Εκκολπωμάτωση (diverticulosis) ονομάζεται η ανάπτυξη μικρών θυλάκων (εκκολπωμάτων) στο τοίχωμα του παχέος εντέρου.
Τα εκκολπώματα (diverticula) είναι μικρές προβολές στην εξωτερική επιφάνεια του παχέος εντέρου, που μοιάζουν με σακουλάκια ή φούσκες. Δημιουργούνται σε αδύναμα σημεία του εντέρου, εξαιτίας πιέσεων που αναπτύσσονται κατά το πέρασμα των κοπράνων και κατά τις συσπάσεις του ίδιου του εντέρου. Είναι συνηθισμένη κατάσταση στις μεγάλες ηλικίες. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, εμφανίζονται όλο και περισσότεροι νέοι με προβλήματα εκκολπωμάτωσης.
Να σημειωθεί ότι εκτός από το παχύ έντερο εκκολπώματα μπορεί να αναπτυχθούν στον οισοφάγο, στο στομάχι και στο λεπτό ή το παχύ έντερο. Όμως συχνότερη εντόπιση τους είναι το παχύ έντερο, ιδιαίτερα στο σιγμοειδές και μετά στο δωδεκαδάκτυλο.
Τα εκκολπώματα δεν έχουν μυϊκό τοίχωμα. Είναι πάντα καλοήθη και ποτέ δεν εξαλλάσσονται σε καρκίνο. Δεν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση και φαίνεται πως σημαντικό ρόλο παίζει η διατροφή.
Τα περισσότερα άτομα με εκκολπωμάτωση δεν παρουσιάζουν συμπτώματα και συνήθως η νόσος δεν αναγνωρίζεται ή γίνεται διάγνωση όταν γίνουν εξετάσεις για άλλους λόγους. Κάποιες φορές γίνεται η διάγνωση, όταν ένα εκκόλπωμα αιμορραγήσει.
Όταν παρουσιαστεί φλεγμονή μέσα ή γύρω από ένα ή περισσότερα εκκολπώματα, η πάθηση ονομάζεται εκκολπωματίτιδα. Η εκκολπωματίτιδα είναι πιο πιθανό να εκδηλωθεί στο κατώτερο σημείο του παχέος εντέρου (σιγμοειδές) και μπορεί να είναι αποτέλεσμα αχώνευτης τροφής και βακτηρίων που εισήλθαν σε κάποιο εκκόλπωμα.
Η φλεγμονή μπορεί να προσβάλλει την παροχή αίματος στο εκκόλπωμα κάνοντας το ευάλωτο σε εισβολή από βακτήρια. Το αποτέλεσμα μπορεί να κυμαίνεται από ένα μικρό απόστημα μέχρι εκτεταμένη λοίμωξη και διάτρηση. Η διαδικασία μοιάζει με αυτή της σκωληκοειδίτιδας, αλλά συμβαίνει στο κάτω αριστερό μέρος της κολιάς- η σκωληκοειδίτιδα δίνει συμπτώματα (πόνο) στο δεξί κάτω μέρος της κοιλιάς.
Εάν ο γιατρός υποψιαστεί εκκολπωματίτιδα θα προχωρήσει στη διενέργεια εξέτασης αίματος και ακτινογραφικού ελέγχου της κοιλίας (βαριούχος υποκλυσμός) και υπερηχογραφήματος. Σημαντική βοήθεια μπορεί να προσφέρει και η κολονοσκόπηση. Η θεραπεία μπορεί να αφορά αλλαγή στη διατροφή, αντιβίωση και χειρουργείο.
Συμπτώματα και επιπλοκές
Όπως αναφέρθηκε, η ύπαρξη και μόνο εκκολπωμάτων στο παχύ έντερο συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα, εκτός κι αν παρουσιαστεί φλεγμονή. Όμως η ανάπτυξη σχετικά μεγάλων εκκολπωμάτων στο σιγμοειδές, συχνά συνοδεύεται από υπερτροφία του μυϊκού τοιχώματος του σιγμοειδούς, που μπορεί να προκαλέσει στένωση του αυλού του εντέρου. Όταν η στένωση, με τα χρόνια, γίνει μεγαλύτερη από 40-50% του αυλού του σιγμοειδούς μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα, όπως ήπια επεισόδια κοιλιακού πόνου.
Όταν αναπτυχθεί οξεία φλεγμονή, δηλαδή εκκολπωματίτιδα, ο ασθενής παρουσιάζει συνεχή έντονο πόνο στην αριστερή, κάτω κοιλιακή χώρα. Τα συμπτώματα της εκκολπωματίτιδας είναι κράμπες, πυρετός και ναυτία. Μερικές φορές ένα εκκόλπωμα με φλεγμονή μπορεί να προκαλέσει διάτρηση, οπότε το περιεχόμενο στο έντερο υλικό χύνεται στην κοιλότητα της κοιλιάς. Αυτό μπορεί να προκαλέσει περιτονίτιδα, που αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό.
Πρέπει να αναφερθεί ότι στην οξεία εκκολπωματίτιδα δεν γίνεται κολονοσκόπηση για 5-6 εβδομάδες, καθώς υπάρχει κίνδυνος διάτρησης του εντέρου.
Σημεία και συμπτώματα
• Πόνος.
• Ευαισθησία στην κοιλιά.
• Πυρετός.
• Αιμορραγία.
• Δυσκοιλιότητα ή διάρροια.
Οι επιπλοκές από το εκκόλπωμα μπορεί να είναι σοβαρές: ρήξη ενός αγγείου του τοιχώματος του παχέος εντέρου μπορεί να προκαλέσει βαριά αιμορραγία. Η εκκολπωματίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε ρήξη εκκολπωμάτων και διάτρηση του εντέρου, με αποτέλεσμα τη δημιουργία αποστήματος γύρω από το έντερο ή ακόμη τη διέλευση των κοπράνων μέσα στην κοιλιά και την πρόκληση περιτονίτιδας. Στην περίπτωση αυτή, ο ασθενής πρέπει να μεταφερθεί επειγόντως στο χειρουργείο. Εεπανειλημμένες κρίσεις εκκολπωματίτιδας ενδέχεται να προκαλέσουν συρίγγιο, δηλαδή επικοινωνία του εντέρου με άλλα όργανα της κοιλιάς, ή απόφραξη και στένωση του εντέρου.
Αιτίες
Η αιτία της εκκολπωμάτωσης είναι άγνωστη, αλλά τα προβλήματα εκκολπωμάτων είναι πολύ πιο συνηθισμένα στις βιομηχανοποιημένες χώρες, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, γεγονός που οδηγεί μερικούς γιατρούς στο συμπέρασμα ότι η χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών στη διατροφή μπορεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα. Οι κάτοικοι της Κεντρικής Αφρικής σπάνια έχουν εκκολπώματα και καταναλώνουν πάνω από 35 γραμμάρια φυτικές ίνες την ημέρα ενώ οι κάτοικοι της Δύσης έχουν εκκολπώματα και καταναλώνουν περίπου 15 γραμμάρια φυτικές ίνες την ημέρα. Η κατανάλωση ξηρών καρπών δεν αυξάνει τον κίνδυνο οξείας εκκολπωματίτιδας.
Άλλες μελέτες έδειξαν ότι η δυσκοιλιότητα σχετίζεται με την ανάπτυξη εκκολπωμάτων.
Ο κίνδυνος της εκκολπωμάτωσης αυξάνεται με την ηλικία, ίσως επειδή το εξωτερικό μυϊκό τοίχωμα του παχέος εντέρου χοντραίνει με τον καιρό στενεύοντας έτσι το εσωτερικό πέρασμα και αυξάνοντας την πίεση στο παχύ έντερο. Η πίεση στο παχύ έντερο μπορεί να αυξηθεί κατά την προσπάθεια να προωθηθούν τα σκληρά κόπρανα, που μπορεί να προκαλούνται από διατροφή χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες. Η αυξημένη πίεση είναι πιθανό να κάνει τα αδύναμα σημεία στο τοίχωμα του παχέος εντέρου να ξεχειλώσουν προς τα έξω και να δημιουργήσουν θύλακες.
Θεραπεία
Στην περίπτωση της εκκολπωμάτωσης χωρίς συμπτώματα η θεραπεία δεν είναι σε γενικές γραμμές απαραίτητη. Διατροφή με μεγάλη περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες και αρκετά υγρά μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο επιπλοκών και την ανάπτυξη περισσότερων εκκολπωμάτων. Η Αμερικανική Διαιτολογική Εταιρεία συνιστά την κατανάλωση 25-30 γραμμαρίων φυτικών ινών την ημέρα. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να χορηγηθεί ένα σπασμολυτικό φάρμακο.
Η θεραπεία για την εκκολπωματίτιδα μπορεί να περιλαμβάνει ξεκούραση, καθαρτικά, υδρική διατροφή και αντιβίωση από το στόμα, αν η φλεγμονή είναι ήπια και τα εκκολπώματα δεν έχουν διατρηθεί.
Σε περίπτωση διάτρησης ή εκτεταμένης φλεγμονής μπορεί να χρειαστεί ενδοφλέβια αντιβιοτική θεραπεία σε νοσοκομείο. Μπορεί επίσης να χρειαστεί εγχείρηση, για να αφαιρεθεί το πάσχον μέρος του παχέος εντέρου (κολεκτομή).
Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να είναι απαραίτητη μία προσωρινή κολοστομία (“παρά φύσιν έδρα”) μέχρι να αναρρώσει το παχύ έντερο. Αργότερα, μετά την ανάρρωση, χρειάζεται μία δεύτερη εγχείρηση, για να συνδεθεί ξανά το παχύ έντερο.
