραφική ταχύτητα και δεν αφήνουν αμφιβολία ότι πρόκειται για έμφραγμα. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις το έμφραγμα αρχίζει και εγκαθίσταται αργά και δίνει προειδοποιητικά σημεία. Οι παθόντες όμως συχνά δεν είναι σίγουροι αν πρόκειται για καρδιακή προσβολή επειδή δεν γνωρίζουν τα συμπτώματα και τα προειδοποιητικά μηνύματα. Να σημειωθεί ότι τα συμπτώματα διαφέρουν κάπως μεταξύ ανδρών και γυναικών.
Τα συμπτώματα είναι:
- Δυσφορία στο στήθος. Στις πιο πολλές περιπτώσεις παρουσιάζεται μια δυσφορία, βάρος, μεγάλη πίεση, σφίξιμο ή πόνος στο κέντρο του στήθους που διαρκεί λίγα λεπτά, και μπορεί να πηγαινοέρχεται. Αυτό ονομάζεται στηθάγχη και αποτελεί την πρώτη ευκαιρία για να επικοινωνήσετε με το γιατρό σας ή να πάτε στο νοσοκομείο.
- Δυσφορία σε άλλα μέρη του σώματος. Το ίδιο ενόχλημα μπορεί να επεκτείνεται ή να αντανακλά στο ένα ή στα δύο χέρια, την πλάτη, τον αυχένα, τα σαγόνια ή το στομάχι.
- Πιο σπάνια στους άνδρες παρουσιάζεται δυσχέρεια στην αναπνοή, κρύος ιδρώτας, ναυτία ή εμετός, σκοτοδίνη ή ζάλη.
- Οι γυναίκες παρουσιάζουν πιο συχνά τα σπανιότερα συμπτώματα των ανδρών όπως δυσχέρεια στην αναπνοή, ναυτία, εμετό, πόνο στην πλάτη ή στα σαγόνια.
Καρδιακή ανακοπή
Η καρδιακή ανακοπή ονομάζεται και αιφνίδιος καρδιακός θάνατος. Δεν είναι σπάνια περίπτωση στις αναπτυγμένες χώρες.
Στην καρδιακή ανακοπή υπάρχει μια ξαφνική παύση της λειτουργίας της καρδιάς. Ο παθών χάνει τις αισθήσεις του γιατί η κυκλοφορία του αίματος σταματάει. Δεν υπάρχει αρτηριακή πίεση, δεν ψηλαφείται σφυγμός και ο ασθενής αποκτά ωχρή όψη νεκρού (κυάνωση). Δεν υπάρχει αναπνοή ή είναι αραιή. Παρατηρείται διαστολή της κόρης των οφθαλμών (μυδρίαση) και εμφανίζονται σπασμοί λόγω έλλειψης οξυγόνου στον εγκέφαλο. Πρόκειται για μια από τις κρισιμότερες καταστάσεις. Αν δεν αποκατασταθεί η καρδιακή λειτουργία μέσα σε 3-6 επέρχεται ο θάνατος.
Οι καρδιακές ανακοπές συμβαίνουν συνήθως όταν το ηλεκτρικό σύστημα της καρδιάς δυσλειτουργεί, προκαλώντας μια μεγάλη αρρυθμία που λέγεται κοιλιακή μαρμαρυγή (χαώδης ταχυκαρδία). Άλλες καρδιακές ανακοπές οφείλονται σε ακραία βραδυκαρδία. Η κοιλιακή μαρμαρυγή μπορεί να επέλθει όταν τα κάτω διαμερίσματα της καρδιάς, οι κοιλίες, αρχίσουν να χτυπούν γρήγορα, π.χ. 250 χτύποι το λεπτό, για πάνω από 30 δευτερόλεπτα. Οι κοιλίες μαρμαίρουν (τρεμοπαίζουν) και η καρδιά δεν μπορεί να σπρώξει το αίμα. Ουσιαστικά σταματά να χτυπά με αποτέλεσμα να μην υπάρχει κυκλοφορία του αίματος και αρτηριακή πίεση. Το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι ο θάνατος εκτός και αν ο παθών υποβληθεί αμέσως σε καρδιοπνευμονική ανάνηψη (ΚΑΡΠΑ) και απινίδωση, έτσι ώστε να αποκατασταθεί ο καρδιακός ηλεκτρισμός.
Συχνά η καρδιακή ανακοπή συμβαίνει τελείως αναπάντεχα χωρίς καμία προειδοποίηση αλλά μπορεί προηγουμένως να έχουν εμφανιστεί έκτακτες κοιλιακές συστολές και κοιλιακή ταχυκαρδία. Μια κοιλιακή ταχυκαρδία που είναι σχετικά αργή και ομαλή (150-300 σφυγμοί το λεπτό) μπορεί να γίνει ανεκτή από τον πάσχοντα για ένα διάστημα έχοντας μόνον ένα αίσθημα παλμών και έντονη ζάλη.
Σύμφωνα με μία μελέτη, το 50% όσων παθαίνουν καρδιακή ανακοπή έχουν προειδοποιητικά συμπτώματα πριν από μερικές ημέρες ή εβδομάδες. Το συνηθέστερο σύμπτωμα είναι ο πόνος στο στήθος. Περίπου το 13% αισθάνεται δύσπνοια, ενώ το 4% παρουσιάζει ζαλάδες, λιποθυμία ή “φτερουγίσματα” καρδιάς.
Το ενδιαφέρον είναι ότι οι μισοί από τους ξαφνικούς καρδιακούς θανάτους δεν έχουν ιστορικό καρδιακής πάθησης. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι δεν πάσχουν από καρδιά, απλώς δεν το γνωρίζουν.
Τα άτομα που υπέστησαν καρδιακή ανακοπή είναι πολύ πιθανόν στο παρελθόν να έχουν υποστεί έμφραγμα που δεν παρουσίασε συμπτώματα. Στην καρδιακή προσβολή, ένα μέρους του μυοκαρδίου νεκρώνεται και το σώμα αντικαθιστά το νεκρό ιστό με κολλαγόνο. Αυτό αποκαλείται ουλή και οδηγεί σε δυσλειτουργία της καρδιάς. Το γεγονός μπορεί να προκαλέσει αργότερα μια ξαφνική καρδιακή ανακοπή χωρίς καμία προειδοποίηση.
Εκτός από το έμφραγμα του μυοκαρδίου, και γενικότερα από τη στεφανιαία νόσο η οποία ευθύνεται για τουλάχιστον το 80% των περιπτώσεων αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, η δεύτερη αιτία καρδιακών ανακοπών, σε ποσοστό 10-15% είναι η μυοκαρδιοπάθεια. Οι μυοκαρδιοπάθειες και ιδιαίτερα οι υπερτροφικές αποτελούν την κύρια αιτία στα άτομα που είναι κάτω από 35 έτη. Ακολουθούν η ιδιοπαθής βλάβη της ηλεκτρικής δραστηριότητας της καρδιάς, η υπερτασική καρδιοπάθεια, οι βαλβιδοπάθειες και οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές (μεγάλες αυξήσεις ή μειώσεις καλίου, ασβεστίου και άλλων ηλεκτρολυτών στο αίμα). Να σημειωθεί ότι από το κάλιο εξαρτάται σημαντικά η σταθερή παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος στην καρδιά.
Επίσης ορισμένα φάρμακα, βότανα (εφέδρα) και χάπια αδυνατίσματος μπορεί να προκαλέσουν κοιλιακή ταχυκαρδία. Αιτίαμπορεί να είναι και καφεΐνη (περιέχεται στον καφέ, το τσάι, ορισμένα αναψυκτικά και στην σοκολάτα).
Η αντιμετώπιση της καρδιακής ανακοπής γίνεται με απινίδωση (ηλεκτρικό σοκ) που αν δεν γίνει μέσα στα πρώτα λεπτά από την έναρξή της σύντομα επέρχεται ο θάνατος. Εάν δεν υπάρχει απινιδωτής γίνεται καρδιοαναπνευστική ανάνηψη (ΚΑΡΠΑ), δηλαδή σε τεχνητή αναπνοή και μαλάξεις της καρδιάς, μέχρι ο ασθενής να φτάσει στο νοσοκομείο και να υπάρξει επαγγελματική αντιμετώπιση. Η καρδιοπνευμονική ανάνηψη μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της ροής του αίματος μέσω κινήσεων του σώματος που μιμούνται τη λειτουργία της καρδιάς.
Να σημειωθεί ότι η ανακοπή καρδιάς πρέπει να αντιμετωπίζεται επιτόπου από τα πληρώματα των ασθενοφόρων με ΚΑΡΠΑ και απινίδωση έως ότου σταθεροποιηθεί η κατάσταση του ασθενούς ή διαπιστωθεί ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτα. Η μεταφορά των ασθενών στο νοσοκομείο είναι χάσιμο χρόνου και μπορεί να βλάψει ανεπανόρθωτα την υγεία τους. Μόνο η άμεση παρέμβαση μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο.
