Η θρόμβωση είναι η βασική αιτία για τρεις τύπους καρδιαγγειακού θανάτου: για το οξύ καρδιακό έμφραγμα (καρδιακή προσβολή), το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο και η φλεβική θρομβοεμβολική.
Θρόμβωση ονομάζεται ο σχηματισμός θρόμβου αίματος μέσα σε ένα αγγείο (αρτηρία ή φλέβα) με αποτέλεσμα την παρεμπόδιση ή τη διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος στο αγγείο αυτό.
Η πήξη του αίματος είναι μία φυσιολογική και απαραίτητη λειτουργία. Επιτελείται στο εσωτερικό τοίχωμα των αγγείων, το ενδοθήλιο, υπό την επίδραση διαφόρων πηκτικών παραγόντων και επί των αιμοπεταλίων. Το ενδοθήλιο έχει πηκτικές και συγχρόνως αντιπηκτικές ιδιότητες σε ισορροπία. Η υπεροχή του ενός ή του άλλου παράγοντα προκαλεί θρόμβωση ή λύση του θρόμβου.
Τρεις βασικοί άξονες διαταραχών που προκαλούν την επικίνδυνη για τη ζωή θρόμβωση είναι:
- Η βλάβη του ενδοθηλίου (τραυματισμός, επέμβαση, καθετήρες στην φλέβα, φλεβικές παθήσεις όπως οι κιρσοί, βλάβη των φλεβικών βαλβίδων),
- Η υπερβολική πηκτικότητα (κακοήθεια, φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, κύηση και λοχεία, σήψη, αντισυλληπτικά, θρομβοφιλία),
- Κυκλοφορική στάση (αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια, ακινησία λόγω χειρουργικής επέμβασης, εγκεφαλικού επεισοδίου, κιρσοί κάτω άκρου, απόφραξη φλεβών λόγω όγκου, παχυσαρκίας ή εγκυμοσύνης).
Θρόμβοι δημιουργούνται συνήθως στο εσωτερικό τοίχωμα των αρτηριών όταν σπάσει μια αθηρωματική πλάκα ή μέσα στην καρδιά όταν υπάρχει βραδεία κυκλοφορία του αίματος, οπότε το αίμα λιμνάζει. Οι θρόμβοι αναπτύσσονται συνήθως μέσα στον αριστερό κόλπο όταν υπάρχει κολπική μαρμαρυγή ή μέσα στην αριστερή κοιλία όταν είναι διατεταμένη με ελαττωμένη συσπαστικότητα των τοιχωμάτων της, δηλαδή όταν υπολειτουργεί.
Για τη θεραπεία της θρόμβωσης είναι διαθέσιμα σήμερα αποτελεσματικά φάρμακα (αντιαιμοπεταλιακά και αντιπηκτικά), η χρήση των οποίων απαιτεί πολύ καλή γνώση σχετικά με τις παρενέργειες από τους γιατρούς.
Οσο πιο γρήγορα γίνεται η θρομβόλυση με ενδοφλέβια χορήγηση των θρομβολυτικών φαρμάκων τόσο τα αποτελέσματα είναι θεαματικότερα. Υπολογίζεται ότι στο 10% των αρρώστων το εγκεφαλικό επεισόδιο δεν καταλείπει καμία αναπηρία εάν το θρομβολυτικό φάρμακο χορηγηθεί στο πρώτο τρίωρο από την εκδήλωση των συμπτωμάτων και στο 5% εάν χορηγηθεί μέσα σε τρεις έως τεσσερισήμισι ώρες.
Η εσωτερική αιμορραγία είναι η κυριότερη παρενέργεια των θρομβολυτικών φαρμάκων, που στο περίπου 3% των περιπτώσεων μπορεί να είναι θανατηφόρα.
Φλεβική θρομβοεμβολική νόσος
Μη διαγνωσθείσες ή ανεπαρκώς θεραπευμένες θρομβώσεις οδηγούν σε καταστροφικές επιπλοκές: την πνευμονική εμβολή και το μεταθρομβωτικό φλεβικό σύνδρομο με τα χαρακτηριστικά πρησμένα, καφέ άκρα και τα άτονα φλεβικά έλκη. Έτσι διαμορφώνεται ένας νέος ιατρικός όρος, η φλεβική θρομβοεμβολική νόσος όπου περιλαμβάνεται η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση και η πνευμονική εμβολή.
Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση είναι μία ύπουλη νόσο, τα συμπτώματα της οποίας είναι πολλές φορές ανύπαρκτα και κυρίως μη ειδικά ενώ πολύ συχνά εκδηλώνεται με την κύρια επιπλοκή της: την πνευμονική εμβολή. Τα συμπτώματα της όταν υπάρχουν είναι πόνος, ερυθρότητα, ευαισθησία και οίδημα στα κάτω άκρα.
Κάθε χρόνο, στην Ευρώπη, 650.000 ασθενείς πάσχουν από φλεβική θρόμβωση και 430.000 από πνευμονική εμβολή, ενώ κάθε χρόνο πεθαίνουν 500.000 Ευρωπαίοι (μεταξύ των οποίων 50.000 Έλληνες). Ο αριθμός αυτός είναι υπερδιπλάσιος του ετήσιου αριθμού θανάτων που προκαλούν αθροιστικά ο καρκίνος του μαστού (86.831), ο καρκίνος του προστάτη (63.636), τα τροχαία ατυχήματα (53.599) και το AIDS (5.860).
Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι, πολλοί ασθενείς που κινδυνεύουν από φλεβική θρομβοεμβολική νόσο δεν λαμβάνουν προφύλαξη (η οποία γίνεται με χορήγηση των κατάλληλων αντιθρομβωτικών φαρμάκων, με εφαρμογή ελαστικών καλτσών και με υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής), ενώ σε πολλούς άλλους δεν υπάρχει καν η υποψία ότι μπορεί να πάσχουν από φλεβική θρόμβωση.
Η εφαρμογή κατάλληλης θρομβοπροφύλαξης μπορεί να σώσει χιλιάδες ζωές και να προλάβει σε πολλούς ασθενείς τις επώδυνες επιπλοκές της.
Έμφραγμα του μυοκαρδίου
Στοιχεία από την πανελλήνια μελέτη HELIOS που έγινε από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία έδειξαν ότι στη χώρα μας συμβαίνουν 20.000 νέα εμφράγματα (καρδιακές προσβολές) το χρόνο. Η πλειονότητα των εμφραγμάτων σε ηλικία κάτω των 60 ετών συμβαίνει σε καπνιστές.
Καρδιακή προσβολή είναι η απόφραξη μιας στεφανιαίας αρτηρίας που τροφοδοτεί με αίμα την καρδιά εξαιτίας ενός θρόμβου αίματος. Οι θρόμβοι σχηματίζονται μέσα στις στεφανιαίες αρτηρίες λόγω ρήξης μιας προϋπάρχουσας αθηρωματικής πλάκας.
Τα συμπτώματα του εμφράγματος του μυοκαρδίου είναι αίσθηση πίεσης ή σφιξίματος στο στήθος, πόνοι στο στήθος, οι οποίοι μπορεί να διαχέονται στον ώμο, το χέρι, το λαιμό, ή και το σαγόνι, ξαφνικός πόνος στην άνω κοιλιακή χώρα με συνοδούς εμετούς πολλές φορές, εφίδρωση, δυσχέρεια στην αναπνοή, ακανόνιστος χτύπος καρδιάς (αρρυθμία) που συμβαίνει για πρώτη φορά.
Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του εμφράγματος είναι η πρόληψη και συγκεκριμένα η αποφυγή ή η αποτελεσματική αντιμετώπισης όλων των προδιαθεσιακών παραγόντων εκτός της κληρονομικότητας, του φύλου και της ηλικίας, που προφανώς δεν μπορούν να τροποποιηθούν. Όταν παρόλα αυτά εκδηλωθεί έμφραγμα πρέπει να αντιμετωπιστεί έγκαιρα.
Κολπική μαρμαρυγή
Υπάρχουν στην Ελλάδα περισσότερα από 200.000 άτομα με κολπική μαρμαρυγή, τη συχνότερη αρρυθμία στο δυτικό κόσμο. Είναι επίσης η συχνότερη αιτία νοσηλείας κι ένα από τα σημαντικότερα αίτια για ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Παρόλο που δεν υπάρχουν ακριβή επιδημιολογικά δεδομένα, η συχνότητα της κολπικής μαρμαρυγής σε άτομα μέχρι την ηλικία των 50 ετών εκτιμάται ότι φτάνει περίπου στο 1% του γενικού πληθυσμού. Από κει και πέρα, όσο περνούν οι δεκαετίες τόσο αυξάνεται η συχνότητά της. Σε ανθρώπους άνω των 80 ετών παρατηρείται σε ποσοστό που υπερβαίνει το 10%.
Η κολπική μαρμαρυγή αυξάνει 2-4 φορές την πιθανότητα κάποιου έναντι των συνομηλίκων του να υποστεί ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Αυτό συμβαίνει γιατί εξαιτίας του γεγονότος ότι, η καρδιά δεν δουλεύει με συγχρονισμένο τρόπο, μπορεί να δημιουργηθούν μέσα στις καρδιακές κοιλότητες, ιδιαίτερα στον αριστερό κόλπο θρόμβοι αίματος. Αυτοί οι θρόμβοι μπορούν κάποια στιγμή μπορεί να αποσπαστούν από το τοίχωμα του αριστερού κόλπου, όπου είναι προσκολλημένοι, και να μπουν στη γενική κυκλοφορία και να προκαλώντας ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα εγκεφαλικά επεισόδια λόγω της κολπικής μαρμαρυγής είναι ιδιαίτερα σοβαρά και προκαλούν αναπηρία σε ποσοστό που φτάνει το 50%.
Βασικό στοιχείο στη θεραπευτική αντιμετώπιση της κολπικής μαρμαρυγής είναι ο έλεγχος του καρδιακού ρυθμού. Η θεραπεία θα πρέπει να αποσκοπεί στη μη επανάληψη του επεισοδίου, με την προληπτική χορήγηση φαρμάκων. Σε ανθρώπους με κολπική μαρμαρυγή μόνιμη ή υποτροπιάζουσα είναι πολύ σημαντικό να χορηγούνται ως πρόληψη αντιπηκτικά φάρμακα.
Στοιχεία πρόσφατων μελετών στην Ελλάδα δείχνουν ότι ένα μεγάλο μέρος των ασθενών δεν λαμβάνει αντιπηκτικά φάρμακα ή λαμβάνει λάθος αγωγή. Πάντως, ο απόλυτος αριθμός των ασθενών υπό αντιπηκτική αγωγή έχει σχεδόν διπλασιαστεί τα τελευταία 5 χρόνια.
Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο
Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο είναι ένα ακόμα αποτέλεσμα της θρόμβωσης. Τα σημαντικότερα προειδοποιητικά συμπτώματα ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου μπορεί να είναι: μούδιασμα, αδυναμία στα χέρια ή στα πόδια, δυσκολία στην ομιλία και στο περπάτημα (αστάθεια βάδισης), ίλιγγος και ζάλη, ελάττωση της όρασης ή διπλωπία, πονοκέφαλος και εμετός.
Η πιο συνηθισμένη μορφή του είναι το ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Προκαλείται, όταν η ροή του αίματος σε ένα τμήμα του εγκεφάλου διακοπεί, εξαιτίας της απόφραξης ενός αγγείου από ένα θρόμβο αίματος. Στη χώρα μας συμβαίνουν κάθε χρόνο 30.000 νέα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να ελέγχουμε τους παράγοντες κινδύνου: αρτηριακή πίεση, σάκχαρο, χοληστερίνη, να κάνουμε τους απαραίτητους προληπτικούς ελέγχους, να αναφέρουμε άμεσα στον γιατρό μας τυχόν αύξηση καρδιακών παλμών ή καρδιακή αρρυθμία, κάνουμε σωστή διατροφή και να ασκούμαστε, να μειώσουμε στο ελάχιστο την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνουμε, να διακόψουμε το κάπνισμα και να αποφεύγουμε το παθητικό κάπνισμα.
