Αμηνόρροια (amenorrhea) λέγεται η απουσία περιόδου (εμμήνου ρύσεως). Αν δεν είχατε ποτέ περίοδο λέγεται πρωτογενής αμηνόρροια. Πάντως, αν ένα κορίτσι έχει φτάσει στα 16 χρόνια και δεν έχει ακόμα περίοδο, οι περισσότερες πιθανότητες είναι ότι αναπτύσσεται φυσιολογικά αλλά πιο αργά. Οι γυναίκες που είχαν περίοδο και αυτή διακόπηκε έχουν δευτεροπαθή αμηνόρροια.
Ένας τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης είναι η σωστή διατροφή και η αποφυγή ενός πολύ χαμηλού βάρους. Η λεπτίνη, μια ορμόνη που παράγεται από τα λιποκύτταρα φαίνεται πως παίζει σημαντικό ρόλο στη δευτερογενή αμηνόρροια.
Είναι αξιοθαύμαστο ότι οι μηνιαίοι κύκλοι των γυναικών είναι τόσο τακτικοί. Μετά από την ηλικία των 12–14 ετών και έως τα 45–50 έτη, σχεδόν κάθε μήνα εκκρίνεται από τον κόλπο «αίμα» το οποίο σταματά μόνο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο μηνιαίος κύκλος καθορίζεται από ορμόνες που ρυθμίζονται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου ο οποίος ενεργεί σαν είδος ρυθμιστή για ολόκληρο το αναπαραγωγικό σύστημα. Καμιά φορά όμως μπορεί να επέλθουν διαταραχές στην περίοδο, όπως η αμηνόρροια (η περίοδος της γυναίκας έχει πολλούς μήνες να έρθει και η ολιγομηνόρροια (η γυναίκα έχει αραιές περιόδους).
Η έλλειψη περιόδου συχνά δείχνει ότι κάτι δε λειτουργεί καλά και πρέπει να αντιμετωπιστεί. Αν δεν έχετε περίοδο μπορεί να δυσκολευτείτε να μείνετε έγκυος γιατί μειώνεται η γονιμότητα σας. Επίσης, αν παράγετε οιστρογόνα, αλλά δεν έχετε περίοδο, μπορεί να διατρέχετε μεγαλύτερο μακροπρόθεσμο κίνδυνο καρκίνου του ενδομητρίου.
Πρωτογενής αμηνόρροια
Η απουσία εμμήνου ρύσεως κατά την εφηβεία μπορεί να είναι το πρώτο σημάδι ανωμαλίας χρωμοσωμάτων εξ’ αιτίας της οποίας μερικά κορίτσια γεννιούνται χωρίς όλα ή με μερικά από τα συνηθισμένα εσωτερικά και εξωτερικά όργανα του φύλου τους. Καμιά φορά το πρόβλημα δε γίνεται ορατό κατά τη γέννηση. Άλλες φορές το πρόβλημα δε γίνεται ορατό μέχρι την εφηβεία, οπότε το κορίτσι μπορεί να μην αναπτύξει στήθος και ηβική τριχοφυΐα ανάλογα με τη φύση του γενετικού προβλήματος.
Σημεία και συμπτώματα
- Απουσία έναρξης της εμμήνου ρύσεως στην ηλικία των 16 ετών.
- Ανεπαρκώς αναπτυγμένοι μαστοί και ηβική τριχοφυΐα.
- Γεννητικά όργανα με αφύσικη μορφή.
Το ένα τρίτο των κοριτσιών που δεν έχουν περίοδο έχουν ατελώς αναπτυγμένες ωοθήκες (δυσγενεσία των ωοθηκών). Υπάρχουν πολλοί τύποι δυσγενεσίας ωοθηκών, αλλά ο συνηθέστερος είναι το σύνδρομο Turner, που παρουσιάζεται σε ποσοστό 1 σε κάθε 2.500 νεογέννητα κοριτσάκια. Ένα έφηβο κορίτσι με σύνδρομο Turner είναι πολύ κοντό και το σώμα του φαίνεται παιδικό. Οι μαστοί του δεν αναπτύσσονται και έχει λίγο ή καθόλου τριχοφυΐα στην ήβη και στις μασχάλες. Τα εσωτερικά γεννητικά του όργανα είναι επίσης παιδικά και οι ωοθήκες του απλές λουρίδες ιστού (γραμμική ωοθήκη) χωρίς θυλάκια ή ωάρια.
Σε μια άλλη κατάσταση, το κορίτσι αναπτύσσει στήθος αλλά καθόλου τριχοφυΐα στην ήβη και στις μασχάλες. Τα γεννητικά του όργανα φαίνονται φυσιολογικά, αλλά ο κόλπος είναι βραχύς και δεν έχει τράχηλο, μήτρα, ωοθήκες ή σάλπιγγες. Μερικά κορίτσια με αυτή την κατάσταση δεν έχουν κόλπο. Στη θέση των γεννητικών οργάνων υπάρχει ιστός γεννητικών αδένων κάπου στην περιτοναϊκή κοιλότητα και ο κίνδυνος καρκίνου αυτού του ιστού είναι αυξημένος. Ο ιστός συνήθως αφαιρείται.
Πόσο σοβαρή είναι η πρωτογενής αμηνόρροια; Αν δε γίνει επέμβαση για την αφαίρεση του ιστού των γεννητικών αδένων, το παιδί διατρέχει αυξημένο κίνδυνο καρκίνου. Η κατάσταση μπορεί επίσης να προκαλέσει συναισθηματικά προβλήματα.
Θεραπεία. Σε μερικές περιπτώσεις πρωτογενούς αμηνόρροιας υπολείπεται σημαντικά η ανάπτυξη των ωοθηκών, οπότε χρειάζεται θεραπεία με γυναικείες ορμόνες, για να βοηθήσουν το κορίτσι να αναπτύξει στήθος και άλλα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου. Η εγκυμοσύνη γενικά δεν είναι δυνατή χωρίς ωάρια από άλλη γυναίκα – δότη.
Δευτερογενής αμηνόρροια
Αν έχετε περίοδο για πολλά χρόνια και χάνετε τρεις ή περισσότερες διαδοχικές περιόδους, έχετε δευτερογενή αμηνόρροια. Η δευτερογενής αμηνόρροια είναι συνηθισμένη. Παρατηρείται πιο συχνά σε φοιτήτριες (3-5%) και σε αθλήτριες (5-60%).
Πρόκειται για την απουσία έμμηνου ρύσεως για 3 μήνες τουλάχιστον σε γυναίκες που κανονικά θα έπρεπε να είχαν περίοδο. Πρέπει να ξέρετε ότι σε κάποιες καταστάσεις η έμμηνος ρύση σταματά χωρίς αυτό να είναι παθολογικό, όπως π.χ. στην εγκυμοσύνη, κάποιους μήνες μετά τον τοκετό, κατά τη διάρκεια του θηλασμού και για λίγο διάστημα μετά τη διακοπή λήψης αντισυλληπτικών χαπιών.
Μερικές φορές, παράλληλα με την απουσία της εμμηνορρυσίας εμφανίζονται και τα εξής συμπτώματα: πονοκέφαλος, βάρος στην περιοχή της λεκάνης, πόνος στη λεκάνη και την πλάτη, ταχυπαλμία, έξαψη στο πρόσωπο, και ίλιγγος.
Σημεία και συμπτώματα
- Δεν εμφανίζεται έμμηνος ρύση μέχρι την ηλικία των 16 ετών.
- Απουσία εμμήνου ρύσεως επί 3 μήνες σε γυναίκες που δε βρίσκονται σε εγκυμοσύνη ή σε εμμηνόπαυση.
Η έμμηνος ρύση μπορεί να αργήσει, αν είστε πολύ αθλητικές ή πολύ αδύνατες. Όμως υπάρχει μια μικρή πιθανότητα να έχετε ορμονικές διαταραχές που προκαλούν αμηνόρροια, όπως είναι η υποθαλμική αμηνόρροια.
Η υποθαλαμική αμηνόρροια αφορά κάποια δυσλειτουργία στον άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης – γονάδων. Συνδέεται με χρόνιο έλλειμμα στο ενεργειακό ισοζύγιο και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων. Στο ένα άκρο είναι γυναίκες με διατροφικές διαταραχές όπως η νευρική ανορεξία. Στο μέσον του φάσματος βρίσκονται γυναίκες που έχουν έντονη αθλητική δραστηριότητα, στρες ή μειωμένη πρόσληψη τροφής (οι ασθενείς που υποφέρουν από αυτή είναι είτε νεαρές κοπέλες που κάνουν πρωταθλητισμό, είτε έντονα ασκούμενες χορεύτριες, είτε γυναίκες με διατροφικές διαταραχές). Τέλος, στο άλλο άκρο του φάσματος βρίσκονται γυναίκες που δεν έχουν σαφή συμπτώματα, είναι ιδιαίτερα αδύνατες και σε κάποια στιγμή της ζωής τους διαπιστώνουν ότι έχουν πρόβλημα γονιμότητας. Η υποθαλαμική αμηνόρροια αφορά το 30% των περιπτώσεων στειρότητας σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας
Αθλήματα και περίοδος. Οι γυναίκες που είναι χορεύτριες, δρομείς και όσες ασχολούνται με έντονα αθλήματα διαπιστώνουν συχνά ότι χάνουν περιόδους. Αυτό είναι πιθανότερο να συμβεί αν είναι νέες και ο μηνιαίος κύκλος τους είναι ακανόνιστος. Στην πραγματικότητα μερικές έφηβες που προπονούνται εντατικά για κάποιο άθλημα φτάνουν στο τέλος της εφηβείας τους μέχρι να εμφανίσουν περίοδο.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι εμπλέκονται πολλοί παράγοντες, όπως το στρες και ο αριθμός των λιπωδών κυττάρων τους σε σχέση με τα λοιπά κύτταρα του σώματος.
Ο περιορισμός του προγράμματος προπόνησης και η αύξηση του βάρους μπορεί να επαναφέρει την περίοδο. Αν αυτό δεν αποδώσει ή αν δε θέλετε να ασκηθείτε λιγότερο ή να πάρετε βάρος, ο γιατρός μπορεί να προτείνει ορμονοθεραπεία, συχνά με τη μορφή αντισυλληπτικών χαπιών. Υπάρχει ένας σοβαρός λόγος γι’ αυτό. Αν δεν παράγονται φυσιολογικά ποσά οιστρογόνων, αυξάνεται ο κίνδυνος οστεοπόρωσης που αποτελεί συχνή αιτία καταγμάτων στα μετέπειτα χρόνια.
Άλλες αιτίες. Υπάρχουν πολλές άλλες πιθανές εξηγήσεις για τη δευτερογενή αμηνόρροια. Εκτός από την προφανή περίπτωση της εγκυμοσύνης, αιτίες μπορεί να είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, η απώλεια σημαντικού βάρους σε σύντομο χρονικό διάστημα, καταστάσεις στρες, η παχυσαρκία, παθήσεις του θυρεοειδή και η χρήση φαρμάκων που παρενέργεια τους είναι η καταστολή της εμμήνου ρύσεως.
Τα αντισυλληπτικά χάπια επίσης μπορεί να επιφέρουν διακοπή της εμμήνου ρύσεως ειδικά κατά τους πρώτους μήνες της χρήσης τους. Αν συμβεί αυτό, είναι σημαντικό να συνεχίσετε να παίρνετε τα χάπια. Αν σταματήσετε να παίρνετε αντισυλληπτικά χάπια, μπορεί να μην έχετε περίοδο για πολλούς μήνες. Ο θηλασμός επίσης ίσως επιβραδύνει την περίοδο. Αν πλησιάζετε στην ηλικία της εμμηνόπαυσης, η διακοπή της εμμήνου ρύσεως είναι φυσικό μέρος της διαδικασίας.
Πιο σοβαρά προβλήματα, όπως όγκοι ή διαταραχές της υπόφυσης, μπορεί επίσης να προκαλέσουν αμηνόρροια, αλλά είναι σπάνια. Η μη επάνοδος της εμμήνου ρύσεως μετά τη γέννα, ειδικά αν δεν έχετε γάλα, μπορεί να σημαίνει ότι η υπόφυση δε λειτούργησε μερικά ή ολικά κατά τον τοκετό. Πρόκειται για μια σπάνια κατάσταση που λέγεται περιγεννητική νέκρωση της υπόφυσης (σύνδρομο Sheehan).
Θεραπεία. Η θεραπεία εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία. Ο γιατρός σας μπορεί να σας δώσει αντισυλληπτικά χάπια ή θεραπεία υποκατάστασης ορμονών, για να σας έρθει κανονική έμμηνος ρύση. Αν η αιτία της δευτερογενούς αμηνόρροιας είναι μια υποκείμενη διαταραχή, ο γιατρός σας είναι πιθανό να σας συστήσει την κατάλληλη θεραπεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος, π.χ. αν οφείλεται σε παθήσεις του θυρεοειδούς δίνεται κατάλληλη αγωγή για τον θυρεοειδή.
Σχετικά με τη διατροφή σας, φροντίστε να λαμβάνετε όλα τα θρεπτικά συστατικά να να διατηρείτε ένα υγιές βάρος. Γυναίκες που έχουν βάρος κάτω του φυσιολογικού, μπορεί να έχουν αμηνόρροια εξαιτίας έλλειψης επαρκούς σωματικού λίπους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να συνθέσουν ορισμένες ορμόνες όπως η λεπτίνη.
Φαίνεται πως η λεπτίνη αποτελεί αποτελεσματική θεραπεία για την υποθαλαμική αμηνόρροια. Σε μια μελέτη, η καθημερινή χορήγηση λεπτίνης είχε αποτελέσματα έναν μήνα μετά την έναρξη της. Επτά από τις 10 εθελόντριες που ελάμβαναν τη θεραπεία υποκατάστασης της λεπτίνης άρχισαν να έχουν φυσιολογικά επίπεδα ορμονών, ενώ τέσσερις από τις επτά γυναίκες είχαν ωορρηξία.
